Wikipedia

Sampung Taong Digmaan

(Idinirekta mula sa Digmaan ng Sampuang Taon)

Ang Sampung Taong Digmaan (Kastila: Guerra de los Diez Años; 1868–1878), kilala rin bilang Great War (Guerra Grande) at ang Digmaan ng '68, ay bahagi ng paglaban ng Cuba para sa kalayaan mula sa Espanya. Ang pag-aalsa ay pinangunahan ng mga nagtatanim na ipinanganak sa Cuba at iba pang mayayamang katutubo. Noong 10 Oktubre 1868, ang may-ari ng sugar mill Carlos Manuel de Céspedes at ang kanyang mga tagasunod ay nagpahayag ng kalayaan, na nagsimula sa labanan. Ito ang una sa tatlong digmaang pagpapalaya na nakipaglaban ang Cuba laban sa Espanya, ang dalawa pa ay ang Little War (1879–1880) at ang Cuban War of Independence (1895–1898 ). Ang huling tatlong buwan ng huling salungatan ay tumaas nang may paglahok sa Estados Unidos, na humantong sa Spanish–American War.[10][11]

Ten Years' War

Embarkation of the Catalan Volunteers from the Port of Barcelona by Ramón Padró y Pedret [es]
Petsa10 October 1868 – 28 May 1878
(9 taon, 7 buwan, 2 linggo at 4 araw)
Lookasyon
Captaincy General of Cuba
Resulta Pact of Zanjón
Mga nakipagdigma
 Padron:Country data Spanish Empire
Mga kumander at pinuno
Lakas
  • 10,000–20,000 (1869)[2]
  • 10,000–12,000 (1873)[3]
  • 8,000+ (1878)
  • 181,000 (mobilized throughout the war)[4]
  • 30,000 (1868)[5]
  • 40,000 (late 1869)[2]
  • 55,000 (1870)[6]
  • 30,000 (1875)[7]
Mga nasawi at pinsala

50,000[8]–100,000[9] dead

  • 40,000 guerrillas dead (25,000 due to disease and repression)[9]
  • 60,000 civilians dead[9]

81,248[4]–90,000[9] dead

  • 81,000 soldiers dead (54,000 due to disease)[9]
  • 3,200 dead marines[9]
  • 1,700 dead sailors[9]
  • 5,000 dead Cubans[9]

Background baguhin

Alipin baguhin

Ang burgesya ng Cuba ay humiling ng mga pundamental na repormang panlipunan at pang-ekonomiya mula sa Korona. Ang mahinang pagpapatupad ng pagbabawal sa pangangalakal ng alipin ay nagresulta sa isang malaking pagtaas sa mga pag-import ng mga Aprikano, na tinatayang nasa 90,000 alipin mula 1856 hanggang 1860. Naganap ito sa kabila ng isang malakas na abolitionist na kilusan sa isla, at tumataas na gastos sa mga alipin. -may hawak na mga nagtatanim sa silangan. Dahil sa mga bagong teknolohiya at pamamaraan sa pagsasaka, hindi na kailangan at napakamahal ng mga alipin. Sa krisis sa ekonomiya noong 1857 maraming negosyo ang nabigo, kabilang ang maraming plantasyon ng asukal at mga refinery ng asukal. Ang abolitionist na layunin ay nakakuha ng lakas, na pinapaboran ang unti-unting pagpapalaya ng mga alipin na may pinansiyal na kabayaran mula sa Gobyerno para sa mga alipin. Bukod pa rito, ginusto ng ilang mga planter ang pagkuha ng mga Chinese na imigrante bilang mga indentured na manggagawa at sa pag-asam na wakasan ang pang-aalipin. Bago ang 1870s, mahigit 125,000 ang ipinadala sa Cuba. Noong Mayo 1865, ang mga Cuban creole elite ay naglagay ng apat na kahilingan sa Parliament ng Espanya: reporma sa taripa, representasyon sa pulitika sa Parliament, pagkakapantay-pantay ng hudisyal para sa lahat ng mga Espanyol (kabilang ang mga Cubans), at ganap na pagpapatupad ng pagbabawal sa kalakalan ng alipin.[12]

