Ebanghelyo ni Juan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m r2.7.2) (robot dinagdag: be:Евангелле паводле Яна |
Atn20112222 (usapan | ambag) |
||
Linya 2:
Ang '''Ebanghelyo ni Juan''' o '''Ebanghelyo ayon kay Juan'''<ref name=Biblia>{{cite-Biblia|Ebanghelyo ayon kay Juan}}</ref> ay ang pang-apat na [[ebanghelyo]] sa [[Bagong Tipan]] ng [[Biblia]]. Sinulat ni Juan ang kaniyang ebanghelyo noong mga taong [[95]] hanggang [[100]].<ref name=Biblia/>
==
Tinukoy ng ebanghelyong ito ang may-akda nito bilang ang "[[alagad na inibig ni Hesus]]. Gayunpman, hindi aktuwal pinangalan ng tekstong ito ang alagad na ito ngunit sa simula ng ika-2 siglo CE, ang isang tradisyon ay nagsimulang mabuo na tumukoy kay [[Apostol Juan]] sa alagad na ito. Ang karamihan sa mga skolar ng [[Bagong Tipan]] ay hindi naniniwalang isinulat ito ni Apostol Juan o anumang saksi(eyewitness)<ref>Anderson 2007, p. 19."These facts pose a major problem for the traditional view of John's authorship, and they are one of the key reasons critical scholars reject it."</ref><ref>Lindars, 1990, p. 20."It is thus important to see the reasons why the traditional identification is regarded by most scholars as untenable."</ref><ref>The New Interpreter's Dictionary of the Bible: Volume 3 Abingdon Press, 2008. p. 362 "Presently, few commentators would argue that a disciple of Jesus actually wrote the Fourth Gospel,..."</ref><ref>Marilyn Mellowes [http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/story/mmjohn.html The Gospel of John] From Jesus to Christ: A Portrait of Jesus' World. PBS 2010-11-3. "Tradition has credited John, the son of Zebedee and an apostle of Jesus, with the authorship of the fourth gospel. Most scholars dispute this notion;..."</ref><ref>D. A. Carson, Douglas J. Moo. ''An introduction to the New Testament.'' Zondervan; 2 New edition. 2005. Pg 233 “The fact remains that despite support for Johannine authorship by a few front rank scholars in this century and by many popular writers, a large majority of contemporary scholars reject this view.”</ref><ref>"To most modern scholars direct apostolic authorship has therefore seemed unlikely." "John, Gospel of." Cross, F. L., ed. The Oxford dictionary of the Christian church. New York: Oxford University Press. 2005</ref> kundi sa isang "pamayanang Johannine" na bumakas sa mga tradisyon kay Juan. Ang ebanghelyong ito ay nagpapakita ng mga tanda ng pagkakalikha sa tatlong mga patong(layers) na tumungo sa huling anyo nito noong mga 90-100 CE.<ref name=HarrisJohn>Harris 1985 pp. 302–10. "John."</ref><ref name=HarrisG>Harris 1985 pp. 367–432. "Glossary."</ref> Ayon sa mga [[ama ng simbahan]], ang mga obispo sa [[Asya menor]] ay humiling kay Apostol Juan sa matandang edad nito na sumulat ng isang ebanghelyo bilang tugon kay [[Cerinthus]], mga [[Ebionita]], at iba pang mga pangkat [[Hebreo]] na itinuturing na [[heresiya|heretikal]].<ref>Hill 2004 pp. 391, 444.</ref><ref>Victorinus, ''CA'' 11.I</ref><ref>Irenaeus ''AH'' 3.11</ref> This understanding remained in place until the end of the 18th century.<ref name=newadvent>[http://www.newadvent.org/cathen/08438a.htm Fonck, Leopold. "Gospel of St. John." The Catholic Encyclopedia. Vol. 8. New York: Robert Appleton Company, 1910. 9 Jun. 2009.]</ref>
