Paracelsus: Pagkakaiba sa mga binago

Si '''Paracelsus''' [bigkas: /pa-ra-sel-sus/] o '''Paracelso''' [bigkas: /pa-ra-sel-so/] (ipinanganak [[11 Nobyembre]] o [[17 Disyembre]], [[1493]] sa [[Einsiedeln, Switzerland|Ensiedeln]], [[Suwisa]] – namatay sa [[24 Setyembre]], [[1541]] sa [[Salzburg]], [[Austria]]) ay isang [[Swiso]]ng [[manggagamot]], [[alkemista]], [[astrologo]], at panglahatang [[okultista]].<ref name=WWT>{{cite-WWT|Paracelsus (1493-1541), ayon sa sangguniang ito, Theoprastus Bombastus von Hohenheim ang tunay niyang pangalan, ''Who was Paracelsus?''}}, pahina 99.</ref> Ipinanganak siya bilang '''Phillip von Hohenheim''' (ngunit ayon sa ensiklopedyang ''Who Were They?'' o "Sino Sila?", '''Theoprastus Bombastus von Hohenheim''' ang tunay niyang pangalan<ref name=WWT/>), ngunit inangkin niya sa paglaon ang pangalang '''Philippus Theophrastus Aureolus Bombastus von Hohenheim'''. Sa paglaon pa, ginamit niya ang pamagat na ''Paracelsus''. Ikinakabit sa kanya ang pagbibigay ng pangalang ''[[zincum]]'' para sa [[singk]] o ''[[zinc]]'' sa Ingles.<ref name=iza>{{Citation| last = Habashi| first = Fathi| title = Discovering the 8th Metal | publisher = International Zinc Association (IZA)| url = http://www.iza.com/Documents/Communications/Publications/History.pdf}}.</ref> Siya rin ang itinuturing na Ama ng [[Anestisya]] o Ama ng [[Pampamanhid]].<ref name=WWT/>

 

Nilarawan ng ensiklopedyang ''Who Were They?'' si Paracelsus bilang isang "palalo", kaya't talagang pinakatawanan niya ang bahagi ng kanyang ''Bombastus'' na may kaugnayan sa pagiging "mayabang" o "hambog". Ang kanyang ugaling ito ang sa mga dahilan kung tinawag niya ang kanyang sarili bilang ''Paracelsus'', na may kahulugang "kapantay o mahigit pa kay [[Celsus]]" (isang bantog na sinaunang Romanong manggagamot) o "mas mainam pa o mas magaling pa kaysa kay Celsus".<ref name=WWT/>

 

Bagaman may ilan sa mga paniniwala ni Paracelsus ang maituturing na bilang [[superstisyon]], marami rin siyang naiambag sa larangan ng panggagamot at pagtuturo ng medisina.<ref name=NBK/> Kabilang sa kanyang mga konstribusyon ang mga sumusunod:

 

Bilang isang manggagamot, nakapagbigay sa Paracelsus ng mahahalagang mga abuloy sa larangan ng [[panggagamot]]. Kasama rin sa kanyang nagawa ang pagbibigay diin sa kahalagahan at [[pinakadiwa]] ng pagkakaroon ng [[kalinisan]] upang magkaroon ng mabuting [[kalusugan]] ang isang tao.<ref name=WWT/> Siya rin ang unang manggagamot na nagdala ng kaalamang [[pangkimika]] sa panggagamot. Nagmungkahi siya ng bagong mga uri ng gamot, na inihahanda alinsunod sa mga patakaran ng agham, sa halip na naaayon sa pamahiin.<ref name=NBK/> Ipinakilala niya sa medisina ang paggamit ng [[laudanum]], [[sulpura]], at [[merkuryo (elemento)merkuryo]]. Ginagamit pa sa kasalukuyang panahon ang mga sustansiyang ito.<ref name=WWT/>

 

Kabilang sa mga inakdaan ni Paracelsus ang pagsulat ng unang aklat na may kaugnayan sa [[sakit ng tagapagmina]] o [[karamdaman ng minero]], isang sakit na panghanapbuhay.<ref name=WWT/>

 

Para kay Paracelsus, dapat na pag-aralan ng mga [[alkimista]] ang kung paano makakatuklas ng mga [[gamot]], sa halip na paghahanap o paglikha ng [[ginto]].<ref name=WWT/>

 

Noong 1527, naging isang propesor ng panggagamot si Paracelsus sa Pamantasan ng Basle (o Pamantasan ng Basel<ref name=NBK/>). Bago simulan ang una niyang pagtalakay sa klase, sinunog niya ang mga aklat na sinulat ni [[Claudius Galen]], na sumasagisag sa kanyang paniniwalang hindi lamang dapat bumatay ang isang nag-aaral ng medisina mula sa mga [[textbook|araling-aklat]]. Sa halip, dapat bigyan ng pansin ng mag-aaral ang pasyenteng tao.<ref name=WWT/> Batay sa konseptong Griyego, ibinalik ni Paracelsus ang diwang "karanasan ang susi" para sa tamang pagbibigay-lunas sa isang may sakit. Dinala niya ang kanyang mga estudyante sa tabi ng mga higaan ng mga pasyente, sa halip na manatili lamang sa loob ng silid-aralan upang tumalakay ng mga paksa.<ref name=NBK/>

 

Nagturo rin siya na gamit ang [[wikang Aleman]], imbis na [[wikang Latin|Latin]].<ref name=NBK>{{cite-NBK|Paracelsus, ''History of Medicine''}}, pahina 205.</ref> Ikinagalit ng maraming kasama niya sa pagkapropesor kanyang pagkalaban sa mga ideya ni Galen, kasama na rito ang paggamit niya ng Aleman sa pagtuturo.<ref name=NBK/>

 

{{Commons|Paracelsus}}

{{reflist}}

 

 

[[af:Paracelsus]]

[[da:Paracelsus]]

[[de:Paracelsus]]

[[el:Παράκελσος]]

[[en:Paracelsus]]