Mga patakarang kolonyal baguhin

Ang Parlamento ng Espanya noong panahong iyon ay nagbabago; nagkaroon ng malaking impluwensya ang mga reaksyunaryo, tradisyonalistang pulitiko na naglalayong alisin ang lahat ng liberal na reporma. Ang kapangyarihan ng mga tribunal ng militar ay nadagdagan; nagpataw ang kolonyal na pamahalaan ng anim na porsyentong pagtaas ng buwis sa mga nagtatanim at negosyo ng Cuban. Bukod pa rito, pinatahimik ang lahat ng oposisyon sa pulitika at ang pamamahayag. Ang kawalang-kasiyahan sa Cuba ay kumalat sa napakalaking sukat dahil ang mga mekanismo upang ipahayag ito ay pinaghihigpitan. Ang kawalang-kasiyahang ito ay partikular na naramdaman ng mga makapangyarihang nagtatanim at may-ari ng asyenda sa Silangang Cuba.[13]

Ang kabiguan ng pinakahuling pagsisikap ng mga kilusang repormista, ang pagkamatay ng "Lupon ng Impormasyon," at isa pang krisis sa ekonomiya noong 1866/67 ay nagpapataas ng tensyon sa lipunan sa isla. Ang kolonyal na administrasyon ay patuloy na kumikita ng malaking kita na hindi na muling namuhunan sa isla para sa kapakanan ng mga residente nito.[kailangan ng sanggunian] Pinondohan nito ang mga gastusin sa militar (44% ng kita), mga gastos ng kolonyal na pamahalaan (41%), at nagpadala ng kaunting pera sa kolonya ng Espanyol ng Fernando Po (12%).Padron:Kailangan ng banggit Ang mga European Spaniards (kilala bilang peninsulares) nagkonsentra ng malaking yaman ng isla sa pamamagitan ng kanilang pinakamahalagang papel sa kalakalan ng Cuban. Bilang karagdagan, ang populasyon na ipinanganak sa Cuba ay wala pa ring karapatang pampulitika at walang representasyon sa Parliament. Ang mga pagtutol sa mga kundisyong ito ay nagbunsod sa unang seryosong kilusan ng pagsasarili, lalo na sa silangang bahagi ng isla.[14]

Rebolusyonaryong pagsasabwatan baguhin

Noong Hulyo 1867, itinatag ang "Rebolusyonaryong Komite ng Bayamo" sa pamumuno ng pinakamayamang may-ari ng plantasyon sa Cuba, Francisco Vicente Aguilera. Ang pagsasabwatan ay mabilis na kumalat sa mas malalaking bayan ng Oriente, higit sa lahat Manzanillo, kung saan si Carlos Manuel de Céspedes ay naging pangunahing bida ng pag-aalsa noong 1868. Mula sa Bayamo, si Céspedes ay nagmamay-ari ng isang ari-arian at gilingan ng asukal na kilala bilang La Demajagua. Ang mga Espanyol, na batid ang anti-kolonyal na katigasan ni Céspedes, ay sinubukan siyang pilitin na magpasakop sa pamamagitan ng pagpapakulong sa kanyang anak na si Oscar. Tumanggi si Céspedes na makipag-ayos at pinatay si Oscar.[15]

Kasaysayan baguhin

Pag-aalsa baguhin

 
Carlos Manuel de Céspedes

Si Céspedes at ang kanyang mga tagasunod ay nagplano ng pag-aalsa na magsisimula sa Oktubre 14, ngunit kinailangan itong itaas apat na araw bago nito, dahil natuklasan ng mga Espanyol ang kanilang plano ng pag-aalsa. Noong unang bahagi ng umaga ng Oktubre 10, inilabas ni Céspedes ang sigaw ng kalayaan, ang "Manipesto ng ika-10 ng Oktubre" sa La Demajagua, na hudyat ng pagsisimula ng isang todo-tanging pag-aalsa ng militar laban sa pamamahala ng Espanya. sa Cuba. Pinalaya ni Céspedes ang kanyang mga alipin at hiniling na sumama sa pakikibaka. Ang Oktubre 10 ay ginugunita na ngayon sa Cuba bilang isang pambansang holiday sa ilalim ng pangalang Grito de Yara ("Cry of Yara").[16]

Sa mga unang ilang araw, halos mabigo ang pag-aalsa: nilayon ni Céspedes na sakupin ang kalapit na bayan ng Yara noong 11 Oktubre. Sa kabila ng unang pag-urong na ito, ang pag-aalsa ng Yara ay sinuportahan sa iba't ibang rehiyon ng lalawigan ng Oriente, at ang kilusan ng kalayaan ay patuloy na lumaganap sa silangang rehiyon ng Cuba. Noong Oktubre 13, kinuha ng mga rebelde ang walong bayan sa lalawigan na pumabor sa insurhensiya at pagkuha ng mga armas. Sa pagtatapos ng Oktubre, ang insureksyon ay nakakuha ng humigit-kumulang 12,000 boluntaryo.[kailangan ng sanggunian]

