Ensiklopedya: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Pinapalitan ang pahina ng ''''Makapal na panitik'''Cristine Aranel-Padilla ''Nakapahilis na panitik''siya ay 14 yrs old na :P at siya ay ipininganak noong October 30 1997. Ang mga magulang nya a...'
m Inalis ang binago ni 115.147.76.111, ibinalik sa huling bersyon ni MerlIwBot
Linya 1:
[[Talaksan:Der Neue Pauly.jpg|right]]
'''Makapal na panitik'''Cristine Aranel-Padilla ''Nakapahilis na panitik''siya ay 14 yrs old na :P at siya ay ipininganak noong October 30 1997. Ang mga magulang nya ay sina Evelyn Aranel at Jenes Aranel, sya ay may dalawang kapatid na sina Rose Ann at Jayvee Aranel. She is secretly married to Daniel Padilla :)
Ang isang '''ensiklopedya''', '''ensiklopidya''', '''ensayklopidya''', o '''ensayklopidiya''' (Ingles: ''encyclopedia'') ay isang koleksyon ng mga [[kaalaman]] ng tao.
 
Ang terminong ito ay nagmula sa salitang [[Wikang Griyego|Griyego]] na εγκύκλιος παιδεία, ''enkyklios paideia'' ("sa loob ng sirkulo ng pagturo"). Mula sa salitang εγκύκλιος, na may ibig sabihing ''hugis sirkito'' na binubuo ng mga salitang κύκλος o ''sirkito'' at παιδεία, o ''instruksyon''.
 
Ang mga ensiklopedya ay maaaring naglalaman ng malawak na kaalaman sa iba't ibang larangan (Ang ''[[Encyclopædia Britannica]]'' ay isang kilalang halimbawa), or maaring naglalaman lamang patungkol sa isang partikular na larangan (tulad ng mga ensiklopedya ng [[medisina]] o [[pilosopiya]]). Mayroon din mga ensiklopedya na naglalaman ng paksa tungkol sa isang partikular na kultura o pangbansang panannaw, tulad ng ''[[Great Soviet Encyclopedia]]''.
 
Ang mga tao ay bumuo ng maraming ensiklopedya sa kasaysayan nito, ngunit ang terminong ''ensiklopedya'' ay ginamit lamang noong [[ika-16 daantaon]].
 
== Mga naunang ensiklopedya ==
 
Maraming naunang manunulat (tulad ni [[Aristotle]]) ang sumubok na isulat ang buong kaalman ng tao. Ngunit si [[John Harris]] ay ang madalas na kinikilala sa pagbu noong [[1704]] ng format na ginagamit ng mga ensiklopedya ngayon sa pamamagitan ng kanyang ''[[Lexicon technicum]]''. Ang doktor na si Sir [[Thomas Browne]] ay gumamit ng salitang ''ensiklopedya'' upang tawagin ang pinagsamsang refuted ''Vulgar Errors'' na tinatawag din bilang [[Pseudodoxia Epidemica]] noong 1646 (ika-6 na edisiyon 1676). Ang kinikilalang ''[[Encyclopædia Britannica]]'' ay mayroong mapakumbabang pinagmulaanan: mula [[1768]] hangang [[1771]] tatlong tomo ang naipalimbag. Maari na ang pinakakinikilalang sa mga naunang ensiklopedya ay ang French ''[[L'Encyclopédie|Encyclopédie]]'' ni [[Jean le Rond d'Alembert|Jean Baptiste le Rond d'Alembert]] at ni [[Denis Diderot]] na nabuo noong [[1772]] (28 tomo, 71,818 na artikulo, 2,885 na larawan o ilustrasyon).
 
