Mga Austronesyo: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Sky Harbor (usapan | ambag) m Sky Harbor moved page Mga Awstronesyo to Mga Austronesyo: Konsistensi sa mga wikang Austronesyo, atbp. |
mNo edit summary |
||
Linya 1:
Ang '''mga Awstronesyo''' ay isang pangkat ng mga tao sa [[
==Kasaysayan==
Sa iba't ibang mga yugto ng kasaysayan, iba-iba ang mga naging tawag sa mga Awstronesyo, dalawa na dito ang ''Malay'' at ''Indiyo''.
Noong taong 1775 sa kanyang disertasyon sa pagkapantas na may pamagat na ''De generi humani varietate nativa'' (Sa likas na uri ng sangkatauhan), nag-ulat ng apat na pangunahing lahi sa pagamit ng kulay ng balat ang antropologong si [[Johann Friedrich Blumenbach]]. Kasama rito ang [[Caucasiano]] (puti), Etiope (itim), Amerikano (pula), at ang [[Monggol]] (dilaw).
Nang dumating ang 1795, nagdagdag si Blumenbach ng isa pang lahi na tinatawag na ''Malay'' na sinasabing sub-kategorya ng lahing Monggol. Kasama sa lahing Malay ang mga taong may "kulay kayumanggi na may balat na mapusyaw na katulad ng kamagong hanggang sa kulay ng madilim na ''clavo de comer'' o kulay kapeng kastanyas." Pinalawak ni Blumenbach ang katagang "Malay" kasama ang mga naninirahan sa [[mga Pulo ng Marianas|Marianas]], Pilipinas, [[Maluku]], [[Sunda]] gayundin ang mga naninirahan sa [[mga pulo ng Pasipiko]] tulad ng mga taga-[[Tahiti]]. Kanyang ipinalagay sa natanggap niyang bungo ng isang taga-Tahiti ang nawawalang karugtong na nagpapakita ng transisyon sa pagitan ng "pangunahing" lahi, ang Caucasiano, at ng "pinanggalingang" lahi, ang lahing itim.
Mula kay Blumenbach, maraming nagpabulang mga [[antropolohiya|antropologo]] sa hinua ng limang lahi dahil sa malaking komplikasyon sa pag-uuri ng lahi. Ang maling kaisipang ito ay mula, sa isang dako, kay H. Otley Beyer, isang antropologong Amerikano sa Pilipinas na nagmungkahi na ang mga Pilipino ay mga Malay na dumayo mula sa Malaysia at Indonesia. Ang kaisipang ito ay pinalawig ng mga Pilipinong manunulat sa kasaysayan at na kasalukuyan pa ring itinuturo sa mga paaralan sa Pilipinas at Singgapur.<ref name=aralingmalayo/> Alalaumbaga, ang kasalukuyang pabago-bagong konsensus ng mga kontemporaneong antropologo, arkeologo, at [[linggwistika|lingguwista]] ay nagmumungkahi ng kabaliktaran nito; kasama rito ay mga iskolar sa larangan ng pag-aaral ng Austrones tulad nina Peter Bellwood, Robert Blust, Malcolm Ross, Andrew Pawley, at Lawrence Reid.
Noong panahong pananakop ng mga Kastila sa Pilipinas, ang mga Awstronesyo ay tinawag na mga Indiyo (Kastila: ''indio'').
==Distribusyong heograpiko==
[[File:Location Malay Archipelago.png|thumb|Maritimong Timog-silangang Asya]]
Matatagpuan ang mga Awstronesyo sa Bruney, Indonesya, Malasya, Pilipinas at Silangang Timor, kung saan ang iba't ibang mga pangkat etniko nito ang mayorya. Matatagpuan din ang mga Awstronesyo sa Kamboya, Singgapur, Sri Lanka, Taylandiya at Timog Aprika, kung saan sila ay mga menorya.
