Napoleon I ng Pransiya: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m orthography: -nsyon > -nsiyon using AWB |
m orthography: -nsya- > -nsiya- using AWB |
||
Linya 8:
|coronation=2 Disyembre 1804
|full name=Napoleone di Buonaparte<br />Napoleon Bonaparte
|predecessor=[[Konsuladong Pranses]] ([[Ehekutibong pamahalaan|Tagapagpaganap]] ng [[Unang Republikang Pranses]], kung saan si Napoleon I ang unang konsul); <br /><small> Dating namahala bilang [[Hari]] : [[Louis XVI ng
|successor=[[Louis XVIII ng
|spouse=[[Joséphine de Beauharnais]]<br />[[Marie Louise, Dukesa ng Parma|Marie Louise ng Austria]]
|issue=[[Napoléon François Joseph Charles Bonaparte|Napoleon II ng
|house=[[Bonaparte]]
|house-type=Imperyong kabahayan
Linya 18:
|mother=[[Letizia Ramolino]]
|date of birth={{Birth date|1769|8|15|df=yes}}
|place of birth=[[Ajaccio]], [[Corsica]],
|date of death={{Death date and age|1821|5|5|1769|8|15|df=yes}}
|place of death=[[Longwood, Saint Helena]]
|place of burial=[[Les Invalides]], Paris}}
Si '''Napoleon I''' (ipinanganak '''Napoleone di Buonaparte''', pagkatapos '''Napoleon Bonaparte''') (15 Agosto 1769 - 5 Mayo 1821) ay ang unang emperador ng [[Unang Imperyong Pranses]] ng [[
Si Napoleon I ay isinilang sa [[Corsica]] at nagsanay bilang hukbo ng sandatahang lakas ng
Ang [[Pananalakay ng mga Pranses sa Rusya]] noong 1812 ang naging hudyat ng pagbabago ng kanyang kapalaran. Noong 1813, tinalo ng [[Ikaanim na Koalisyon]] ang kanyang hukbo sa [[labanan sa Leipzig]]; noong 1814, sinalakay ng koalisyon ang
Ang kaguluhan sa Europa na idinulot ng malawakang pananakop ni Napoleon I ay nagdulot ng malaking pagbabago sa sistemang pulitika ng mga nasakop na mga bansa: ang kanyang mga istilo sa [[digmaan|kampanyang pangdigmaan]] ay inaral ng iba't ibang paaralang pang-militar. Ginamit rin ang kanyang [[kodigong Napoleonic]] bilang batayan ng batasan ng mga kasalukuyang mga bansa.
Linya 33:
== Pinagmulan ==
[[Talaksan:Carlo Buonaparte.jpg|left|thumb|upright|Ama ni Napoleon I, si [[Carlo Buonaparte]]. Siya ay nagsilbing kinatawan ng [[Corsica]] sa batasan ni Haring [[Louis XVI ng
Si Napoleon Bonaparte ay isinilang bilang ikalawang anak sa pitong mga magkakapatid sa [[Casa Bonaparte]] sa [[Ajaccio]], [[Corsica]] noong 15 Agosto 1769, isang taon mula nang pormal na ibinigay ng [[Republika ng Genoa]] ang isla sa pamahalaan ng [[
Ang pamilyang Bonaparte ay nagmula sa mababang kamaharlikahan na nanggaling sa Corsica noong ika-labing-anim na siglo.<ref>McLynn 1998, p.2</ref> Ang kanyang ama, si ''Nobile'' [[Carlo Buonaparte]] na isang [[manananggol]], ay itinanghal na kinatawan ng lalawigan ng Corsica para sa batasan ni [[Louis XVI ng
Dahil sa katayuan sa buhay, naranasan ni Napoleon I ang mga kariwasaan.<ref>Cronin 1994, p.27</ref> Noong Enero 1779, nag-aral siya sa isang relihiyosong paaralan sa [[Autun]], sa
== Unang karera ==
Sa kanyang pagtatapos noong Setyembre 1785, si Napoleon I ay [[Officer (armed forces)|hinirang]] bilang [[ikalawang tinyente]] sa rehimente artilyeriyang ''La Fère''.<ref name="rxvi"/>{{#tag:ref|Siya ay tinawag pa rin ''Napoleon Bonaparte'' hanggang sa siya ay maging Unang Konsul.<ref name="m290">Asprey 2000, p.13</ref>|group=diin}} Nagsilbi siya sa isang garison sa [[Valence, Drôme]] at [[Auxonne]] hanggang sa pagsiklab ng [[Himagsikang Pranses]] noong 1789, kung saan ay nagpabalik-balik siya sa Corsica at Paris.
Nanatili siya sa Corsica sa mga unang taon ng Himagsikan, habang nilalabanan ang mga maka-hari, rebolusyonaryo at mga separatistang Corsican. Sinuportahan niya ang samahang [[Jacobin Club|Jacobin]], umangat patungo sa ranggong [[tinyente koronel]] at pinamunuan ang batalyon ng mga nagkusang lumaban. Pagkatapos niyang malagpasan ang itinakdang ''leave of absence'' at matagumpay na pinamunuan ang gulo ng mga sundalong Pranses sa Corsica, nakuha niya ang simpatiya ng mga nakatataas sa Paris kung saan siya ay hinirang bilang Kapitan noong Hulyo 1792.<ref>McLynn 1998, p.55</ref> Nagbalik siyang muli sa Corsica, at nakasagupa si [[Pasquale Paoli|Paoli]] (isang Pranses na nagtataguyod ng paghiwalay ng Corsica mula sa
=== Pagkubkob sa Toulon ===
[[Talaksan:Paoli.png|thumb|upright|[[Pasquale Paoli]], iginuhit ni [[Richard Cosway]]]]
Linya 52:
{{main|13 Vendémiaire}}
[[Talaksan:13Vendémiaire.jpg|thumb|alt=Larawang-guhit ng kalsada kung saan maraming usok at abo sa paligid dahil sa mga paputok at armas na ginamit ng hukbong republikano na lumalaban sa mga royalista.|Ang Journée of [[13 Vendémiaire]], Taon 4. Ang [[Simbahang Saint-Roch]], [[Rue Saint-Honoré]], Paris.]]
Matapos ang pagbagsak ng magkapatid na Robespierre noong [[Reaksiyong Thermidorean]] noong Hulyo 1794, si Bonaparte ay inilagay sa isang ''house arrest'' dahil sa paniniwalang kakuntsaba siya ng magkapatid na ito.<ref>Dwyer 2008, p.155</ref><ref>Schom 1998, p.25</ref> Noong Abril 1795, itinalaga siya sa Hukbo ng Kanluran para sumabak sa [[Digmaang Vendée]] (isang digmaang-sibil na mayroong pagsupil mula sa mga royalista sa bahaging Vendée ng
Noong 3 Oktubre, nagsagawa ng rebelyon ang mga royalista sa Paris laban sa [[Pambansang Kumbensiyon]] matapos na alisin sila ng karapatan na makasali sa bagong pamahalaan ng
== Talababa ==
Linya 64:
== Kawing ==
{{Mga maharlika ng
[[Kategorya:
[[Kategorya:Mga hari ng
[[Kategorya:Kabahayang Bonaparte]]
|