Heograpiya ng Taiwan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Pinapalitan ang pahina ng '{j' |
Hosiryuhosi (usapan | ambag) m Inalis ang binago ni 121.54.58.141, ibinalik sa huling bersyon ni MerlIwBot |
||
Linya 1:
{{Redirect|Formosa}}
{{About|pulo|estadong may soberanya na namamahala sa Taiwan|Republika ng Tsina|iba pang gamit}}
{{FixBunching|beg}}
{{FixBunching|mid}}
{{Infobox Islands
|name = Formosa<br>Taiwan <br /> 臺灣 <br /> 台灣
|image name = Taiwan NASA Terra MODIS 23791.jpg
|image caption = Ang Taiwan ay bulubundukin sa silangan pababa sa kapatagan sa silangan. Ang [[Mga pulo ng Penghu]] ay nasa kanluran ng Taiwan.
|image size = 200px
|locator map = LocationTaiwan.png
|map_custom = yes
|country = ROC
|Independence = 1911
|location = [[Pacific Ocean]], {{convert|120|km|mi|1|abbr=on}} sa baybayin ng [[mainland China]]
|coordinates = {{Coord|23|46|N|121|0|E}}
|area = {{convert|34507|km2|sqmi|1|abbr=on}}
|rank = ika-39
|highest mount = [[Yushan (bundok)|Yushan]] ([[Jade Mountain]])
|elevation = {{convert|3952|m|ft|0|abbr=on}}
| country capital = [[Taipei]]
| country largest city = [[Taipei]]
| country largest city population = 2,619,920
|demonym = Taiwanese at/o Chinese
|population = 23,046,177
|population as of = 2009
|density = 668
|ethnic groups = [[Taiwanese (pangkat-etniko)|Taiwanese]]<br />
'''84% [[Taiwanese (pangkat-etniko)|Taiwanese]]'''<ref>{{cite web |url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/countrytemplate_TW.html|title=CIA Fact Book – Taiwan |accessdate=2009-06-27 The online Factbook is updated bi-weekly. ISSN 1553-8133 |publisher=CIA }}</ref><br />
'''14% [[mainland Chinese]] / [[waishengren]]'''<ref name=n>Karaniwang tumutukoy ang ''Waishengren'' sa mga taong lumipat mula mainland China patungong Taiwan pangkatapos 1949 nang umurong ang KMT sa Taiwan dulot ng [[Chinese Civil War]], at kanilang descendants na ipinanganak sa Taiwan. Karaniwang hindi isinasama ang mga citize ng People's Republic of China na lumipat sa Taiwan kamakailan lamang.</ref><br />
'''2% [[Taiwanese aborigines|Aboriginal Taiwanese]]'''
|additional info = <sub>Tandaan lamang na hindi lahat ng porsiyento ay tumutukoy sa buong populasyon ng pulo.</sub>
}}
{{FixBunching|mid}}
{{Chinese|title=Taiwan|t=[[wikt:臺灣|臺灣]] or [[wikt:台灣|台灣]]|s=[[wikt:台湾|台湾]]|j=Toi<sup>4</sup> Waan<sup>1</sup>|p=Táiwān|w=T'ai²-wan¹|poj=Tâi-oân|h=Thòi-vàn|buc=Dài-uăng|gr=Tairuan|wuu=[[IPA|d̥e uɛ]]}}
{{FixBunching|end}}
Ang '''Formosa''' ({{lang-zh|福爾摩沙}} mula sa {{lang-pt|(Ilha) Formosa}} na ibig sabihin "(pulong) maganda"), kilala rin bilang '''Taiwan''' ({{lang-zh|台灣}} kasaysayan {{lang-zh|[[wikt:大灣|大灣]] / [[wikt:台員|台員]] / [[wikt:大員|大員]] / [[wikt:台圓|台圓]] / [[wikt:大圓|大圓]] / [[wikt:台窩灣|台窩灣]]}}), ay ang pinakamalaking [[pulo]] sa [[Republika ng Tsina]] (''Republic of China''; ROC) sa [[Silangang Asya]]. Matatagpuan ang Taiwan sa silangan ng [[Kipot ng Taiwan]], sa dakong timog-silangang baybayin ng [[Punong-lupain ng Tsina]]. Pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] noong 1945, [[pangkat ng mga pulo]] ay sumailalim sa pamamahala ng [[Republika ng Tsina]].