Ang Ebanghelyo ni Juan ay nabuo sa loob ng mahabang panahon sa iba't ibang mga yugto <ref name=A77>Anderson 2007 p. 77.</ref> at ibinuod ni [[Raymond E. Brown]] bilang sumusunod:<ref name=Brown>Brown 1997 pp. 363–4.</ref>
#Isang inisyal na bersiyon batay sa personal na karanasan kay [[Hesus]];
#Isang naka-istrakturang pagkakalikhang panitikan ng ebanghelista na humugot sa mga tradisyonal na pinagkunan;
#Ang huling pagkaka-isa(harmony) na kasalukuyang umiiral sa [[kanon]] ng [[Bagong Tipan]] mga 85-90 CE.<ref>Lindars 1990 p. 16.</ref>
Sa pananaw ng komplikado at maraming patong na kasaysayang ito, walang kahulugan na salitain ang isang may-akdang Juan ngunit ang pamagat ay marahil mahusay na napapabilang sa ebanghelista dumating sa huli ng prosesong ito.<ref>Lindars 1990 p. 20. "It is the evangelist who comes at the ''end'' of the process who is the real author of the Fourth Gospel."</ref> Ang kalaunang petsa ng huling komposisyon at ang pagpipilit kay Hesus bilang isang [[diyos]] na lumakad sa mundo sa anyong tao ay gumagawa ritong problematiko sa mga skolar na nagtatangka na siyasatin ang buhay ni Hesus sa mga termino ng katotohanan historikal. <ref>[[Stephen L Harris|Harris, Stephen L.]], Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. p. 268.</ref><ref name="Jesus 1993. p. 57">so that "it is primarily in the Synoptics that we must seek information about Jesus." [[E. P. Sanders|Sanders, E. P.]] The historical figure of Jesus. Penguin, 1993. p. 57.</ref>
===Mga pinagkunan===
====Pagkakaayos ng materyal====
Kabilang sa mga iba pa, si,[[Rudolf Bultmann]] ay nagmungkahi<ref name=Bultmann>''Das Evangelium des Johannes'', 1941 (translated as ''The Gospel of John: A Commentary,'' 1971)</ref> ang ang teksto ng ebanghelyong ito ay sa isang bahagi wala sa kaayusan. Halimbawa, ang kapitulo 6 ay dapat sumunod sa kapitulo 4:<ref>[[:s:Bible (King James)/John#Chapter 6|Wikisource: John in KJV]]</ref>
:4:53 Naalala ng ama na noong oras na iyon sinabi sa kanya ni Jesus, Gagaling ang inyong anak. Kaya't siya at ang kanyang buong sambahayan ay sumampalataya kay Jesus.
:4:54 Ito ang pangalawang himalang ginawa ni Jesus sa Galilea pagkagaling mula sa Judea.
:6:1 Pagkatapos nito, tumawid si Jesus sa ibayo ng Lawa ng Galilea, na tinatawag ding Lawa ng Tiberias.
:6:2 Sinundan siya ng napakaraming tao sapagkat nakita nila ang pagpapagaling niya sa mga maysakit.
Ang kapitulo 5 ay umuulo sa pagbisita sa Herusalem at ang kapitulo 7 ay nagbubukas kay Hesus na muli sa Galilea dahil "hindi siya lalakad sa gitna ng Sangka-Hudyohan, dahil ang mga Hudyo ay naghahangad na patayin siya" na isang konsekwensiya ng insidente sa Herusalem na inilalarawan sa kapitulo 5. Marami pang iminungkahing mga muling pagsasaayos.