Ang hirarkiyal na kaayusan at ang paglaki ng mga ensiklopedia ay bagay na bagay sa disk-based o on-line na pormang pangkompyuter, at ang karamihan ng mga nakasulat na ensiklopedya ay lumipat na sa ganitong paraan ng paglimbag sa katapusan ng [[Ika-20 siglo]]. Disk-based (kadalasang sa pormang [[CD-ROM]]) ay murang murang magagawa at napakadaling dalahin kung saan saan. At maari din magsama ng mga impormasyong hindi magagawa sa nakasulat sa papel na porma tulad ng mga animation, audio, at video. [[Hyperlink]]ing mula sa mga iba't ibang bagay ay malaki din ang naitutulong, dahil makakatipid sa oras sa pagbuklat ng mararaming tomo ng kasulatan. Ang on-line na ensiklopedya ay nagbibigay naman ng impormasyong dynamic - ang mga makabagong impormasyon ay maaring agad-agad na maidadagdag sa dokumento na hindi kaya ng pormang statiko tulad ng galing sa CD-ROM o libro.
 
Ang mga impormasyon sa nakalimbag na ensiklopedya a nangangailangan ng isang hirarkiyal na kaayusan, at kadalasan ang ginagamit na paraan ay ang pagaayos ng mga impormasyon base sa alphabeto ng mga titulo. Sa pamamagitan ng dynamic na porma, ang ganitong klaseng kaayusan ay hindi na kinakailangan. Ngunit, karamihan ng mga elektronik na ensiklopedya ay nagbibigay pa rin ng kaayusan sa mga artikulo nito tulad ng pagaayos ayon sa paksa o ang pangkaraniwang ayos base sa alphabeto.
 
Ang artikulong ito ay parte ng [[Wikipedia]], na isang ensiklopedya.
 
== Patungkol sa pagbaybay ==
 
Hindi mali ang mga baybay na ''encyclopedia'', ''encyclopaedia'', o ''encyclopædia''. Gayon man sa kasaysayan, kumakatawan sa isang napakalumang pagkakamali ang dalawang nahuli. Ayon sa ''[[Oxford English Dictionary]]'', isang "psuedo-Greek" ang baybay na may ''ae'' o ''æ'' at "isang anyo na lubusang mali (sinasabing maling pagbasa) na nangyayari sa [[MSS]]. ni [[Quintilian]], [[Pliny ang Matanda|Pliny]], at [[Galen]]". Sinusulat ng ''Oxford English Dictionary'' na di matagpuan ang ''æ'' sa orihinal na [[Griyego]] ''enkyklios paideia'' para sa "edukasyong encyclical", isinisalarawan bilang "ang sirkulo ng sining at agham na inaayunan ng mga Griyego bilang kailangan sa isang liberal na edukasyon".
Pinapahayag ng ''Oxford English Dictionary'' na ang baybay na may ''æ'' ay "pinangalagaan na maging lipas na sa pamamagitan ng katotohanan na may pamagat na Latin bilang ''Encyclopædia Britannica'' ang karamihan ng mga tinatawag na mga gawa. Kinabibilangan ng gayong ensiklopedya ang pinagbigkis na anyo na ''æ'' sa kanyang opisyal na pangalan.
 
Di bababa sa kalahati ang pagkabanggit sa ''Oxford English Dictionary'' sa mga tinatawag na "maling" baybay. Di naghahayag ng pagpili ang ''Oxford English Dictionary'' o ang ''[[Webster's Third New International Dictionary]]'', bagaman nilalagay ng Britanikong ''Oxford English Dictionary'' ang anyong ''æ'' sa una, at nilalagay naman Amerikanong Webster sa ikalawa.
 
Tingnan ang [[listahan ng mga ensiklopedya]] para sa mga link sa isang partikular na ensiklopedya.
 
Tingnan din: [[Kasaysayan ng agham at teknolohiya]], [[Ensiklopedista]], [[Aklatan at agham pang-impormasyon]], [[Panitikan]], [[Leksikograpiya]], [[Diksiyonaryo]], [[Paggawa ng mga reperensiya]], [[Pauly-Wissowa]]
 
