Korupsiyon: Pagkakaiba sa mga binago

Ang [[Pang-aabuso sa diskresyon]] ay ang hindi angkop na paggamit ng kapangyarihan ng isang tao at mga pasilidad ng paggawa ng desisyon. Ang mga halimbawa ay kinabibilangan ng isang [[hukom]] na hindi angkop na pagtakwilnagtakwil ng isang [[kasong kriminal]] o isang isang opisyal ng kustom na gumagamit ng kanilang diskresyon sa pagpayag ng isang ipinagbabawal na substansiya sa pagpasok sa isang puerto. Ang [[Paglalako ng impluwensiya]] ang ilegal na kasanayan ng paggamit ng impluwensiya ng isang tao sa pamahalaan o mga koneksiyon sa mga taong nasa kapangyarihan upang magkamit ng mga pabor sa ibang tao na karaniwang ay [[kapalit ng kabayaran]]. Ang mga tiwaling pinuno ay nagtatakda rin ng mga kautusan o atas na ang layunin ay makinabang ang sarili, mga kamag-anak o ilang mga indibidwal.

Ang [[Kolusyon]] o pakikipagsabwatan ang kasunduan sa pagitan ng dalawa o higit pang mga partido na minsang ilegal at kaya ay malihim upang limitahan ang bukas na kompetisyon sa pamamagitan ng pandaraya, pagliliko o panloloko ng iba sa mga karapatang nito o magkamit ng isang layuning ipinagbabawal ng batas na tipikal sa pamamagitan ng pandaraya o pagkakamit ng hindi patas na kalamangan. Ito ay kasunduan sa mga kompanya o indibidwal na hatiin ang [[pamilihan]], magtakda ng mga presyo, limitahan ang produksiyon o limitahan ang mga oportunidad. Ito ay maaaring kasangkutan ng pagtatakda ng sahod, mga [[kickback]] o maling pagkakatawan sa indepediyensiya ng relasyon sa pagitan ng mga magkakasabwat na partido. Sa mga terminong legal, ang lahat ng mga akto na naapektuhan ng kolusyon ay itinuturing na walang bisa. Ang Pagmamanipula ng [[presyo]](''price fixing'') ang kasunduan sa pagitan ng mga kalahok sa parehong panig ng isang pamilihan na bumili o magbenta lamang ng isang produkto o komoditad sa isang itinakdang presyo o panatilihin ang mga kondisyon ng pamilihan sa gayong ang presyo ay napapanatili sa isang ibinigay na lebel sa pamamagitan ng pagkokontrol ng [[suplay at pangangailangan]]. Ang [[Pagmamanipula ng alok]](''bid rigging'') ay isang anyo ng pandaraya kung saan ang isang kontratang komersiyal ay ipinangako sa isang partido bagaman alang alang sa hitsura, ang ibang mga partido ay nagtatanghal rin ng isang alok. Ang anyo ng pakikipagsabwatang ito ay ilegal sa karamihan ng mga bansa. Ito ay isang anyo ng pagtatakda ng presyo at pagtatalaga ng pamilihan na karamihan ay sinasanay kung saan ang mga kontrata ay tinutukoy ng isang pagtawag sa mga nag-aalok halimabawa sa kaso ng mga kontratang konstruksyon ng pamahalaan.

Ang [[paglustay]] ang pagnanakaw ng mga pinagkatiwangpinagkatiwalaang pondo na pampubliko sa pamahalaan. Ito ay politikal na paglulustay kung ito ay kinasasangkutan ng pera na pampubliko o pera ng taong bayan na kinuha ng isang opisyal ng pamahalaan para gamitin sa anumang na hindi tinukoy para sa paggamit na pampubliko. Ang isang karaniwang ng paglulustay ay ang pansariling paggamit ng mga ipinagkatiwalang pondo ng gobyerno halimbawa, kapag ang isang opisyal ay nagtatakda sa mga empleyado ng gobyerno na kumpunihin ang kanyang bahay. Sa batas ng Pilipinas, ang [[Pandarambong]](''plunder'') ay inilalarawan na sinumang opiser na publiko na sa kanyang sarili o pakikipagsabwatan sa mga kasapi ng kanyang pamilya, mga kamag-anak sa pamamagitan ng kasal o dugo, mga ka-negosyo, mga nasasakupan o iba pang mga tao ay humahakot, nagtitipon o nagkakamit ng kinuha sa masamang kayamanan (ill-gotten wealth) sa pamamagitan ng pinagsama o sunod sunod na hayagan o mga gawaing kriminal na inilalarawan sa seksiyon 1 (tingnan sa baba) sa tinipong halaga o kabuuang halaga ng hindi bababa limampung milyong piso (P50,000,000.00) ay magkakasala sa krimen ng pandarambong at mapaparusahan ng reclusion perpetua hanggang kamatayan. Ito ay:

Ang [[Pagtangkilik]] o Padrino Ito ayna tumutukoy sa pagpapabor sa mga tagasuporta, halimbawa sa trabaho sa gobyerno. Ito ay maaaring lehitimo gaya nangkapag ang isang bagong nahalal na pamahalaan ay nagpapalit ng mga mataas na opisyal sa administrasyon upang mapatupad ng epektibo ang mga patakaran nito. Ito ay nakikitang isang korupsiyon kung ang mga walang kakayahang mga tao bilang kabayaran sa pagsuporta ng administrasyon ay napili bago sa mga mas may kakayahang mga indibidwal. Sa karamihan ng mga hindi demokrasya, ang maraming mga opisyal ng gobyerno ay kadalasang pinipili para sa kanilang katapatan sa halip na kakayahan. Ang pagpapabor sa mga kamag-anak([[nepotismo]]) o personal na mga kaibigan([[kronyismo]]) ng isang opisyal ng pamahalaan ay isang anyo ng isang hindi lehitimikong kapakinabangang pampribado. Ito ay maaaring samahan ng [[panunuhol]] halimbawa sa paghiling ng isang opisyal ng pamahalaan sa isang negosyo ay dapatna magbigay trabaho sa isang kamag-anak ng opisyal na kumokontrol sa mga regulasyon na umaapekto sa negosyo. Ang pinakasukdulang halimbawa ay kung ang buong estado ay namamana gaya ng sa [[Hilagang Korea]] o [[Syria]]. Ang isang mas maliit na anyo nito ay sa [[Good ol' boys]] sa Katimugang Estados Unidos kung saan ang mga kababaihan at [[minoridad]] ay hindi isinasama. Ang mas katamtamang anyo ng kronyismo ay ang "[[old boy network]]" kung saan ang mga hinirang sa mga opisyal na posisyon sa pamahalaan ay napipili lamang mula sa isang malapit at eksklusibong network na panlipunan gaya ng mga alumni ng mga partikular na unibersidad sa halip na sa paghirang ng pinaka may kakayahang kandidato.

** Mahinang paghahari at pagpapatupad ng [[batas]]. Halimbawa,gaya anghalimbawa ng mga napatunayang tiwaling politiko o opisyal ng pamahalaan ayna hindi napaparusahan ayon sa batas o nabibigyan lamang ng isang magaan na parusa.

*** [[Proyektong akawntabilidadpagpapanagot ng pamahalaan]]

** Kawalan ng [[benchmarking]] na isang patuloy na detalyadong ebalwasyon ng mga pamamaraan at paghahambing sa ibang gumagawa ng mga parehong bagayabagay sa parehong pamahalaan o sa ibang pamahaalan sa partikular na ang paghahambing ng kung sino ang gumagawa ng pinakamahusay na pagtatrabaho.<ref>{{cite web|url=http://psdblog.worldbank.org/psdblog/2006/08/why_benchmarkin.html#more |title=Why benchmarking works – PSD Blog – World Bank Group |publisher=Psdblog.worldbank.org |date=2006-08-17 |accessdate=2009-11-05}}</ref>

** Ang mga pondong pampubliko ay sentralisado sa halip na ipinamamahagi. Halimbawa, kung ang pondong $1,000 ay nilustay mula sa isang ahensiyang lokal na may pondong $2,000, mas madali itong mapansin kesa sa isang pambansang ahensiya na may pondong $2,000,000. Tignan ang [[subsidiaridad|prinsiypoprinsipyo ng subsidiaridad]].

** Maliit na sahod nasa mga opisyal ng pamahalaan.

** Ang matagalang pagtatrabaho sa parehong posisyon ay maaaring lumikha ng mga relasyon sa loob at labas ng pamahalaan na humihikayat at nakakatulong na magkubli ng koruspiyon at paboritismo. Ang pag-iikot o paglilipat ng mga opisyal ng pamahalaan sa iba't ibang mga posisyon at mga lugar ay maaaring makatulong na makapigil dito. Halimbawa, ang ilang mga matataas na ranggong opisyal sa mga serbisyong pampahalaan ng Pransiya (e.g. [[Trésor public|treasurer-paymasters general]]) ay dapat halinhanpalitan ng ibaibang indibidwal kada ilang mga taon.

** Ang istrukturang panlipunan na nakasentro sa pamilya at angkang istrukturang panlipunan na may isang tradisyon ng katanggap tanggap na [[nepotismo]] at paboritismo.