====Ebanghelyo ng mga tanda====
{{Further2|[[Signs Gospel]]}}
Ang isang posibleng konstruksiyon ng "panloob na ebidensiya" ay nagsasaad na ang Iniibig na Alagad ay sumulat ng salaysay ng buhay ni Hesus.{{Bibleref2c-nb|Jn|21:24||v.24}} Gayunpaman, ang alagad na ito ay hindi inaasahang namatay na nagangailangan na ang isang binagong ebanghelyo ay isulat.{{Bibleref2c-nb|Jn|21:23}} Maaaring si Juan "ang pinagkunan" ng tradisyong Johannine ngunit "hindi ang huling may-akda ng tradisyon."<ref>Anderson 2007 p. 78.</ref> Dahil dito, ang mga skolar ay hindi na naghahanap ng identidad ng isang may-akda ngunit ng maraming mga may-akda na ang pagiging may-akda ng mga ito ay nasipsip sa pagkakabuo ng ebanghelyo sa loob ng mahabang panahon at sa maraming mga yugto.<ref name=A77/><ref name=Brown>Brown 1979 pp. 31–4.</ref><ref> Ang [[pragmentong Muratorian]](c.'' 180 CE) ay nagsasaad na bagaman si Juan ang pangunahing may-akda, ang ilang mga tao ay sangkot dito, ang mutwal na rebisyon o pagbabago ay bahagi ng orihinal na layunin ng mga may-akda, at ang mga editor ay kinabibilangan ni Apostol Andres. Geza Vermes, ''The authentic gospel of Jesus'', London, Penguin Books. 2004. A note on sources, p. x-xvii.</ref>
Ang hipotesis na ang ebanghelyong ito ay binuo sa maraming mga patong sa loob ng mahabang panahon ay nagmula kay [[Rudolf Bultmann]] noong 1941. Si Bultmann ay nagsaad <ref name=Bultmann/> na ang mga may-akda ng Ebanghelyo ni Juan ay nakadepende sa isang bahagi sa may-akda na sumulat ng isang mas naunang salaysay. Ang hipotetikal na "[[Ebanghelyo ng mga tanda]]"(Signs Gospel) na nagtatala ng mga himala ni Hesus ay independiyente at hindi ginamit ng mga [[ebanghelyong sinoptiko]]([[Ebanghelyo ni Marcos]], [[Ebanghelyo ni Mateo]] at [[Ebanghelyo ni Lucas]]). Pinaniwlaang ito ay kumaklat na bago pa ang 70 CE. Ang konklusyon ni Bultmann ay napaka-kontrobersiyal na ang mga pagsasakdal ng [[heresiya]] ay ginawa sa kanya at sa kanyang mga akda. Gayunpaman, ang mga skolar gaya ni Raymond Edward Brown ay patuloy na tumuring sa hipotesis na isang mapapaniwalaang posibilidad. Ang mga skolar na ito ay naniniwalang ang orihinal na may-akda ng "Signs Gospel" ang Iniibig na Alagad. Kanila ring ipiningatwiran na ang alagad na bumuo ng pamayanang ito ay parehong isang historikal na indibidwal at kasama ni Hesus. Si Brown ay nagmungkahi pa na ang Iniibig na Alagad ay naging alagad ni [[Juan Bautista]] bago maging alagad ni Hesus. <ref name=Brown/>
====Mga diskurso====
Ang may-akda nito ay maaaring gumamit ng isang pinagkunang binubuo ng mahabang mga diskurso<ref>Funk 1993 p. 542–8. "Glossary."</ref> ngunit ang isyu na ito ay hindi nabigyan ng liwanag. <ref name=TM19982>Theissen 1998. Ch. 2. "Christian sources about Jesus."</ref>
====Ang Trimorphic Protennoia====
{{Main|Trimorphic Protennoia}}
Sa terminolohiyang malapit sa natagpuan sa kalaunang mga akdang [[Gnostisismo|Gnostiko]], ang isang traktong kilala bilang "The [[Trimorphic Protennoia]]" ay dapat nakadapende sa Ebanghelyo ni Juan o ang Ebanghelyo ni Juan ang nakadepende dito.<ref>Lindars 1990 p. 65.</ref>
===Petsa===