Mga tugon ng militar baguhin

Noong buwan ding iyon, itinuro ni Máximo Gómez sa mga puwersa ng Cuban kung ano ang kanilang pinakanakamamatay na taktika: ang machete charge. Siya ay dating opisyal ng cavalry para sa Hukbong Espanyol sa Dominican Republic.[17] Ang mga puwersa ay tinuruan na pagsamahin ang paggamit ng mga baril sa mga machetes, para sa dobleng pag-atake laban sa mga Espanyol. Nang ang mga Kastila (sumusunod sa karaniwang mga taktika noon) ay bumuo ng isang parisukat, sila ay mahina sa putok ng riple mula sa impanterya sa ilalim ng takip, at baril at carbine fire mula sa pagsingil ng mga kabalyerya. Sa pangyayari, tulad ng Haitian Revolution, ang mga puwersang Europeo ay dumanas ng pinakamaraming nasawi dahil sa dilaw na lagnat dahil ang mga tropang ipinanganak ng Espanyol ay walang nakuhang immunity dito. endemic tropikal na sakit ng isla.

Manipesto ng Oktubre 10 baguhin

Nanawagan si Carlos Manuel de Céspedes sa mga kalalakihan ng lahat ng lahi na sumali sa paglaban para sa kalayaan. Itinaas niya ang bagong bandila ng isang independiyenteng Cuba,[18] at pinindot ang kampana ng gilingan upang ipagdiwang ang kanyang proklamasyon mula sa mga hakbang ng sugar mill ng manifesto na nilagdaan ni siya at 15 iba pa. Inilista nito ang pagmamaltrato ng Espanya sa Cuba at pagkatapos ay ipinahayag ang mga layunin ng kilusan:[19]

Ang aming layunin ay upang tamasahin ang mga benepisyo ng kalayaan, kung saan ang paggamit, nilikha ng Diyos ang tao. Taos-puso kaming naghahayag ng patakaran ng kapatiran, pagpaparaya, at katarungan, at isaalang-alang ang lahat ng tao na pantay-pantay, at hindi ibubukod ang sinuman sa mga benepisyong ito, kahit na ang mga Kastila, kung pipiliin nilang manatili at mamuhay nang payapa sa gitna natin.

Ang aming layunin ay ang mga tao ay lumahok sa paglikha ng mga batas, at sa pamamahagi at pamumuhunan ng mga kontribusyon.

Ang aming layunin ay alisin ang pang-aalipin at mabayaran ang mga karapat-dapat na kabayaran. Hinahangad namin ang kalayaan sa pagpupulong, kalayaan sa pamamahayag at ang kalayaang ibalik ang tapat na pamamahala; at parangalan at isagawa ang di-maaalis na mga karapatan ng mga tao, na siyang mga pundasyon ng kalayaan at kadakilaan ng isang bayan.

Ang aming layunin ay itapon ang pamatok ng mga Espanyol, at magtatag ng isang malaya at malayang bansa….

Kapag ang Cuba ay malaya, magkakaroon ito ng isang pamahalaang konstitusyonal na nilikha sa isang maliwanag na paraan.

Pagtaas baguhin

 
Col. Federico Fernández Cavada

Matapos ang tatlong araw na labanan, inagaw ng mga rebelde ang mahalagang lungsod ng Bayamo. Sa sigasig ng tagumpay na ito, binuo ng makata at musikero Perucho Figueredo ang pambansang awit ng Cuba, "La Bayamesa". Ang unang pamahalaan ng Republic in Arms, na pinamumunuan ni Céspedes, ay itinatag sa Bayamo. Ang lungsod ay nabawi ng mga Espanyol pagkatapos ng 3 buwan noong 12 Enero, ngunit ang labanan ay nasunog ito hanggang sa lupa.[20]

Lumaganap ang digmaan sa Oriente: noong 4 Nobyembre 1868, Camagüey ay bumangon at, noong unang bahagi ng Pebrero 1869, sumunod ang Las Villas. Ang pag-aalsa ay hindi suportado sa pinakakanlurang mga lalawigan ng Pinar del Río, Havana at Matanzas. Sa ilang mga pagbubukod (Vuelta Abajo), ang paglaban ay lihim. Ang isang masugid na tagasuporta ng rebelyon ay si José Martí na, sa edad na 16, ay pinigil at hinatulan ng 16 na taon ng mahirap na paggawa. Kalaunan ay ipinatapon siya sa Espanya. Sa kalaunan ay umunlad siya bilang isang nangungunang intelektuwal na Latin America at pangunahing pambansang bayani ng Cuba, ang pangunahing arkitekto nito noong 1895–98 Cuban War of Independence.