Ang ekstensibo at iba ibang mga pagguguol na pampubliko sa sarili nito ay likas na nanganganib sa [[kronyismo]], mga [[kickback]] at mga [[paglulustay]]. Ang mga komplikadong regulasyon at arbitraryo na hindi napangangasiwaang pag-aasal ng mga opisyal ay nagpapalala sa problem. Ito ay isang argumento para sa [[pribatisasyon]] at [[deregulasyon]]. Nakikita ng mga sumasalungat sa pribatisayon ang argumento bilang ideolohikal. Ang argumentong ang korupsiyon ay kailangang sumunod mula sa pagkakataon ay napahina ng pag-iral ng mga bansang may hindi umiiral na korupsiyon ngunit malalaking mga sektor ng pamahalaan gaya ng [[mga bansang Nordiko]].<ref>{{cite web|url=http://www.project-syndicate.org/commentary/sachs110 |title=Lessons From the North|publisher=Project Syndicate |date= |accessdate=2009-11-05}}</ref> Gayunpaman, ang mga bansang ito ay may mataas na iskor sa [[Indeks ng Pagiging Madali ngsa pagnenegosyo]] dahil sa mga mahuhusay at kadalasang mga simpleng regulasyon at may [[paghahari ng batas]] na matatag na nakalagay/. Kaya dahil sa kawalan ng korupsiyon sa simula pa, ang mga ito ay maaaring magpatakbo ng mga malalaknigmalalaking sektor nang hindi magsasanhi sa korupsiyong politikal.

Ang [[politikal na korupsiyon]] ang pag-abuso ng pampublikong kapangyarihan, opisina o mga pinagkukunan ng mga [[hinalal]] na opisyal ng [[pamahalaan]] para sarili nitong pakinabang gaya halimbawa ng [[pangingikil]](extortion), paghimok sa paggawa ng mga ilegal na gawain, o pag-aalok ng mga [[suhol]]. Ito ay maaari ring kumuha ng anyo ng pagpapanatili sa sarili sa posisyong politikal na hinahawakan sa pamamagitan ng pagbili ng mga [[boto]] sa pamamagitan ng [[pagsasabatas]] ng mga [[batas]] na gumagamit ng [[buwis]] ng taongbayan. Ang sistemikong korupsiyon ang buong pagpapahina sa politikal o ekonomikang[[ekonomika]]ng sistema. Ang korupsiyon ng pamahalaan sa [[hudikatura]] ay malawak na alam sa maraming transisyonal at papaunlad na mga bansa dahil ang [[badyet]] ng pamahalaan ay halos buong kinokontrol ng [[ehekutibong sangay]](pangulo). Ito ay nagpapawalang halaga sa [[separasyon ng mga kapanyarihan]] dahil ito ay lumilikha ng mahalagang pangsalaping pagsalalay ng [[hudikatura]]. Ang angkop na pambansang distribusyon ng kayamanan kabilang ang [[paggasta ng pamahalaan]] sa hudikatura ay paksa ng [[ekonomikang konstitusyonal]]. Mahalagang kilalanin ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang paraan ng korupsiyon sa hudikatura: ang pamahalaan sa pamamagitan ng pagpaplano ng badyet at iba't ibang mga pribilehiyo at sa pribado. Ang mga kasapi ng pamahalaan ay maaaring sumantala sa mga mapagkukunang politikal(halimbawa ang mga [[diamante]] o [[langis]] sa ilang mga kilalang kaso) o mga pag-aari ng estadong produktibong industriya. Ang isang bilang ng mga tiwalang pamahalaan sa buong mundo ay nagpayaman sa kanilang mga sarili sa pamamagitan ng [[tulong pandayuhan]] na karaniwang ginugugol ng mga ito sa mga magagara at nagpapasikat na mga gusali at mga sandatang pangmilitar.

Ang korupsiyon ay nangyayari rin sa sistemang [[hudikatura]] ng isang bansa. Ang mga kurakot na [[hukom]](judge) na tumatanggap ng [[suhol]] ay magbababa ng desisyong pabor sa nanuhol at sa gayon ay nasisira ang integridad ng hustisya at pagiging patas ng sistemang korte.<ref>http://www.transparency.org/research/gcr/gcr_judicial_systems</ref>

*Pagtanggap ng suhol kapalit ng pananahimik o hindi paglalantad ng katiwalian ng isang indibidwal o kompanya. Sa ibang kaso, ang suhol ay hinihingi o kinikikil(''extortion'') ng mamamahayag kapalit ng pananahimik sa paglalantad ng katiwalian o paglalantad ng hindi totoong kwento na makasisira sa isang indbidwal o kompanya. Ang tawag dito ay [[blackmail]].<ref>http://www.thestar.com/news/2007/03/18/blackmail_journalism_on_the_rise_in_china.html</ref>

*Ang [[:en:International Anti-Corruption Day|International Anti-Corruption Day]] ay ipinagdiriwang taon-taon tuwing [[Disyembre 9]].