Aklat ng Genesis: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Atn20112222 (usapan | ambag)
No edit summary
m orthography: -rsya- > -rsiya-, replaced: Persiano → Persa ''(Persian)'' using AWB
Linya 20:
 
== Paglalarawan ==
[[Talaksan:Tizian_091Tizian 091.jpg|thumb|left|Sina ''[[Adan at Eva]]'', ginuhit ni [[Titian]].]]
Nagsisimula ang Genesis sa paglalarawan ng paglikha ng [[Diyos]] sa [[mundo]], kay [[Adan at Eva]], at ng kanilang pagdidistiyero sa [[Halamanan ng Eden]], sa kuwento ni [[Cain at Abel]], at sa kuwento tungkol kay [[Noe]] at ang malaking baha.
 
Linya 34:
Ito ay nag-iiwan sa tanong na kelan ang mga akdang ito isinulat. Ang mga skolar sa unang kalahati ng ika-20 siglo ay dumating sa konklusyon na ang Yahwist ay nilikha sa yugtong monarkiko(panahon ng mga hari sa Israeli) na spesipikong sa korte ni [[Solomon]] at ang akdang [[pinagkunang pangsaserdote]] (''priestly source'') ay niliha sa gitna ng ika-5 siglo BCE na ang may-akda ay tinukoy na si [[Ezra]] ngunit ang mas kamakailang pananaw ay ang Yahwist ay isinulat bago o habang nangyayari ang [[pagkakatapon sa Babilonya]] noong ika-6 siglo BCE at ang huling edisyong pangsaserdote (''priestly'') ay ginawa sa huli ng yugto ng pagkakatapong ito sa Babilonya o sa sandaling panahon pagkatapos nito.<ref name="Davies37">Davies (1998), p.37</ref>
 
Sa kung bakit ang aklat na ito ay nilikha, ang isang teoriya na nagkamit ng labis na interest sa skolarship ng Bibliya bagaman nanantaili pa ring kontrobersiyal ang "autorisasyong pang-imperyong PersianoPersa ''(Persian)''". Ito ay nagmumungkahing ang mga Persian pagkatapos ng kanilang pananakop sa [[Babilonya]] noong 538 BCE ay pumayag na bigyan ang Jerusalem ng isang malaking sukat ng lokal na autonomiya(sariling pamahalaan) sa loob ng Imperyong Persa ''(Persian]])'' ngunit nag-atas sa mga lokal na autoridad na lumikha ng isang kodigo ng batas na tinatanggap ng buong pamayanan. Ang dalawang makapangyarihang mga pangkat na bumubuo ng pamayanan, ang mga pamilyang pangsaserdote (''priestly'') na kumokontrol sa Templo at tumunton ng kanilang saligan na [[mito]](myth) ni [[Moises]] at paglalakbay sa ilang at ang pangunahing nagmamay-ari ng lupaing mga pamilya na binubuo ng mga "matatanda"(elders) na tumunton ng kanilang pinagmulan kay [[Abraham]] na nagbigay sa kanila ng lupa. Ang dalawang mga pangkat na ito ay may alitan sa loob ng maraming mga siglo sa iba't ibang mga isyu at ang bawat isang ito ay may kanya kanyang "kasaysayan ng pinagmulan" ngunit ang pangako ng imperyong Persian ng papalaking lokal na autonomiya para sa lahat ng mga sinakop na ito ay nagbigay ng makapangyarihang pampasigla upang magkaisa ang dalawang mga pangkat na ito sa pagbuo ng isang teksto.<ref>Ska (2006), pp.169, 217-218</ref>
 
