Homo: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
m stub sorting &/or gen. fixes using AWB
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
Linya 28:
| authority = Linnaeus, 1758}}
 
Ang saringhenus na '''''Homo''''' ay binubuo ng [[taongmodernong kasalukuyantao]] at mga uring katulad nito. Ang saringhenus na ito ay tinatatayang may mga 2.3 hanggang 2.4 milyong taong gulang,<ref name="encylopediahumanevolution">{{cite book|title= The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution | author=Stringer, C.B. | chapter=Evolution of early humans | editors=Steve Jones, Robert Martin & David Pilbeam (eds.)| year=1994 | publisher= Cambridge University Press | location= Cambridge |isbn= 0-521-32370-3 | page=242}} Also ISBN 0-521-46786-1 (paperback)</ref><ref name="evolutionthe1st4billionyears">{{cite book|title= Evolution: The First Four Billion Years| author=McHenry, H.M | chapter=Human Evolution | editors=Michael Ruse & Joseph Travis | year=2009 | publisher= The Belknap Press of Harvard University Press | location = Cambridge, Massachusetts |isbn=978-0-674-03175-3 | page=265}}</ref> nag-evolve ito mula sa mga [[australopithecine|Australopitikong]] ninuno sa paglabas ng ''[[Homo habilis]]''. Sinasabing ang ''H. habilis'' ay direktang nagmula sa ''[[Australopithecus garhi]]'' na namuhay ng 2.5 milyon taong nakalipas. Subalit noong May 2010 ay natuklasan ang ''[[H. gautengensis]]'', isang uri na maaaring mas matanda pa sa ''H. habilis''.<ref name="toothy">[http://news.discovery.com/human/human-ancestor-tree-swinger.html "Toothy Tree-Swinger May Be Earliest Human"]</ref>
==Ebolusyon==
Bagaman ang ilang mga species ng genus na homo ay maaaring mga ninuno ng [[homo sapiens]](''modernong tao''), ang marami sa mga ito ay malamang na mga pinsan ng homo sapiens na kapwa humiwalay sa linya na pang-ninuno.
Ang henus na ''Homo'' ay [[ebolusyon|nag-ebolb]] mula sa henus ng ''[[Hominid]]'' na [[Australopithecus]] at ang [[Australopithecus garhi]] ay pinaniniwalaang ang direktang ninuno ng henus na ''Homo''. Malawakang pinaniniwalaan ng mga arkeologo at paleontologo na ang mga australopithecus ay gumampan ng isang mahalagang bahagi sa [[ebolusyon ng tao]]. Ito ang unang [[hominin]] na nagpakita ng presensiya ng isang [[gene]] na nagsanhi ng isang tumaas na haba at kakayahan ng mga neuron sa utak na dinuplikang [[SRGAP2]] gene. <ref name=Reardon2012>Reardon, Sara (2012), ''The Humanity Switch'', New Scientist (AU/NZ), 12 May 2012 No2864, Pp. 10-11. ISSN 1032-1233</ref> Ang [[homo habilis]] na nag-ebolb mula sa [[Australopithecus]] at itinuturing na unang kasapi ng genus na Homo ay maaaring nagpalitaw sa [[homo ergaster]]. Gayunpaman, ito ay pinagtatalunan dahil ang ilang mga natuklasang fossil ay nagmumungkahi na ang parehong species ay sabay nabuhay.