Ang Ebanghelyo ni Juan ay maliwanag na isinulat sa huli ng unang siglo CE.<ref>'The time of origin is to be put around the turn of the century.' Theissen, Gerd and Annette Merz. The historical Jesus: a comprehensive guide. Fortress Press. 1998. translated from German (1996 edition). p. 36.</ref><ref>'[T]he Gospel circulated abroad during the first half of the 2nd century but was probably composed about 90—100 CE.' [[Stephen L Harris|Harris, Stephen L.]], Understanding the Bible. Palo Alto: Mayfield. 1985. p. 303.</ref> Ang skolar na si [[Bart D. Ehrman]] ay nangatwirang may mga pagkakaiba sa komposisyon sa Griyego sa Ebanghelyong ito gaya ng mga paghinto at mga inkonsistensiya sa sekwensiya, mga repetisyon sa diskurso, gayundin sa mga talata na ayon kay Ehrman ay maliwanag na hindi kabilang sa konteksto. Naniniwala si Ehrman na ang mga ito ay nagmumungkahi ng [[Kritisismong Redaksiyon|Redaksiyon]].<ref>Ehrman, Bart. ''A Brief Introduction to the New Testament.'' Oxford University Press, USA. 2004. ISBN 0-19-516123-8. p. 164–5.</ref>
Ang tinatawag na "Monarchian Prologue" sa Ikaapat na Ebanghelyo (c. 200) ay sumusuporta sa petsang 96 CE o isa mga taon na sandaling sumunod sa panahong ng pagkakasulat nito.<ref>Fonck, Leopold. "Gospel of St. John." ''The Catholic Encyclopedia.'' Vol. 8. New York: Robert Appleton Company, 1910. 7 Aug 2009.</ref> Scholars set a range of c. 90–100.<ref>Bruce 1981 p. 7.</ref> Ang ebanghelyong ito ay umiiral na sa simula ng ika-2 siglo CE. <ref>Livingstone, E. A. '' The Concise Oxford Dictionary of the Christian Church.'' Oxford University Press, USA, 2006. ISBN 978-0-19-861442-5. p. 313</ref> Ang Ebanghelyo ni Juan ay binuo sa mga yugto na malamang dalawa o tatlo.<ref>Mark Allan Powell. ''Jesus as a figure in history.'' Westminster John Knox Press, 1998. ISBN 0-664-25703-8/978-0664257033. p. 43.</ref> Simula sa gitna ng ika-2 siglo, ang mga akda ni [[Justin Martyr]] ay gumamit ng wika na napaka-katulad ng matatagpuan sa Ebanghelyo ni Juan at ang Ebanghelyo ni Juan ay itinuturing na umiiral na sa mga panahong iyon.<ref>[http://www.ntcanon.org/Justin_Martyr.shtml Justin Martyr] ''NTCanon.org''. Retrieved April 25, 2007.</ref> Ang [[Rylands Library Papyrus P52]] na nagtatala ng isang pragmento(hindi kumpletong manuskrito) ng ebanghelyong ito ay karaniwang pintesahan sa unang kalahati ng ika-2 siglo CE. <ref>Nongbri, Brent, 2005. "The Use and Abuse of P52: Papyrological Pitfalls in the Dating of the Fourth Gospel." ''Harvard Theological Review'' 98:23–52.</ref>
Ang hindi [[kanon]]ikal na [[Mga skrolyo ng Patay na Dagat]] ay nagmumungkahi ng sinaunang pinagmulang Hudyo, mga pagkakatugma at pagkakatulad sa skrolyong [[Essene]] at [[Patakaran ng Pamayanan]](Rule of the COmmunity).<ref>[[Rule of the Community]]. "And by His knowledge, everything has been brought into being. And everything that is, He established by His purpose; and apart from Him nothing is done."</ref> Maraming mga parirala ay kinopya(duplicated) sa Ebanghelyo ni Juan at [[Mga skrolyo ng Patay na Dagat]]. May sapat na mga hamon sa teoriyang ang Ebanghelyo ni Juan ang huling isinulat sa mga apat na [[kanon]]ikal na ebanghelyo<ref>Roberts, “An Unpublished Fragment of the Fourth Gospel in the John Rylands Library”, ''Bulletin of the John Rylands Library'' XX, 1936:45-55.</ref> at ito ay nagpapakitang markadong hindi Hudyong impluwensiya.<ref name="Out of the Desert">[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,862553-10,00.html Out of the Desert]</ref>
===Kasaysayang tekstuwal at mga manuskrito===
[[Image:P52 recto.jpg|thumb|right|Ang [[Rylands Library Papyrus P52|Rylands Papyrus]] ang pinakalumang pragmento(hindi kumpletong manuskrito) ng Bagong Tipan. Ito ay pinetsahan na mga 125 CE.]]
