Cambodia: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
AnakngAraw (usapan | ambag)
m Inilipat ni AnakngAraw ang pahinang Kamboya papunta sa Kambodya: ortograpiyang Filipino
m orthography: -nsya- > -nsiya- using AWB
Linya 22:
|percent_water = 2.5
|population_estimate = 14,971,000
|population_estimate_year = JulyHulyo 2005
|population_estimate_rank = 63rh
|population_census = 11,437,656
Linya 38:
|HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font>
|sovereignty_type = [[Kalayaan]]
|sovereignty_note = mula sa [[PransyaPransiya]]
|established_event1 = idineklara
|established_event2 = kinilala
Linya 56:
Ang '''Kaharian ng Cambodia''' ([[Khmer language|Khmer]]:[[Talaksan:Official name of Cambodia.png]]; transliterasyon: ''Preăh Réachéanachâkr Kâmpŭchea'') ay isang bansa sa Timog-Silangang [[Asya]] na may papulasyon ng mahigit kumulang sa 15 [[milyon]] katao at [[Phnom Penh]] ang [[kabisera]] nito. Ang Cambodia ay kahalili na estado ng noon ay isang makapangyarihang kaharian ng [[Hindu]] at [[Buddhist]] Khmer na namuno sa halos kabuohan ng tangos ng Indochina mula ika-11 at ika-14 na siglo.
 
Kadalasang tinatawag na "[[Cambodian]]" o "[[Khmer]]" ang mamamayan ng Cambodia na tumutukoy sa sinaunang grupo ng mga Khmer. [[Theravada]] [[Buddhist]] na may impluwensyaimpluwensiya ng Khmer ang karamihan sa mga Cambodians ngunit ang bansang ito ay mayroon ding mangilan-ngilang mga [[Muslim]], [[Kristyano]] at mga tribo naman sa bulubunduking kagubatan sa hilagang bahagi ng bansa.
 
Ang bansa ay pinapagitnaan ng [[Thailand]] sa Kanluran at Hilagang-Kanluran, [[Laos]] sa Hilagang-Silangan, at ng [[Vietnam]] sa Silangan at Timog-Silangan. Nakaharap sa [[Gulpo ng Thailand]] ang Timog bahagi nito. Dinodomina ng [[Ilog ng Mekong]] (kolokyal Khmer: Tonle Thom o "the great river"; tonle = ilog, thom = malaki) at ang [[Tonlé Sap]] ("the fresh water river"; "ang tubig-tabang na ilog") ang geograpiya ng Cambodia. Ang Tonlé Sap ang isa sa pangunahing pinagmumulan ng [[kalakal]] ng [[isda]]. Ang pagiging mababa sa heograpiya ay nangangahulugan na malaking bahagi ng bansa ay nakaupo malapit sa "below sea level", at ang pangunahing pinanggagalingan ng tubig mula sa ilog ng Mekong ay dumadaloy pabalik sa katabing Ilog ng Sap tuwing tag-ulan.
 
[[Turismo]] at pananahi ang pangunahing industriya dito. Noong [[2006]], nalagpasan ng mga namumuhunang dayuhan ang [[1.7]] [[milyon]] na marka. Noong [[2005]], nadiskubre ang deposito ng [[langis]] at natural na [[gas]] sa mga baybayin malapit sa palugit ng Thailand, at kapag nasimulan ang pagmina nito sa taong [[2009]] o [[2010]], ang kikitain sa pagmina nito ay siguradong may malaki at taos na epekto sa kinabukasan na ekonomiya ng bansa.
 
== Etimolohiya ==
Linya 73:
Simula ng kanilang kalayaan, ang opisyal na pangalan ng Cambodia ay binago ng makailang beses at lalo na sa kapanahunan ng kaguluhan, giyera at papalit-palit na gobyerno.
 
* ''Kaharian ng Cambodia'' / ''Royaume du Cambodge'' sa ilalim ng pamamahala ng monarkiya mula [[1953]] hanggang [[1970]];
* ''Republika ng Khmer'' / ''République Khmère'' (isang literal na pagkasalin ng [[Republika ng Pranses]]) sa ilalim ng pamamahala ng gobyerno ni [[:w:Lon Nol|Lon Nol]] mula [[1970]] hanggang [[1975]];
* ''Demokratikong Kampuchea'' / ''Kampuchea démocratique'' sa ilalim ng komunistang pamamahala ng [[Khmer Rouge]] mula [[1975]] hanggang [[1979]];
* ''Republika ng Mamamayang Kampuchea'' / ''République populaire du Kampuchea'' sa ilalim ng pamamahala ng tulungang gobyerno ng Vietnam at Cambodia mula [[1979]] hanggang [[1989]];
* ''Estado ng Cambodia'' / ''État du Cambodge'' (isang nutral na pangalan, habang dinidinig ang usapan kung ibabalik sa monarkiya) sa ilalim ng pamamahala ng [[Mga Nagkakaisang Bansa]] mula [[1989]] hanggang [[1993]];
* ''Kaharian ng Cambodia'' / ''Royaume du Cambodge'' ginamit muli sa pagbalik ng monarkiya noong [[1994]]
 
