Sinaunang Ehipto: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Inalis ang binago ni 112.209.176.229, ibinalik sa huling bersyon ni Legobot |
m orthography, replaced: ksyon → ksiyon using AWB |
||
Linya 3:
Ang '''Sinaunang Ehipto''', '''Matandang Ehipto''', o '''Lumang Ehipto''' ay isang matandang [[kabihasnan]] sa silangang [[Hilagang Aprika]], na matatagpuan sa mababang bahagi ng [[Ilog Nilo]] na kung saan naroon ang makabagong bansa ng [[Ehipto]]. Nagsimula ang kabihasnan noong 3150 BC<ref>Noong pagkatapos ng 664 BC ang matatag na petsa{{cite web|url=http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/chronology/index.html|title=Chronology|accessdate=2008-03-25|publisher=Digital Egypt for Universities, University College London}}</ref> kasama ang politikal na pagsasama ng Mataas at Mababang Ehipto sa ilalim ng unang [[paraon]], at umunlad sa mga sumunod na 3 milenyo.<ref>Dodson (2004) p. 46</ref> Naganap ang isang sunod-sunod na matatag na panahon, na tinatawag na ''mga kaharian'', na nahahati sa mga kaugnay na hindi matatag na panahon na tinatawag na mga Panahong Nasa Pagitan (''Intermediate Periods''). Pagkaraan ng matapos ang huling kaharian, kilala bilang Bagong Kaharian, pumasok ang kabihasnan ng lumang Ehipto sa isang panahon ng mabagal, walang pagbabagong paghina, noong mga panahon na sinasakop ng sunod-sunod ang Ehipto ng banyagang kapangyarihan. Opisyal na natapos ang paghahari ng mga paraon noong 31 BC nang sakupin ng naunang [[Imperyong Romano]] ang Ehipto at ginawang isang lalawigan.<ref>Clayton (1994) p. 217</ref>
Nagtagumpay ang kabihasnan ng lumang Ehipto mula sa kakayanang umangkop sa mga kalagayan ng Lambak ng Ilog Nilo. Pinamahalaan ang [[patubig]] ng mayabong na lambak na nagbubunga ng labis na pananim, na nagpaalab sa pag-unlad ng lipunan at kultura. May mga yamang maitatabi, tinaguyod ng mga namamahala ang pagpapaunlad ng mga mineral sa lambak at mga nakapaligid na rehiyon ng ilang. Pinaunlad din ang isang malayang sistema ng pagsusulat (ang [[hyeroglipo]]), ang pabuo ng isang pinagsama-samang proyekto ng pagtatayo at pagsasaka, pagkalakal sa mga napapaligirang mga rehiyon, isang militar na tumalo sa mga banyagang kaaway at ipinahayag ang pangingibabaw ng Ehipto. Inuudyukan at binubuo ang mga gawaing ito ng isang burokrasiya ng mga elitistang [[eskriba]], mga relihiyosong pinuno, at mga tagapamahala sa ilalim ng paraon na tinitiyak ang pakikipagdamayan at pagkakaisa ng taong-bayan ng Ehipto sa pamamagitan ng isang masalimuot na sistema ng paniniwalang pang-[[relihiyon]].<ref>James (2005) p. 8</ref><ref>Manuelian (1998) pp. 6–7</ref>
Kabilang sa mga maraming mga nakamtan ng lumang Ehipto ang isang sistema ng [[matematika]], [[tibagan|pagtibagan]], pagtilingin at pamamaraan sa pagtatayo na napagaan ang paggawa ng dakilang [[tagilo]] o piramide, mga templo, mga obelisk, porselana at teknolohiya ng salamin, isang praktikal at epektibong sistema ng [[medisina]], mga bagong uri ng [[panitikan]], mga pamamaraan sa sistema ng patubig at
== Mga sanggunian ==
| |||