== Mga tanyag na ensiklopedista bago mag-1700 ==
* [[Suidas]]
* [[Vincent ng Beauvais]] ([[Vicente ng Beauvais]])
* [[Bartholomeus de Glanvilla]] ([[Bartolome ng Ingglaterra]])
* [[John Henry Alsted]]
* [[Louis Moréri]]
* [[John Jacob Hoffman]]
* [[Pierre Bayle]], para sa mga edisyong nasa Internet, pumunta sa [http://www.lett.unipmn.it/~mori/bayle/antho.html www.lett.unipmn.it]
* [[Vincenzo Coronelli]]
* [[Theodor Zwinger]] (1533-1588)
* Sir [[Thomas Browne]] (1605-82), tingnan ang [http://penelope.uchicago.edu/index.shtml penelope.uchicago.edu]
* [[Pliny the Elder]]
* San [[Isidoro ng Seville]] (San Isidro ng Sevilla)
* [[Hrabanus Maurus]]
* [[Ensiklopedyang Yongle]]
 
== Mga kawing panlabas ==
* [http://stommel.tamu.edu/~baum/hyperref.html Isang malaking listahan ng mga link sa mga diksyonaryo at ensiklopedya (huling binago Nob. 1999)]
* [http://astore.amazon.com/online-encyclopedia-20 Online free encyclopedia]
* [http://www.search.com/search?channel=19&cat=63 Encyclopedia meta-search ng CNET] (kabilang ang Wikipedia)
* [http://www.seeatown.com/search/ Encyclopedia Meta Search] (hinahanap ang malapit sa 20 nasa Internet na ensiklopedya sa isang hanapan, kabilang ang Wikipedia)
 
[[Kategorya:Ensiklopedya|*]]
[[Kategorya:Aklat]]
 