== Politika ==
 
Ang [[politika]] ng Cambodia ay pormal na naganap ayon sa [[konstitusyon]] ng bansa noong [[1993]], sa balangkas na parlyamento, representante ng demokratikong kaharian. Ang [[Punong ministro]] ng Cambodia ang pinuno ng gobyerno, at ang pinagsanib na "multi-party system" ay pinamumunuan ng hari bilang pinuno ng estado. Ang Punong Ministro ay iniluluklok ng [[Hari]] sa pamamagitan ng payo at pagsang-ayon ng Pambansang Lupon (National Assembly); ang Punong Ministro at ang kanyang piling mga ministro ang nagpapatupad ng kapangyarihan sa gobyerno. Ang kapangyarihan ng Sangay ng Panghukuman ay ipinagkakaloob sa "executive" at sa dalawang grupo ng parlyamento, ang Pambansang Lupon ng Cambodia (National Assembly of Cambodia) at ang [[Senado]].
 
Noong [[ika-14 ng Oktubre]], [[2004]], si Haring Norodom Sihamoni ay napili ng espesyal na [[Konseho]] ng 9 katao para sa [[trono]], kasama sa proseso ay ang mabilisang pagpapatupad pagkatapos ng surpresang pagbaba sa pwesto ni Haring [[Norodom Sihanouk]] (Ama ni Haring Sihamoni) isang linggo ang nakakalipas. Ang pagkapili kay Haring Sihamoni ay sinuportahan ni [[Punong ministro]] [[Hun Sen]] at ng Tagapagsalita ng Pambansang Lupon na si [[Prinsipe]] [[Norodom Ranariddh]] (kapatid ni Haring Sihamoni), na parehong miyembro ng konseho sa trono. Siya ay kinoronahan sa Phnom Penh noong [[ika-29 ng Oktubre]]. Ang monarkiya ay maka-simbulo lamang at hindi nakikihati sa politikal na kapangyarihan. Isang batikang mananayaw si Haring Norodom Sihamoni, nag-aral siya ng sayaw na [[ballet]] sa [[Ruso]] at wala pa siyang asawa hanggang ngayon. Magaling din siya sa wikang [[wikang Czech|Czech]] dahil matagal siyang tumira sa [[Republika ng Czech]] (kilala sa tawag na [[Czechoslovakia]]).
 
Ayon sa mga balita ng [[BBC]], talamak ang kurupsyon ng mga politiko sa Cambodia<ref name="BBC3">BBC Asia-Pacific News (19 Setyembre 19, 2005). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4183606.stm ''Corruption dents Cambodia democracy''.] Accessed 24 Hulyo 24, 2006.</ref>, kasama dito umano ay ang mga tulong pinansyalpinansiyal mula sa iba't-ibang pandaigdigang bansa lalo na sa [[Estados Unidos]] kung saan ang [[pera]] ay inililipat sa mga pansarili o personal na mga "accounts"<ref name="REUT">Reuters AlertNet (29 Mayo 29, 2006). [http://www.alertnet.org/thenews/newsdesk/BKK237403.htm ''World Bank threatens $64 mln Cambodia aid freeze'']. Accessed 24 Hulyo 24, 2006.</ref>. Kurupsyon din ang dahilan ng pagkakaroon ng malaking agwad sa mga kinikita o sweldo ng mga mamamayan nito.<ref name="BBCBUIS">BBC News (29 Mayo 2006). [http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/5027168.stm 'Corruption' curbs Cambodia cash.] Accessed 24 Hulyo 24, 2006.</ref>
 
== Mga rehiyon at lalawigan ==
Linya 135:
|}
 
Ang Phnom Penh ang may pinakamalaking papulasyon na may kulang-kulang sa 2 milyon sa kabuuhang 15 milyong papulasyon ng bansa. Ang bulubunduking probinsiya ng Mondulkiri sa Hilagang-Silangan sa palugit ng [[Vietnam]] ang pinakalapad ngunit pinakakaunti ang papulasyon.<ref>{{cite web | url = http://www.phnompenhtours.com/Mondulkiri.htm | title = Mondulkiri | publisher = Phnom Penh Tours | accessdate = Setyembre 1 | accessyearSetyembre =2006}}</ref>
 
== Heograpiya ==
Linya 161:
|-
| [[w:Heritage Foundation|Heritage Foundation]]/''[[w:The Wall Street Journal|The Wall Street Journal]]''
| [[w:Index_of_Economic_FreedomIndex of Economic Freedom#Current ratings|Indeks ng Malayang Ekonomikya]]
| Ika-68 sa kabuohang 157
|-