Balyena: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
Linya 12:
}}
Ang mga '''balyena''', '''tandayag''', o '''tindayag''' (Ingles: ''whale'')<ref name="TE"> [[English, Leo James]]. ''Diksyunaryong Tagalog-Ingles'', Kongregasyon ng Kabanalbanalang Tagapag-ligtas, Maynila, ipinamamahagi ng ''National Book Store'', may 1583 na mga dahon, ISBN 971-91055-0-X</ref> ay mga malalaking [[mamalya]]ng pantubig. Kabilang sila sa mga ''[[cetacean]]'' o ''[[cetacea]]'' na hindi mga [[lumba-lumba]]. Bagaman may salitang ''whale'' sa mga pangalang Ingles ng mga [[orka]] (Ingles: ''killer whale'') at ''[[pilot whale]]'', hindi mga tunay na balyena ang mga ito, sapagkat kabilang sila sa pang-agham na klasipikasyon ng mga lumba-lumba. Tinatawag ding mga ''[[dambuhala]]'' ang mga ito.<ref name=JETE>{{cite-JETE|Dambuhala, balyena, isdang balyena}}, pahina 406.</ref>
[[File:Ambulocetus BW.jpg|thumb|right|220px|''[[Ambulocetus]] natans'' – isang primitibong cetacean]]
==Ebolusyon==
[[File:Mystice pelvis (whale).png|330px|thumb|leftcenter|Ang kalansay ng [[Bowhead whale]] na may mga likurang hita at istruktura ng butong pelbiko na nakabilog sa pula. Ang istrukturang butong ito ay nananatiling nasa loob sa buong buhay ng isang species.]]
[[File:Ambulocetus BW.jpg|thumb|right|220px|''[[Ambulocetus]] natans'' – isang primitibong cetacean]]
 
{{main|Cetacea#Ebolusyon}}
Ang lahat ng mga [[cetacean]] kabilang ang mga balyena, mga [[dolphin]], at mga [[porpoise]] ay mga inapo ng mga [[mammal]] na may apat na hita na nakatira sa lupain ng orden na [[Artiodactyl]] ([[even-toed ungulate]]). Ang pareho ay nauugnay sa extinct na [[semi-akwatiko]]ng tulad ng usang ungulate na [[Indohyus]] na kanilang pinagsangahan o pinaghiwalayan noong mga 54 milyong taon.<ref name=science_news>{{cite web
| url = http://www.sciencedaily.com/releases/2007/12/071220220241.htm
| title = Whales Descended From Tiny Deer-like Ancestors
Line 37 ⟶ 36:
|publisher=BBC News
|date=8 May 2002
|accessdate=2006-08-20}}</ref> Ang kanilang mga katangian ay kalaunang naging angkop para sa pagtira sa kapaligirang pantubig. Kabilang sa [[ebolusyon]]g ito ang paglipat ng mga bukasan ng ilong sa tuktok ng [[cranium]], pagliit at pagkawalahindi pagunlad ng mga [[likurang hita]], ang pagbabago ng mga harapang hita sa mga flipper at paglago ng mga fluke sa buntot.
==Anatomiya==
Ang mga balyena ay humihinga sa pamamagitan ng mga [[blowhole]]. Ang mga balyenang baleen ay may dalawa nito samantalang ang mga may-ngiping balyena ay may isa. Ang mga ito ay matatagpuan sa tuktok ng ulo na pumapayag sa hayop na manatiling halos nakalubog habang humihinga. Ang paghinga ng mga balyena ay kinasasangkutan ng pagpapatalsik ng sobrang tubig mula sa blowhole na bumubuo ng pataas na spout. Ito ay sinusundan ng paghinga ng hangin tungo sa kanilang mga [[baga]]. Ang mga hugis ng spout ay iba iba sa iba't ibang mga species ng balyena at makakatulong sa pagtukoy nito.