Ang mga pangunahing pulo ng pangkat ay 394 km (245 milya) ang haba at 144 km (89 mi) ang lapad. Naihiwalay ito mula sa kontinente ng Asya ng 180-kilometro kalapad na [[Kipot ng Taiwan]]. Pahilagang-silangan ay ang mga [[pangunahing pulo]] ng [[Hapon (bansa)|Hapon]], at ang katimugang dulo ng [[Kapuluan ng Ryukyu]] ng Hapon ay katapat sa silangan; ang [[Pilipinas]] ay matataputan sa timog. Bulubundukin ang pulo at matatagpuan sa [[Tropiko ng Kanser]]. Nababalutan ito ng mga halamang [[tropikal]] at [[subtropikal]]. Ang iba pang mga maliliit na grupo ng pulo ay ang [[Pescadores]], [[Pulong Lunti]] at [[Pulo ng Orkidya]]; pati na rin ang [[Kapuluan ng Diaoyutai]] na kontrolado ng Hapon mula noong dekada 1970 at kilala bilang Senkaku-shotō.
Pinamamahalaan ang [[grupo ng pulo]] ng [[Republika ng Tsina]] (''Republic of China''; ROC) mula 1945 nang natamo ng ROC ang Taiwan mula sa Hapon bilang bunga ng [[Ikalang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkaraan ng apat na taon, natalo sa [[Digmaang Sibil ng Tsina]] ang ROC sa [[Partido Komunista ng Tsina]] at umurong sa Taiwan. Ngayon, ang Taiwan ang bumubuo sa karamihan ng teritoryo ng ROC at ang ROC mismo ay karaniwang kilala bilang "Taiwan". <ref name="bbcprofile">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1285915.stm|title=Country Profile:Taiwan|accessdate=2009-09-02|publisher=[[BBC]]}}</ref> Komplikado ang [[katayuang pampulitika ng Taiwan]] dahil inaangkin ito ng [[Republikang Popular ng Tsina]] (''People's Republic of China''; PRC) na naitatag noong 1949 sa Mainland China at itinuturing ang sarili bilang [[kahaliling estado]] ng ROC.<ref>{{cite web |url= http://www.gwytb.gov.cn:8088/detail.asp?table=WhitePaper&title=White%20Papers%20On%20Taiwan%20Issue&m_id=4|title=The One-China Principle and the Taiwan Issue |accessdate=2008-08-02 |publisher=Taiwan Affairs Office and the Information Office of the State Council of the People's Republic of China |date=2000-02-21}}</ref> Unang idinagdag ng Hapon ang Taiwan sa [[Dinastiyang Qing]] noong 1895. Sa katapusan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, isinuko ng Hapon soberanya nito sa Taiwan.<ref name="sankeishimbun20090728"/> Gayunman, hindi matukoy kung paano isinaalang-alang ng Hapon ang soberanya ng Taiwan.<ref name="sankeishimbun20090728">{{cite web|url=http://sankei.jp.msn.com/world/china/090728/chn0907280745000-n1.htm|title=【日々是世界 国際情勢分析】「地位未定」発言で日台膠着状態|date=2009-07-28|accessdate=2009-10-09|publisher=Sankei Shimbun}}</ref> Hindi maliwanag ang katayuan ng Taiwan.<ref name="sankeishimbun20090728"/>