Malaking bahagi ng mga Awstronesyo ang mga magkakaugnay na grupo na naninirahan sa Timog-silangang Asya (hindi kasama ang mga [[Negrito]]). Kasama rito ang mga [[Aceh]], [[Minangkabau]], [[Batak]] at [[Mandailing]] na naninirahan sa Sumatra, [[Java]]; at Sunda sa Java; mga [[Banjar]], [[Iban]], [[Kadazan]] at [[Melanau]] sa Borneo; mga [[Bugi]] at [[Toraja]] ng [[Sulawesi]]; ang mga pangunahing etnikong grupo sa Pilipinas tulad ng mga [[Tagalog]], [[Ilocano]] at [[Ifugao]] ng [[Luzon]], mga [[Bisaya]] sa [[Visayas|gitna]] at [[Mindanaw|timog-silangan]] ng Pilipinas at sa Borneo, ang mga [[Maguindanao]], [[Tausug]] at [[Bajau]] ng [[Mindanaw]] at ng kapuluang Sulu; at mga mamayan ng [[Silangang Timor]] (hindi kasama ang matandang katutubong [[Papuano]].)
Ang iba pang grupo na isinasama bilang mga Awstronesyo, ngunit naninirahan sa labas ng maritimong Timog-silangang Asya, ay ang [[mga Cham]] ng [[Cambodia]] at [[Vietnam]] at mga [[Utsul]] na naninirahan sa pulo ng [[Hainan]]. Ang mga Awstronesyo ay matatagpuan ngayon sa [[Sri Lanka]], [[Timog Aprika]] (ang ''Cape Malays'') at [[Madagascar]]. Sa Madagascar, [[Merina]] ang tawag sa kanila at isa sa pangunahing etnikong grupo sa bansang ito.
Sa [[Suriname]], na isang maliit na bansa sa Caribe sa hilagang-silangang pasigan ng Timog Amerika, ay may malaking bilang ng mga Awstronesyo na mga inapo ng manggawang Javanes na nandayuhan nitong mga kamakailan.
Sa Singapore, menorya ang mga Awstronesyo dahilang karamihan ng kanyang pamayanan ay binubuo ng mga mandarayuhang [[Han]] at [[Tamil]] na dumating kamakailan at mga inapo nito. Gayundin, kahit hindi teknikal na bahagi ng maritimong Timog-silangang Asya, ang katimugang bahagi ng [[Thailand]] – ang rehiyong Pattani – ay pinamamayanan din ng mga Awstronesyo. Ito ang mga inapo ng mandarayuhan mula sa karatig ng maritimong Timog-silangang Asya na nang lumaon ay nagpundar sa kaharian ng Pattani, isa sa maraming sultanang musulmano na itinatag noong panahon ng pagpapalawak ng [[Islam]] sa Timog Silangang Asya.
==Kultura==
===Wika===
Ang [[mga wikang Awstronesyo]] ang sinasalita ng mga ito. Kasama ng malaking pamilya ng mga wikang ito ang lahat ng katutubong wika ng mga Awstronesyo sa buong Timog-silangang Asya kasama rito ang [[wikang Malayo|Malayo]], [[wikang Filipino|Filipino]] at lahat ng katutubong [[mga wika ng Pilipinas|wika ng Pilipinas]], [[Tetum]] (Silangang Timorese), at ang [[wikang Malagasy]] ng Madagascar. Ang mga ebidensya ay nagpapahiwatig rin na ang mga Polines at Mikrones ay maaring nagmula--sa isang dako--sa mga ninunong mandaragat na nagmula sa palibot na mga Awstronesyo kasama ang mga [[Melanes]].
Ang malalayong kasapi ng malaking pamilya ng mga wika na nasa sangang Polines ay ang mga wikang ginagamit ng mga Polines tulad ng [[Samoa]]n, [[Hawaii]]an, Rapanui at [[Maori]] ng [[New Zealand]].
