Para sa mga ibang gamit ng salita, tingnan ang Lata (paglilinaw).

Ang lata, estanyo, tinggaputi o tin (Kastila: estaño, Ingles: tin, Cebuano: tansan) ay isang elementong kemikal na may sagisag na Sn (Latin: Stannum) at may numero atomikong 50. Kabilang ito sa pangunahing pangkat na metal sa pangkat 14 ng periodiko ng mga elemento. Ang tansan ay nagpapakita ng pagkakatulad sa mga katabi nitong mga metal sa pangkat 14 na hermaniyo at tingga, gaya ng estado nito sa pag-ooksihena na +2 at +4. Ito ang ay ang pang-ika-49 sa dami sa kalikasan, at sa 10 buong/matibay na isotopyo, ito ang may pinakamalaking numero ng buong/matibay na isotopyo sa lahat ng kilalang elemento. Nagmumula ang lata sa mineral na cassiterite, kung saan ito ay tansang di-oksinada, SnO.

Lata, 50Sn
Lata
Alotropiyasilvery-white, β (beta); gray, α (alpha)
Pamantayang atomikong timbang Ar°(Sn)
  • 118.710±0.007
  • 118.71±0.01 (pinaikli)[1]
Lata sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium
Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon
Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon
Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton
Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon
Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon
Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson
Ge

Sn

Pb
indiumlataantimony
Atomikong bilang (Z)50
Pangkatpangkat 14 (grupong karbono)
Peryodoperyodo 5
Bloke  p-bloke
Konpigurasyon ng elektron[Kr] 4d10 5s2 5p2
Mga elektron bawat kapa2, 8, 18, 18, 4
Katangiang pisikal
Pase sa STPsolido
Punto ng pagkatunaw505.08 K ​(231.93 °C, ​449.47 °F)
Punto ng pagkulo2875 K ​(2602 °C, ​4716 °F)
Densidad (malapit sa r.t.)white, β: 7.265 g/cm3
gray, α: 5.769 g/cm3
kapag likido (sa m.p.)6.99 g/cm3
Init ng pusyonwhite, β: 7.03 kJ/mol
Init ng baporisasyonwhite, β: 296.1 kJ/mol
Molar na kapasidad ng initwhite, β: 27.112 J/(mol·K)
Presyon ng singaw
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 1497 1657 1855 2107 2438 2893
Katangiang atomiko
Mga estado ng oksidasyon−4, −3, −2, −1, 0,[2] +1,[3] +2, +3,[4] +4 (isang anpoterong oksido)
ElektronegatibidadEskala ni Pauling: 1.96
Mga enerhiyang ionisasyon
  • Una: 708.6 kJ/mol
  • Ikalawa: 1411.8 kJ/mol
  • Ikatlo: 2943.0 kJ/mol
Radyong atomikoemperiko: 140 pm
Radyong Kobalente139±4 pm
Radyong Van der Waals217 pm
Color lines in a spectral range
Mga linyang espektral ng lata
Ibang katangian
Likas na paglitawprimordiyal
Kayarian ng krystalbody-centered tetragonal
Body-centered tetragonal crystal structure for lata

white (β)
Kayarian ng krystalface-centered diamond-cubic
Diamond cubic crystal structure for lata

gray (α)
Bilis ng tunog manipis na bara2730 m/s (sa r.t.) (rolled)
Termal na pagpapalawak22.0 µm/(m⋅K) (at 25 °C)
Termal na konduktibidad66.8 W/(m⋅K)
Elektrikal na resistibidad115 nΩ⋅m (at 0 °C)
Magnetikong pagsasaayosgray: diamagnetic[5]
white (β): paramagnetic
Molar na magnetikong susseptibilidad(white) +3.1×10−6 cm3/mol (298 K)[6]
Modulo ni Young50 GPa
Modulo ng tigas18 GPa
Bultong modulo58 GPa
Rasyo ni Poisson0.36
Eskala ni Mohs sa katigasan1.5
Subok sa katigasan ni Brinell50–440 MPa
Bilang ng CAS7440-31-5
Kasaysayan
Pagkakatuklasprotohistoric, around 35th century BC
Simbolo"Sn": from Latin stannum
Pangunahing isotopo ng lata
Iso­topo Abudansya Half-life (t1/2) Paraan ng pagkabulok Produkto
112Sn 0.97% matatag
114Sn 0.66% matatag
115Sn 0.34% matatag
116Sn 14.54% matatag
117Sn 7.68% matatag
118Sn 24.22% matatag
119Sn 8.59% matatag
120Sn 32.58% matatag
122Sn 4.63% matatag
124Sn 5.79% matatag
126Sn trace 2.3×105 y β 126Sb
Kategorya Kategorya: Lata

Ang lata ay may kulay na tila pilak, na madaling tunawin, at marupok na metal na hindi madaling makaranas ng pag-ooksinada sa hangin at ito ay ginagamit na pambalot sa ibang mga metal para makaiwas sa pagkatunaw o pagkasira. Ang unang haluang metal na ginamit sa malakihang pangangalakal ay nagmula noong 3000 BC at tinatawag ding bronse, isang halo ng lata at tanso. Matapos ang 600 BC purong metall na tanso na ang nagagawa. Ang peltre, isang halo 85% hangang 90% na tansan kasama ang tanso, antimonya at tingga, ay ginagamit na pinggan mula Panahon ng Tanso hanggang sa ika-20 siglo. Sa panahong kasalukuyan, ginagamit ang tansan sa maraming halong metal, gaya ng malambot na solderong lata/tingga, na karaniwang mayroong 60% o mas maraming lata. Isa pang ginagamitan ng tansan ay ang paglalagay ng tansan sa asero o yero. Dahil mababa ang pagkakataon nitong makalason, ang mga metal na binalutan ng lata ay ginagamit di sa pagbabalot ng mga pagkain, gaya ng mga lata, na karaniwan ding gawa sa aluminyo at asero o yero.

Mga sanggunian baguhin

  1. "Standard Atomic Weights: Tin". CIAAW. 1983.
  2. "New Type of Zero-Valent Tin Compound". Chemistry Europe. 27 August 2016.
  3. "HSn". NIST Chemistry WebBook. National Institute of Standards and Technology. Nakuha noong 23 January 2013.
  4. "SnH3". NIST Chemistry WebBook. National Institure of Standards and Technology. Nakuha noong 23 January 2013.
  5. Lide, D. R., pat. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (86th pat.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  6. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.