Pagkatapos ng ilang mga unang tagumpay at pagkatalo, noong 1868 pinalitan ni Céspedes si Gomez bilang pinuno ng Cuban Army kasama si United States General Thomas Jordan, isang beterano ng Confederate States Army sa American Civil War. . Nagdala siya ng isang puwersang may mahusay na kagamitan, ngunit ang pagtitiwala ni Heneral Jordan sa mga regular na taktika, bagama't sa simula ay epektibo, ang mga pamilya ng mga rebeldeng Cuban ay naging lubhang mahina sa "ethnic cleansing"[kailangan ng sanggunian] taktika ng walang awa Blas Villate, Konde ng Valmaceda (na binabaybay din na Balmaceda). Valeriano Weyler, na kilala bilang "Butcher Weyler"[kailangan ng sanggunian] noong 1895–1898 War, ay nakipaglaban sa tabi ng Count of Balmaceda.

Mga sanggunian baguhin

  1. ↑ Clodfelter 2017, p. 306.
  2. ↑ 2.0 2.1 Thomas, Hugh Swynnerton (1973). From Spanish domination to American domination, 1762–1909. Volume I of Cuba: the struggle for freedom, 1762–1970 . Barcelona; Mexico: Grijalbo, pp. 337. Edition of Neri Daurella. ISBN 9788425302916.
  3. ↑ Thomas, 1973: 345. 1,500 to 2,000 rebels fled to Jamaica.
  4. ↑ 4.0 4.1 Ramiro Guerra Sánchez (1972). War of the 10 i.e. Ten years. Volume II Havana: Editorial De Ciencias Sociales, pp. 377
  5. ↑ Florencio León Gutiérrez (1895). "Conference on the Cuban insurrection." Havana: Artillery Corps Printing, pp. 25
  6. ↑ José Andrés-Gallego (1981). General History of Spain and America: Revolution and Restoration: (1868–1931) . Madrid: Rialp Editions, pp. 271. ISBN 978-8-43212-114-2. 20,000 Spaniards and 35,000 Cubans.
  7. ↑ Nicolás María Serrano & Melchor Pardo (1875). Annals of the civil war: Spain from 1868 to 1876 . Volume I. Madrid: Astort Brothers, pp. 1263
  8. ↑ as estimated by José Martí in his work "The Revolution of 1868" cited by Samuel Silva Gotay in "Catholicism and politics in Puerto Rico: under Spain and the United States" p. 39
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 "Military Historical Victimary".
  10. ↑ Charles Campbell, The Presidency of Ulysses S. Grant (2017) pp 179–98.
  11. ↑ Hugh Thomas, Cuba: The Pursuit of Freedom (1971) pp 244–63.
  12. ↑ Arthur F. Corwin, Spain at ang Pag-aalis ng Pang-aalipin sa Cuba, 1817–1886 (1967)
  13. ↑ Pérez, Louis A. Jr. (2006). Cuba: Sa Pagitan ng Reporma at Rebolusyon (3rd pat.). Oxford University Press. pp. [https: //archive.org/details/cubabetweenrefor00jrlo/page/n98 80]–89. ISBN 978-0-19-517911-8.
  14. ↑ Navarro 1998, p. 43.
  15. ↑ Navarro 1998, pp. 43–44.
  16. ↑ Hughes, Susan; Fast, April (2004). Cuba: Ang Kultura. Crabtree Publishing Company. p. 6. ISBN 9780778793267. Nakuha noong 8 Oktubre 2018.
  17. ↑ "Máximo Gómez Báez :: Guerra de los diez años (1868-1878)". Inarkibo mula sa ang orihinal noong 9 Agosto 2007. Nakuha noong 26 Disyembre 2005.
  18. ↑ es:Grito de Yara
  19. ↑ "Manifiesto de la Junta Revolucionaria de la Isla de Cuba, Dirigido a sus Compatriotas y a todas las Naciones".
  20. ↑ Navarro 1998, p. 45.
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sampung_Taong_Digmaan&oldid=2099019"