===Pananampalataya===
Sa pananampalataya, karamihan ng mga Awstronesyo ay naging Musulmana mula sa Hinduismo, Budismo at [[animismo]] noong unang bahagi ng siglo 15; sila ay naimpluwensiyahan na mga mandaragat na Arabe, Tsino at Muslim mula sa India noong Ginintuang Panahong Islamika. Ang Musulmana ang dominanteng grupo ng [[relihiyon]] ngayon ng mga Awstronesyo ng Indonesia, Malaysia, Brunei at Singapore. Ang kanilang pagiging Muslim mula Hinduismo at Budhismong Theravada ay nagsimula noong mga taong 1400 na malaking naimpluwensyahan ng desisyon ng maharlikang korte ng Malaka. Karamihan ng Awstronesyo ng Thailand, Timog Aprika, [[Sri Lanka]] at Suriname ay mga Muslim din bilang inapo ng mga nabinyagang mga Muslim ng Malaysia, Indonesia, atbp.
Ang mga imaheng ginto ni [[Garuda]], ang [[sarimanok]] sa tuktok ng [[Vishnu]], ay nasumpungan sa [[Palawan]] sa Pilipinas. Isang gintong may pigurang [[diyos]]a ng Hindu-Malay na 4 libra at 1 piyeng taas ang ngayon ay nanahan sa ''Field Museum'' ay natuklasan pulo ng Mindanao sa Pilipinas noong 1917. Dahilang ipinagbabawal sa Islam ang mga imahen at rebulto, nagpapakita na ang mga rebultong ito umiinog na sa Mindanao bago pa man dumating ang Islam. Maraming mga Awstronesyo ng Mindanao ay Muslim din ngunit sinasabing ika-23 at huling grupo ng alon ng madarahuyuhan na dumating sa Pilipinas mula sa katimugan.
Sa Pilipinas bunga ng pagsakop ng mga [[Espanya|Kastila]] nang mahigit tatlong siglo, ang Islam ay hindi nangingibabaw. Karamihan ng kasalukuang [[mga Pilipino|Pilipino]] (alin man ang sub-grupong Awstronesyo) ay [[Kristiyano]] na karamihan ay [[Simbahang Katoliko Romano|Katoliko Romano]]. Gayunman, may malaking bilang ng Pilipino sa timoging pulo ng Mindanao at kapuluang Sulu ay Muslim ang nakibaka sa pananakop ng Espanya at magpasahanggang ngayon ay nakikibaka sa pamahalaang Pilipino.
Katulad ng mga Awstronesyo ng Pilipinas, ang Awstronesyo ng [[Silangang Timor]] ay mga Kristiyano rin bunga mga pananakop ng kolonisador na [[Portugal|Portugues]]. Ang dalawang bansang ito ay minamayoriya ng mga Kristiyano sa Timog-silangang Asya.
Hinduismo ang nangingibabaw na relihiyon sa pulo ng [[Bali]]. Ang mga maliliit na pulo sa maritimong Timog-silangang Asya na nakaiwas sa pagkalat ng Islam at sa pagsikat ng Kristiyanismo sa pamamagitan ng pananakop ng mga Europeo ay naniniwala sa animismo. Mayroon ding nanampalataya kay [[Gautama Buddha|Buddha]].
==Politika==
{{see also|Mapilindo}}
Ang tinatawag na ''Greater Malayan Confederation'',<ref name=sakai/> o [[Mapilindo]], ay isang iminungkahing kompederasyong Awstronesyo ng [[Malasya]], [[Pilipinas]] at [[Indonesya]]. Ito ang ipinangarap ni dating-[[Pangulo ng Pilipinas|Pangulong]] [[Diosdado Macapagal]] na pagsasatotoo ng pinagsamang idea nina [[José Rizal]], Mabini, Vinzons, at [[Manuel L. Quezón]] ng iisang poskolonyal na estado para sa mga Awstronesyo (gamit ang makalumang katawagan na ''Malay'').
==Mga sanggunian==
{{talasanggunian}}
[[Kaurian:Mga Awstronesyo| ]]
| |||