Pandaigdigang Sistema ng mga Yunit: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
m →‎Mga Hinalaw na Yunit na Walang Dimensiyon: orthography, replaced: nsyon → nsiyon (3) using AWB
m orthography: -nsya- > -nsiya- using AWB
Linya 5:
 
== Kasaysayan ==
Mula pa noong 1640, ang mga siyentipiko lalo na sa PransyaPransiya ay nagmungkahi at nag-usap na sa paggamit ng isang panukatang gumagamit ng sistemang desimal (sasampuin) ayon sa mga likas na yunit. Ang opisyal na pagtanggap ng sistemang nasabi ay nangyari matapos ang Rebolusyong Pranses noong 1789. Sinikap sa sistemang metrika ang pagpili ng mga yunit na makatuwiran at praktikal na naayon sa opisyal na ideolohiya ng rebolusyon na maging "wagas at matuwid"; iminungkahi ito bilang malaking unlad mula sa isang pabago-bagong mga yunit na ginamit noon na kung saan ang halaga nito ay naaayon sa rehiyon gumagamit nito.
Ang '''haba''' ang pinakamahalagang yunit: ang isang metro ay itinakdang kapantay ng isang bahagi ng 10 000 000 (1/10 000 000) na distansyadistansiya mula sa polo (pole) hanggang sa ekwador (equator) ng meridyan na dumaraan sa Paris. Halos 10% mas mahaba ito sa isang yarda. Nang kalaunan, isang baras na gawa sa platino na may matigas na hugis -X sa seksiyong sirkular ginawa bilang batayan ng isang metrong haba. Dahil sa kahirapang tunay sa pagsukat ng haba ng isang kwadradong meridyan noong siglo 18, ang unang platinong prototype ay maikli ng 0.2 milimetro. Nitong nagdaan, itinakda ang metro bilang isang tiyak na bilang ng wavelength (haba ng alon) ng isang radiasyon. Sa kasalukuyan, ang metro ay itinatakda bilang distansyangdistansiyang nilallakbay ng liwanag sa vacuum sa isang tiyak na oras. Iniwanan na ang pagtatakda ng metro ayon sa multipleng bilang na ito sa meridyan.
 
Gramo ang unang saligang yunit ng bigat (mass) sa sistemang metrika na pinili upang iangkop sa bigat ng isang cubic centimeter (sentimetro kubiko) ng tubig. [Timbang ang salin sa weight; bigat naman ang salin sa mass.] Sa praktikal na kadahilanan, ang sangguniang pamantayan ay itinago sa Archives de la république noong 22 ng Hunyo 1799 bilang isang kilogramo (ng silindro ng plátino). Halos 2.2 libra ang isang kilogramo (kilo ang paikli sa Pilipinas). Noong 1889 sa unang Panglahatang KomperensyaKomperensiya sa Timbang at Sukat (CGPM), tinanggap ang pagpapalit ng prototype na gumagamit ng alloy ng 90% plátino at 10% iridyo. Ito ngayon ang nagsisilbing pamantayan sa kilogramo at nakatago sa isang baul sa Paris. Naging batayang yunit ang kilogramo noon 1901.
 
Noon ding 1901, ang isang kilo ng dinalisay na tubig sa kanyang pinakasiksikan (+3.98 degrees Celsius) sa ilalim ng atmosperang pamantayan ng presyon ang ginamit sa pagtatakda ng litro. Isang mas madaling gamiting yunit ito kaysa sa napakalaking metro kubiko ''(cubic meter)''. Sa dahilang ang isang litro ay kakaiba sa isang desimetro kubiko nang isang bahagi ng 28 milyon, ang pagtatakdang ito ay iniwanan na noong 1964 pabor sa paggamit ng desimetro kubiko ''(cubic decimeter).''
Linya 89:
'''Pangalan:''' mol (mole) <br />
'''Simbolo:''' mol<br />
'''Kantidad:''' Dami ng sustansyasustansiya<br />
'''Pagtatakda:''' <br />
Ang yunit ng dami ng sustansyasustansiya na itinakda sa dami ng sustansyangsustansiyang naglalaman ng mga simulaing butil o kaya'y mga atomo sa 0.012 kilogramo ng dalisay na karbon-12 (14th CGPM (1971) Resolution 3, CR 78). (Ang mga simulaing butil ay maaaring atomo, molekula, ions, elektron, o partikula.) Ito ay humigit kumulang sa 6.02214199×10<sup>23</sup> yunit (Bilang Avogadro).
 
'''Pangalan:''' kandela<br />
Linya 97:
'''Kantidad:''' Tindi (ningning) ng liwanag<br />
'''Pagtatakda:'''<br />
Ang yunit ng tindi ng liwanag na itinakdang tindi (ningning) ng liwanag, sa isang itinakdang direksiyon ng pinanggalingan nito na nagbubuga ng monokromatikong silahis na may prekwensyaprekwensiya ng 540×10<sup>12</sup> hertz at may ningning ng silahis sa direksiyong ito ng 1/683 watt per steradian (16th CGPM (1979) Resolution 3, CR 100).
 
=== Mga Hinalaw na Yunit na Walang Dimensiyon ===
Linya 164:
'''Pangalan:''' volt<br />
'''Simbolo:''' V<br />
'''Kantidad:''' Electrical potential difference (DiprensyangDiprensiyang potensyalpotensiyal)<br />
'''Pakita bilang mga SI yunit:''' W/A = J/C = m2·kg·s−3·A−1
 
'''Pangalan:''' ohm<br />
'''Simbolo:''' Ω<br />
'''Kantidad:''' Electric resistance (ResistensyaResistensiya ng koryente) <br />
'''Pakita bilang mga SI yunit:''' V/A = m2·kg·s−3·A−2