===''Genre''===
Ang Aklat ng Genesis ay tila mahusay na makikita bilang isang halimbawa ng "makalumang kasaysayan" (''antiquarian history'') na isang uri ng panitikan na naghahayag ng unang paglitaw ng mga tao, mga kuwento ng mga ninuno at mga bayani at pinagmulan ng mga kultura, siyudad at iba pa.<ref>Van Seters (2004) pp.113-114</ref> Ang pinakakilalang mga halimbaw ng panitikang ito ang makikita sa akda ng mga historyan na [[Griyego]] noong ika-6 siglo BCE. Ang layunin ng mga may-akdang ito ay i-ugnay ang mga kilalang pamilya ng kanilang panahon sa nakaraang malayo at makabayani. Sa paggawa nito, ang mga may-akdang ito ay hindi nagtatangi ng [[mito]](myth), [[alamat]] at mga katotohanan (''facts''). <ref>Whybray (2001), p.39</ref> Tinawag ng propesor na si Jean-Louis Ska ng [[Pontifical Biblical Institute]] ang pundamental na patakarang ito ng antikwaryanong manunulat ng kasaysayan na "batas ng konserbasyon" na lahat ng luma ay mahalaga at walang inaalis.<ref name="Ska169">Ska (2006), p.169</ref> Tinukoy rin ni Ska na ang layunin sa likod ng mga kasaysayang makaluma(antiquarian) ay ang pagiging luma(antiquity) ay kailangan upang patunayan ang halaga(worth) ng mga tradisyon ng Israel sa ibang mga kapitbahay na bansa nito sa simulang Palestinong Persian at upang pagkasunduin at pagkaisahin ang iba't ibang mga paksiyon(pangkat) sa loob mismo ng Israel.<ref name="Ska169"/>
===Mga anakronismo===
Ang mga pagkakatuklas na arkeolohikal tungkol sa lipunan at kultura sa [[Sinaunang Malapit na Silangan]](Ancient Neart East) ay nagpakita ng ilang mga [[anakronismo]] o hindi angkop na konsepto sa mga salaysay ng Aklat ng Genesis. Ang mga anakronismong ito ay nagmumungkahing ang mga salaysay na ito isinulat noong ika-9 at ika-7 silgo CE
<ref>''The Bible Unearthed'', p. 38.</ref> imbis na sa panahon ni [[Moises]] na ayon sa tradisyong Hudyo ang sumulat ng [[Pentateuch]] kabilang ang Aklat ng Genesis at ayon sa tradisyon ng Hudyo ay umiral noong 1391–1271 BCE.
*Ang mga [[Aram (biblikal na rehiyon)|Aram]]eo ay kalimitang binanggit ngunit walang sinaunang teksto ang bumanggit sa mga ito hanggang mga 1100 BCE at ang mga ito ay nagsimula lamang magkaroon ng kontrol sa hilagang mga hangganan ng Israel pagkatapos ng ika-9 na BCE. <ref>''The Bible Unearthed'', p. 39.</ref>
*Ang Aklat ng Geneis ay naglalarawn ng simulang pinagmulan ng kapitbahay ng Israel na kaharian ng [[Edom]] ngunit ang mga rekord ng [[Assyria|Asirya]] ay nagpapakitang ang Edom ay umiral lamang pagkatapos ng pananakop ng Asirya sa rehiyong ito. Bago nito, ito ay walang mga namumunong mga hari, hindi bukod na estado at ang ebidensiyang arkeolohikal ay nagpapakitang ito ay kakaunti lamang. <ref>''The Bible Unearthed'', p. 40.</ref>
*Ang kwento ni [[Joseph]] ay tumutukoy sa mga mangangalakal na gumagamit ng mga [[kamelyo]] na nagdadala ng mga "gum, balm, at myrrh" na hindi malamang na mangyari bago ang unang milenyo dahil ang gawaing ito ay naging karaniwan lamang sa ika-8 hanggang ika-7 siglo BCE nang ang [[hegemonya]]ng Asiryano ay gumawa sa pangangalakal na Arabian na ito na yumabong bilang isang pangunahing industriya.<ref>''The Bible Unearthed'', p. 37.</ref>
*Ang [[lupain ng Goshen]] ay may pangalang nagmula sa pangkat Arabiko na nagdomina lamang sa [[Nile Delta]] noong ika-6 hanggang ika-5 siglo BCE.<ref>''The Bible Unearthed'', p. 66–67.</ref>
Linya 48:
*Ang mga sumusunod na talata tungkol kay [[Moises]] na hindi maaaring isulat mismo ni Moises.
{{cquote|Si Moises naman ay isang taong mapagpakumbaba higit kaninumang nabuhay sa ibabaw ng lupa.[[Aklat ng mga Bilang]] 12:3}}
Ayon kay [[Richard Friedman]] na propesor ng Hebrew and Comparative Literature sa University California, normal na hindi mo aasahang ang pinakamapagpakumbabang tao sa mundo ay magtuturo na siya ang pinakampapagpakumbabang tao sa mundo.
 
Bukod dito, may mga talata ring nagsasalita tungkol kay Moises na tila siya ay matagal nang namatay. Ang ilan sa mga ito ang:
Linya 69:
[[Kategorya:Tora]]
[[Kategorya:Lumang Tipan]]
 
{{Link GA|da}}
{{Link FA|eu}}