<ref name=Spoor.et.al.2007>Spoor F, Leakey M.G, Gathogo P.N, Brown F.H, Antón S.C, McDougall I, Kiarie C, Manthi F.K. & Leakey L.N. (2007), "Implications of new early Homo fossils from Ileret, east of Lake Turkana, Kenya", ''Nature'' '''448'''(7154): p. 688-691.</ref> Ang ilang homo ergaster ay lumipat sa Asya kung saan ang mga ito ay pinangalanang [[homo erectus]] at sa Europa na [[homo georgicus]]. Ang homo ergaster ay pinaniniwalaang humiwalay mula sa homo habilis sa pagitan ng 1.9 at 1.8 milyong taong nakakalipas. Ang linya na lumisan sa Aprika at ninuno ng homo erectus ay humiwalay mula sa linya ng homo egaster. Ang homo ergaster sa Aprika at ang homo erectus sa Eurasya ay nagebolb nang hiwalay sa halos 2 milyong mga taon at pinagpapalagay na naghiwalay sa dalawang magkaibang species. Ang [[homo rhodosiensis]] na nagmula sa homo ergaster ay lumipat mula sa Aprika tungo sa Europa at naging [[homo heidelbergensis]] at kalaunan noong mga 250,000 taong nakakalipas sa [[homo neanderthalensis]] at [[denisova hominin]] sa Asya. Ang unang [[homo sapiens]] na mga inapo ng [[homo rhodisiensis]] ay lumitaw sa Aprika noong mga 250,000 taong nakakalipas. Noong mga 100,000 taong nakakalipas, ang ilang [[homo sapiens sapiens]] ay lumisan sa Aprika tungo sa levant at nakatagpo ang mga homo neanderthalis na may ilang mga [[admixture]]. <ref>Green RE, Krause J, et al. A draft sequence of the Neandertal genome. Science. 2010 May 7;328(5979):710-22. {{DOI|10.1126/science.1188021}} PMID 20448178 </ref> Kalaunan noong mga 70,000 taong nakakalipas marahil pagkatapos ng katastropiyang Toba, ang isang maliit na pangkat ay lumisan sa levan at pumuno sa Eurasya, Australya at kalaunan ay sa mga Amerika. Ang isang subgrupo ng mga ito ay nakatagpo ang mga [[denisovan]]<ref>^ Reich D, Green RE, Kircher M, et al. (December 2010). "Genetic history of an archaic hominin group from Denisova Cave in Siberia". ''Nature'' 468 (7327): 1053–60. {{doi|10.1038/nature09710}}. PMID 21179161.</ref> at pagkatapos ng karagdagang admixture, ay tumira sa Melanesia. Sa scenario na ito, ang mga hindi Aprikanong taong nabubuhay sa kasalukuyan ay halos may pinagmulan sa Aprika. Gayunpaman, may ilang admixture ang mga tao sa mga neanderthal at denisovan na nagebolb ng lokal. Ang resulta ng pag-aaral ng [[genome]] ay nagpapakita na noong mga 30,000 taong nakakalipas, ang tatlong mga pangunahing subspecies ng genus na homo ay sabay umiral: ang mga denisovan, ang mga neanderthal at ang mga anatomikal na modernong tao.<ref>Reich D ., et al. Denisova admixture and the first modern human dispersals into southeast Asia and Oceania. Am J Hum Genet. 2011 Oct 7;89(4):516-28, {{DOI|10.1016/j.ajhg.2011.09.005}} PMID 21944045.</ref> Ngayon, ang tanging ''H. sapiens sapiens'' ang tanging species na natitira ng genus na ito.
