Kasaysayan ng Pilipinas: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m r2.7.2) (robot tinanggal: lv:Filipīnu vēsture |
|||
Linya 69:
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.<ref>Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135</ref> Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.<ref name="uslc-13">{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Ngunit, dumistansya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.<ref name="uslc-13"/> Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.<ref name="uslc-13"/>
▲Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong [[Pebrero 4]], [[1899]], matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].<ref name="uslc-15">{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}</ref> Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Ame'''Makapal na panitik'''rikano]].<ref name="pinas"/> Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.<ref name="uslc-15"/> Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.<ref name="uslc-15"/>
Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong [[Marso 23]], [[1901]] at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.<ref name="uslc-15"/> Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong [[1913]].
▲Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.<ref name="uslc-15"/> Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong [[Marso 31]], [[1899]] ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.<ref name="uslc-15"/>
▲Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong [[Marso 23]], [[1901]] at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.<ref name="uslc-15"/> Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong [[1913]].<ref>Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247-260, 294-297</ref>
=== Kolonya ng Estados Unidos ===
| |||