[[af:Ensiklopedie]]
[[ak:Obiara tumi kyerɛw bi no]]
[[als:Enzyklopädie]]
[[an:Enciclopedia]]
[[ang:Ƿīsdōmbōc]]
[[ar:موسوعة]]
[[arz:موسوعه]]
[[az:Ensiklopediya]]
[[bar:Enzyklopädie]]
[[bat-smg:Encikluopedėjė]]
[[be:Энцыклапедыя]]
[[be-x-old:Энцыкляпэдыя]]
[[bg:Енциклопедия]]
[[bh:विश्वज्ञानकोष]]
[[bm:Ɔnsiklopedi]]
[[bn:বিশ্বকোষ]]
[[bpy:বিশ্বকোষ]]
[[br:Holloueziadur]]
[[bs:Enciklopedija]]
[[ca:Enciclopèdia]]
[[ce:Энсихалпайде]]
[[ceb:Ensiklopedya]]
[[ckb:ئینسایکڵۆپیدیا]]
[[cs:Encyklopedie]]
[[csb:Encyklopedijô]]
[[cu:Єнкѷклопєдїꙗ]]
[[cv:Энциклопеди]]
[[cy:Gwyddoniadur]]
[[da:Encyklopædi]]
[[de:Enzyklopädie]]
[[dsb:Encyklopedija]]
[[dv:އެކުމާފާނު]]
[[el:Εγκυκλοπαίδεια]]
[[en:Encyclopedia]]
[[eo:Enciklopedio]]
[[es:Enciclopedia]]
[[et:Entsüklopeedia]]
[[eu:Entziklopedia]]
[[fa:دانشنامه]]
[[ff:Saggitorde huuɓnude]]
[[fi:Tietosanakirja]]
[[fo:Alfrøði]]
[[fr:Encyclopédie]]
[[fy:Ensyklopedy]]
[[ga:Ciclipéid]]
[[gan:百科全書]]
[[gd:Leabhar-eòlais]]
[[gl:Enciclopedia]]
[[gu:જ્ઞાનકોશ]]
[[hak:Pak-khô-chhiòn-sû]]
[[haw:Puke noi‘i kū‘ikena]]
[[he:אנציקלופדיה]]
[[hi:विश्वज्ञानकोष]]
[[hr:Enciklopedija]]
[[hsb:Encyklopedija]]
[[ht:Ansiklopedi]]
[[hu:Enciklopédia]]
[[hy:Հանրագիտարան]]
[[ia:Encyclopedia]]
[[id:Ensiklopedia]]
[[ilo:Ensiklopedia]]
[[io:Enciklopedio]]
[[is:Alfræðiorðabók]]
[[it:Enciclopedia]]
[[ja:百科事典]]
[[jv:Ènsiklopédhi]]
[[ka:ენციკლოპედია]]
[[kk:Энциклопедия]]
[[kl:Encyklopædi]]
[[km:ប្រជុំវីជ្ជា]]
[[ko:백과사전]]
[[krc:Энциклопедия]]
[[ksh:Nohkixel]]
[[ku:Ensîklopedî]]
[[kw:Godhoniador]]
[[la:Encyclopaedia]]
[[lad:Ansiklopedya]]
[[lb:Enzyklopedie]]
[[lbe:Энциклопедия]]
[[li:Encyclopedie]]
[[lmo:Enciclupedia]]
[[lo:ສາລານຸກົມ]]
[[lt:Enciklopedija]]
[[ltg:Eņciklopedeja]]
[[lv:Enciklopēdija]]
[[map-bms:Ensiklopedia]]
[[mg:Raki-pahalalana]]
[[mhr:Энциклопедий]]
[[mk:Енциклопедија]]
[[ml:വിജ്ഞാനകോശം]]
[[mn:Нэвтэрхий толь]]
[[mr:ज्ञानकोश]]
[[ms:Ensiklopedia]]
[[mt:Enċiklopedija]]
[[mwl:Anciclopédia]]
[[my:စွယ်စုံကျမ်း]]
[[mzn:فرهنگنومه]]
[[nah:Cēntlamatilizāmoxtli]]
[[nds:Nokieksel]]
[[nds-nl:Ensyklopedie]]
[[ne:विश्वकोष]]
[[nl:Encyclopedie]]
[[nn:Leksikon]]
[[no:Encyklopedi]]
[[nv:Ínsadoobíídiiya]]
[[oc:Enciclopèdia]]
[[os:Энциклопеди]]
[[pap:Ensiklopedia]]
[[pdc:Uffguckbichli]]
[[pl:Encyklopedia]]
[[pnb:انسائیکلوپیڈیا]]
[[pnt:Εγκυκλοπαίδεια]]
[[ps:پوهنغونډ]]
[[pt:Enciclopédia]]
[[ro:Enciclopedie]]
[[roa-tara:'Ngeclopedije]]
[[ru:Энциклопедия]]
[[rue:Енціклопедія]]
[[sa:विश्वकोशः]]
[[sah:Энциклопедия]]
[[sc:Enciclopedia]]
[[scn:Nciclupidìa]]
[[sco:Encyclopaedia]]
[[sh:Enciklopedija]]
[[si:විශ්‍‍වකෝෂ‍ය‍]]
[[simple:Encyclopedia]]
[[sk:Encyklopédia]]
[[sl:Enciklopedija]]
[[so:Encyclopedia]]
[[sq:Enciklopedia]]
[[sr:Енциклопедија]]
[[stq:Enzyklopädie]]
[[su:Énsiklopédi]]
[[sv:Uppslagsverk]]
[[sw:Kamusi elezo]]
[[szl:Yncyklopedyjo]]
[[ta:கலைக்களஞ்சியம்]]
[[te:విజ్ఞాన సర్వస్వము]]
[[tg:Энсиклопедия]]
[[th:สารานุกรม]]
[[tpi:Ensaiklopedia]]
[[tr:Ansiklopedi]]
[[ts:Encyclopediya]]
[[uk:Енциклопедія]]
[[ur:دائرۃ المعارف]]
[[uz:Ensiklopediya]]
[[vec:Ençiclopedia]]
[[vi:Bách khoa toàn thư]]
[[wa:Eciclopedeye]]
[[war:Ensayklopedya]]
[[wo:Jimbulang]]
[[wuu:百科全书]]
[[xmf:ენციკლოპედია]]
[[yi:ענציקלאפעדיע]]
[[zh:百科全书]]
[[zh-classical:百科全書]]
[[zh-min-nan:Pek-kho-choân-su]]
[[zh-yue:百科全書]]