Ang [[Rylands Library Papyrus P52]] na isang papyrus na Griyego na natagpuan sa Ehipto noong 1920 ang pinakalumang pragmento ng Bagong Tipan. Bagaman ang P52 ay mayroong hindi hihigit sa 114 mababang mga letra, ito ay tiyak nagmula isang malaking aklat na [[codex]] dahil ito ay isinulat sa parehong panig na ang {{bibleref2|John|18:31–33}} ay nasa isang panig at ang {{bibleref2-nb|John|18:37–38}} ang nasa likod na panig. Ang umiiral na teksto ay malapit na umaayon sa Ebanghelyo ni JUan ngunit hindi dapat ipagpalagay na ang orihinal na manusrkito ay naglalaman ng buong Ebanghelyo ni JUan sa anyong kanonikal nito. Itinala nina Metzger at Aland ang malamang na petsa nito na mga ''c.'' 125<ref>Bruce M. Metzger. ''The text of the New Testament: its transmission, corruption, and restoration.'' Oxford University Press, 1992. ISBN 0-19-507297-9. p.56</ref><ref>Kurt Aland, Barbara Aland. ''The Text of the New Testament: an Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism.'' Wm. B. Eerdmans, 1995. ISBN 0-8028-4098-1/978-0802840981. p.99</ref>. Gayunpaman, ang kahirapan sa pagtatantiya ng petsa ng tekstong literaryo batay lamang sa ebidensiyang [[[paleograpiya]] ay labis na pumapayag sa saklaw ng petsa na lumalawig mula bago ng 100 CE hanggang sa ikalawang kalahati ng ika-2 siglo CE.
====Ebanghelyong Egerton====
Ang misteryosong [[Ebanghelyong Egerton]] ay lumilitaw na kumakatawan sa isang tumutugma nugnit independiyenteng tradisyon sa Ebanghelyo ni Juan. Ayon sa skolar na si Ronald Cameron, ito ay orihinal na isinulat sa pagitan ng gitna ng unang siglo CE at simulang ika-2 siglo CE at ito ay malamang na sinulat sa sandaling bago isulat ang Ebangheloyo ni Juan.<ref>Ronald Cameron, editor. ''The Other Gospels: Non-Canonical Gospel Texts'', 1982</ref> Ang skolar ni si [[Robert W. Funk]] at ang [[Jesus Seminar]] ay naglalagay sa pragmentong Egerton sa ika-2 siglo CE at marahil ay sa mga 125 CE na gumagawa ritong luma tulad ng pinakalumang pragmento ng Ebanghelyo ni Juan. <ref>Funk 1993 p. 543.</ref>
===Posisyon sa Bagong Tipan===
Sa pamantayang kaayusan ng mga ebanghelyong kanonikal, ang Ebanghelyo ni Juan ang ikaapat pagkatapos ng tatlong mga sinoptikong ebanghelyo na [[Ebanghelyo ni Mateo]], [[Ebanglyo ni Marcos]] at [[Ebanghelyo ni Lucas]]. Sa pinakalumang umiiral na kalipunang ebanghelyo na [[Papyrus 45]] ng ika-3 siglo CE, ang Ebanghelyo ni Juan ay nakalagay bilang ikalawa sa kaayusang Mateo, Juan, Lucas at Marcos na kaayusang matatagpuan rin sa ibang napakalumang mga manuskrito ng Bagong Tipan. Sa [[Syriac Curetonian|syr<sup>cur</sup>]], ito ay nakalagay na ikatlo sa kaayusang Mateo, Marcos, Juan at Lucas. <ref>[http://books.google.com/books?id=HKgMAAAAYAAJ&pg=PA13&lpg=PA13 Thomas Spencer Baynes, ''The Encyclopædia Britannica: A Dictionary of Arts, Sciences, and General Literature, 9th Ed., Vol. 5.'' A. & C. Black, 1833] pp.13</ref>
== Layunin ==
| |||