==Mga species==
 
{| class="wikitable sortable"
|+ Paghahambing na talaan ng mga species ng henus na Homo {{navbar|Homo|plain=1|style=position:absolute; width:auto; right:5em}}
|-
! Species
! Nabuhay (milyong taong nakakalipas)
! Lugar kung saan nabuhay
! Taas ng matanda
! Masa ng matanda
! [[Cranial capacity]] (cm³)
! Fossil record
! Pagkakatuklas/ publikasyon ng pangalan
|-
! [[Denisova hominin]]
| 0.04
| [[Altai Krai]]
|
|
|
| 1 lugar
| 2010
|-
! ''[[Homo antecessor|H.&nbsp;antecessor]]''
| 1.2&#xA0;–&#xA0;0.8
| [[Espanya]]
| {{convert|1.75|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|90|kg|lb|abbr=on}}
| 1,000
| 2 sites
| 1997
|-
! ''[[Homo cepranensis|H.&nbsp;cepranensis]]''
| 0.5&#xA0;–&#xA0;0.35
| [[Italy]]
|
|
| 1,000
| 1 skull cap
| 1994/2003
|-
! ''[[Homo erectus|H.&nbsp;erectus]]''
| 1.8&#xA0;–&#xA0;0.2
| [[Africa]], [[Eurasia]] ([[Java]], [[China]], [[India]], [[Caucasus]])
| {{convert|1.8|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|60|kg|lb|abbr=on}}
| 850 (early) – 1,100 (late)
| Marami
| 1891/1892
|-
! ''[[Homo ergaster|H.&nbsp;ergaster]]''
| 1.9&#xA0;–&#xA0;1.4
| Silanganin at Katimugang [[Aprika]]
| {{convert|1.9|m|ft|abbr=on}}
|
| 700–850
| Many
| 1975
|-
! ''[[Homo floresiensis|H.&nbsp;floresiensis]]''
| 0.10&#xA0;–&#xA0;0.012
| [[Indonesia]]
| {{convert|1.0|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|25|kg|lb|abbr=on}}
| 400
| 7 individuals
| 2003/2004
|-
! ''[[Homo gautengensis|H.&nbsp;gautengensis]]''
| >2&#xA0;–&#xA0;0.6
| [[South Africa]]
| {{convert|1.0|m|ft|abbr=on}}
|
|
| 1 individual
| 2010/2010
|-
! ''[[Homo habilis|H.&nbsp;habilis]]''
| 2.3&#xA0;–&#xA0;1.4
| [[Africa]]
| {{convert|1.0|–|1.5|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|33|–|55|kg|lb|abbr=on}}
| 510&ndash;660
| Marami
| 1960/1964
|-
! ''[[Homo heidelbergensis|H.&nbsp;heidelbergensis]]''
| 0.6&#xA0;–&#xA0;0.35
| [[Europe]], [[Africa]], [[China]]
| {{convert|1.8|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|90|kg|lb|abbr=on}}
| 1,100–1,400
| Marami
| 1908
|-
! ''[[Neanderthal|H.&nbsp;neanderthalensis]]''
| 0.35&#xA0;–&#xA0;0.03
| [[Europe]], [[Western Asia]]
| {{convert|1.6|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|55|–|70|kg|lb|abbr=on}} (heavily built)
| 1,200–1,900
| Many
| (1829)/1864
|-
! ''[[Homo rhodesiensis|H.&nbsp;rhodesiensis]]''
| 0.3&#xA0;–&#xA0;0.12
| [[Zambia]]
|
|
| 1,300
| Very few
| 1921
|-
! ''[[Homo rudolfensis|H.&nbsp;rudolfensis]]''
| 1.9
| [[Kenya]]
|
|
| 700
| 2 lugar
| 1972/1986
|-
! ''[[Homo sapiens idaltu|H.&nbsp;sapiens&nbsp;idaltu]]''
| 0.16&#xA0;–&#xA0;0.15
| [[Ethiopia]]
|
|
| 1,450
| 3 cranium
| 1997/2003
|-
! [[Human|''H.&nbsp;sapiens&nbsp;sapiens'' (modernong tao)]]
| 0.2&#xA0;–&#xA0;kasalukuyan
| Buong [[mundo]]
| {{convert|1.4|–|1.9|m|ft|abbr=on}}
| {{convert|50|–|100|kg|lb|abbr=on}}
| 1,000–1,980
|Kasalukuyang nabubuhay
| —/1758
|}<noinclude>
==Mga sanggunian==
{{reflist}}
Line 35 ⟶ 177:
{{English2|Homo}}
 
[[Kategorya:Ebolusyon ng tao|*]]
{{usbong|Tao|Biyolohiya}}
[[Kategorya:Hominina]]
 
[[Kategorya:Tao|*]]
[[Kategorya:Primates]]