Ang mabilis na paglago ng ekonomiya ng Taiwan sa mga dekada matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang nagpabago nito tungo sa isang [[masulong na ekonomiya]] (''advanced economoy'') bilang isa sa [[Apat na Tigreng Asyano]] (''Four Asian Tigers'').<ref> [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/groups.htm#ae World Economic Outlook-publish sa pamamagitan ng IMF]</ref> Kilala bilang [[Milagro ng Taiwan]] (''Taiwan Miracle'') ang pagtaas ng ekonomiyang ito. Isinauri ito bilang isang maunlad o masulong na ekonomiya ng [[IMF]] at may mataas na kitang ekonomiya (''high-income economy'') ng [[World Bank]]. Gumaganap ng isang mahalagang papel sa pandaigdigang ekonomiya ang industriya ng teknolohiya nito.<ref name="BusinessWeek Article">{{cite news |title=Why Taiwan Matters|publisher=BusinessWeek|date=Mayo 16, 2005|url=http://www.businessweek.com/magazine/content/05_20/b3933011.htm}}</ref> Gumagawa ang mga kompanyang Taywanes ng malaking bahagi ng ''consumer electronics'' ng mundo, bagaman gawa sa kanilang mga pabrika sa Punong-lupain ng Tsina ang karamihan sa mga ito.<ref name="BusinessWeek Slideshow">{{cite news |title=Slideshow: Taiwan's Tech Clout|publisher=BusinessWeek|date=Mayo 16, 2005|url=http://images.businessweek.com/ss/05/05/taiwanindustry/index_01.htm}}</ref>
== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}
{{Coord|23|46|N|121|0|E|display=title}}
[[Kaurian:Taiwan]]
[[af:Taiwan]]
[[ar:تايوان (جزيرة)]]
[[ast:Taiwán]]
[[az:Tayvan]]
[[bcl:Taiwan]]
[[bg:Тайван]]
[[bn:তাইওয়ান]]
[[bo:ཐའེ་ཝན།]]
[[bpy:তাইৱান]]
[[br:Enez Taiwan]]
[[ca:Taiwan]]
[[cdo:Dài-uăng]]
[[ceb:Taiwan]]
[[crh:Çin Cumhuriyeti]]
[[cs:Tchaj-wan (ostrov)]]
[[da:Taiwan (ø)]]
[[de:Taiwan (Insel)]]
[[dsb:Taiwan]]
[[dv:ޓައިވާން]]
[[dz:ཏའི་ཝཱན་]]
[[eo:Tajvano]]
[[es:Isla de Taiwán]]
[[et:Taiwani saar]]
[[fa:تایوان (جزیره)]]
[[fi:Taiwan]]
[[fr:Taïwan]]
[[fy:Taiwan]]
[[ga:An Téaváin]]
[[gan:臺灣]]
[[gd:Taidh-Bhàn (eilean)]]
[[gl:Illa de Taiwán]]
[[gu:ચીની ગણતંત્ર]]
[[hak:Thòi-vân]]
[[he:טאיוואן (אי)]]
[[hi:ताइवान]]
[[hsb:Taiwan]]
[[hu:Tajvan (sziget)]]
[[ia:Taiwan]]
[[id:Taiwan]]
[[is:Taívan]]
[[it:Isola di Formosa]]
[[ja:台湾]]
[[ko:타이완]]
[[la:Formosa]]
[[lv:Taivāna (sala)]]
[[mn:Тайвань арал]]
[[mr:तायवान (बेट)]]
[[ms:Pulau Taiwan]]
[[my:ထိုင်ဝမ်]]
[[nl:Taiwan]]
[[nn:Taiwan]]
[[no:Taiwan]]
[[pcd:Taïwan]]
[[pl:Tajwan (wyspa)]]
[[pt:Ilha Formosa]]
[[qu:Taywan]]
[[ru:Тайвань]]
[[sah:Тайбаан]]
[[sco:Taiwan]]
[[sh:Tajvan]]
[[simple:Taiwan]]
[[sk:Taiwan (ostrov)]]
[[sl:Tajvan (otok)]]
[[sm:Tailani]]
[[so:Taywan]]
[[sr:Тајван]]
[[sv:Taiwan (ö)]]
[[sw:Taiwan]]
[[ta:தாய்வான்]]
[[te:తైవాన్]]
[[tpi:Taiwan]]
[[tr:Tayvan]]
[[tt:Тайвань]]
[[ug:تەيۋەن]]
[[uk:Тайвань]]
[[ur:تائیوان]]
[[vec:Taiwan (ixoła)]]
[[vi:Đài Loan]]
[[war:Taiwan]]
[[wo:Taaywaan]]
[[wuu:台湾]]
[[xal:Тайван арл]]
[[yi:טייוואן]]
[[za:Daizvanh]]
[[zea:Taiwan]]
[[zh:臺灣]]
[[zh-classical:臺灣]]
[[zh-min-nan:Tâi-oân]]
[[zh-yue:臺灣]]
| |||