Imperyong Kastila: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Zumalabe (usapan | ambag)
Linya 100:
Naging maikli ang pagsasaya sa Madrid. Noong 1566, sumiklab ang kaguluhang pinamumunuan ng mga Calvinista na nagpapunta sa Duke ng Alva upang ibalik ang katahimikan sa bansa. Noong 1568, nabigong patalsikin ni Guillermo, ang Tahimik, si Alva sa Nederlands. Ang mga labanang ito ang sinasabing mitsa sa simula ng Walumpung Taong Digmaan na nagbunga sa kalayaan ng mga Nagkakaisang Lalawigan. Sa dahilang nagtatamasa ang mga Espanyol sa kayamanan mula sa Nederlands at lalo na sa mahalaga nitong daungan ng Antwerp. Desidido silang ibalik ang katahimikan at hawakan ang mga probinsiya doon. Noong 1572, isang kulupon ng mga rebeldeng Holandes na tinatawag na watergeuzen ("Pulubing Dagat") ang sumalakay sa mga pasiging bayan ng Holandya at nagproklamang sumusuporta kay Guillermo at nagtatuwa sa lideratong Espanyol.
[[Talaksan:Veen01.jpg|thumb|250px|[[Otto van Veen]]: Otto van Veen: Ang Paglikas ng Leiden (1574) matapos pigtasin ng mga Holandes ang kanilang dike sa Walumpung Taong Digmaan.]]
 
Ang digmaang ito ay walang katapusang pusali sa Espanya. Noong 1574, napaurong ang mga sundalong Espanyol, sa ilalim ni Luis de Requeséns sa Paglusob ng Leiden, matapos sirain ng mga Holandes ang mga dike na nagdulot ng malaking baha rito. Noong 1576, dahil sa hinaharap nitong pasuweldong utang sa 80,000 sundalo na nasa Nederlands, ang gastos ng malaking boke de giyera ng nagpanalo sa Lepanto kasama ang palubhang epekto ng pandarambong sa kalautan na nagpaliit sa kita mula sa mga nasasakupan nito sa Amerika. Napilitang tanggapin ni Felipe ang pagkalugi. Nang lumaon nag-aklas ang mga sundalo nito sa Nederlands na lumusod sa Antwerp at nanloob sa timog Nederlands. Ito ang nag-udyok sa maraming lungsod sa dating mapayapang lalawigan na sumali sa rebelyon. Pinili ang Espanya ang pakikipag-usap na nagpatahimik muli sa halos lahat timuging lalawigan sa Pag-iisa sa Arras noong 1579.
Linya 106:
Sa ilalim ng kasunduan sa Arras, ipinakita ng mga timuging estado ng Hispanong Nederlands na ngayon ay Wallonia at Nord-Pas-de-Calais (at Picardia) sa rehiyon ng Pransiya ang kanilang katapatan sa haring Espanyol na si Haring Felipe II at pagkilala sa kanyang gobernador-heneral na si Don Juan ng Austria. Noong 1580, ito ang nagbigay ng pagkakataon na magpalakas sa posisyon sa Haring Felipe nang mamatay ang huling kasapi ng maharlikang pamilya ng Portugal na si Kardenal Enrique ng Portugal. Naghabol si Felipe sa tronong Portugues at noong Hunyo kanyang ipinadala kasama ang grupo ng sundalo na pinamunuan ni Duke ng Alba sa Lisbon upang siguraduhin ang tagumpay. Ang pananakop ng Duke ng Alba at Espanya sa Portugal ay higit na popular sa Lisbon kaysa Rotterdam. Napasakamay kay Felipe ang pinagsanib na imperyong Espanyol at Portugues - ang buong sinakop nito sa Nuevo Mundo kasama ang malawak na imperyo ng kalakalan sa Africa at Asya. Noong 1582, ang padron ng pag-iisa ng imperyo ay selyado kahit ibinalik ni Felipe II ang kanyang korte mula sa Atlanticong daungan ng Lisbon, kung saan siya sumandaling nanirahan upang patahimikin ang kanyang bagong kahariang Portugues, sa Mardrid. Ang bawat obserbador dito ay nagsasabi na: “Mas mahalaga ang lakas pandagat sa namumuno ng Espanya kaysa sinumang prinsipe dahil sa lakas pandagat lamang makabubuo ito ng isang bayan mula sa malalayong bahagi nito.” Isang manunulat sa taktika noong 1638 ang nagsabi, “Ang kapangyarihang akmang-akma sa braso ng Espanya ay nakalagay sa mga karagatan kung saan ang mga bagay na ito ay alam ng marami na hindi ko tatalakayin kahit mainam gawin ito.” (quoted by Braudel 1984)
[[Talaksan:DefenseFrancisco ofde CadizZurbarán Against the English 1634014.jpg|thumb|right|300px|Ang pagtatanggol ng Cádiz, ni Zurbaran.]]
 
Nangailangan ng malaking sandatahang lakas ang Portugal upang makontrol ito kahit nasa bankarotang kalagayan ang Espanya noong 1576. Noong 1584, si Guillermong Matahimik ay pinaslang ng isang Katolikong may sira sa ulo na umaasang ang pagkamatay ng popular na lider ng rebeldeng Holandes ay magtatapos sa digmaan. Hindi ito nangyari. Noong 1586, nagpadala si Reyna Elizabeth I ng Inglaterra ng tulong sa mga Protestante sa Nederlands at Pransiya. Inatake ni Sir Francis Drake ang mga mangangalakal Espanyol sa Caribe at Pacifico kasama ang partikular na madugong atake nito sa daungan ng Cadiz. Noong 1588, upang itigil ang pakikialam ni Elizabeth, ipinadala ni Felipe ang Armada Espanyol upang atakihin ang Inglaterra. Natalo ang Armada ng Espanya kahit matibay ang pananggalang nito dahil - dahil naging maganda ang panahon, maliksi ang boque de guerra ng Inglaterra, at sa paunang ulat ng mga tiktik ng Inglaterra sa Netherland na agad napaghandaan. Gayunpaman, natalo ang Inglaterra sa malaking atake militar nito, ang Expedisyong ni Drake-Norris, 1589, na nagbikwas pabor sa Espanya noong Digmaang Anglo-Hispano noong 1585-1604 na walang kaduda-duda na ang boque ng Espanya ang pinakamakapangyarihan sa buong Europa bago matalo ito sa bokeng Holandes sa Labanan sa Kababaang Bansa noong 1639 kung saan makikitang humupa na ang lakas nito.
[[Talaksan:Invincible Armada.jpg|thumb|left|300px|Ang Armadang Espanyol habang papaalis ng Look ng Ferrol (1588)]]
 
Gumugol ang Espanya sa digmaang pangrelihiyon sa Pransiya matapos mamatay si Enrique II. Noong 1589, si Enrique III, ang huli sa liping Valois, ay namatay sa loob ng kuta ng Paris. Ang tagapagmana ng trono, si Enrique IV ng Navarra, ang unang haring de Borbon ng Pransiya, ay itinanghal na dakila sa pagwawagi nito laban sa Liga Katolika sa Arques (1589) at Ivry (1590). Sa pangakong pipigilin si Enrique ng Navarra na maging hari ng Pransiya, hinati ng Espanya ang sandatahang lakas nito sa Nederlands at nilusob ang Pransiya noong 1590.