Teodosio I: Pagkakaiba sa mga binago

Si '''Flavius Theodosius''' (11 Enero 11, 347  – 17 Enero 17, 395), o '''Theodosius I''' at '''Dakilang Theodosius''' ay ang emperador ng Roma mula 379-395. Dahil sa kanyang pinag-isa ang Silangan at Kanlurang bahagi ng [[Imperyo Romano]], siya ang pinakahuling emperador ng Silangan at Kanlurang Imperyo Romano. Pagkalipas ng kanyang kamatayan, ang 2 bahagi ng Imperyo Romano ay tuluyan nang nagkahiwalay. Si Theodosius din ang emperador na gumawa sa [[relihiyon]]ng [[Unang Konseho ng Nicaea|Kristiyanismong Niseno]] bilang opisyal na relihiyong estado ng imperyo. Siya ay kinikilalang santo sa [[Silangang Ortodokso]] bilang San Theodosius. Kanyang tinalo ang mga mang-aagaw ng tronong si Magnus Maximus at Eugenis at nagtaguyod ng pagwasak ng mga kilalang templong [[pagano]]: ang [[Serapeum]] sa [[Alexandria]], ang [[Templo ni Apollo]] sa [[Delphi]] at ang [[Mga birheng bestal]] sa Roma. Pagkatapos ng kanyang kamatayan, ang kanyang mga anak na sina Arcadius at Honorius ay respektibong nagmana ng mga kalahating Silangan at Kanluran ng imperyo at ang Imperyo Romano ay hindi na kailanman muling nagkaisa. Noong 393 CE, kanyang ipinagbawal ang palarong [[Olimpiko]] sa Sinaunang Gresya. Ang Olimpiko ay idinaos lang muli noong 1896.

Si Theodosius ay ipinanganak sa Cauca o Italica, Hispania sa senyor na militaryong opiser na si Matandang Theodosius. Kanyang sinamahan ang kanyang upang sugpuin ang Dakilang Konspirasiya noong 368 CE. Siya ay isang komander ng hukbo (dux) ng Moesia na isang probinsiyang Romano sa mas mababang Danube noong 374 CE. Gayunpaman, sa sandaling pagkatapos nito at parehong sa biglaang kahihiyan at pagpaslang ng kanyang ama, si Theodosius ay nagretiro sa Espanya. Ang dahil ng kanyang pagreretiro at ang relasyon kung meron sa pagita nito at kamatayan ng kanyang ay hindi malinaw. Posibleng siya ay inalis mula sa kanyang komando ng emperador [[Valentinian I]] pagkatapos ng pagkatalo ng dalawang mga lehiyon ni Theodosius sa mga Sarmatian noong huli nang 374 CE. Ang kamatayan ni Valentinian I ay lumikha ng isang kaguluhang politikalpampolitika. Sa takot ng karagdagang pag-uusig dahil sa kanyang mga ugnayang pampamilya, si Theodosius ay biglaang nagretiro sa mga estado ng kanyang pamilya sa probinsiya ng Gallaecia (kasalukuyang Galicia, Espanya) kung saan ay umangkop siya sa buhay ng isang aristokrata ng probinsiya. Mula 364 CE hanggang 375 CE, ang Imperyo Romano ay pinamamahalaan ng dalawang mga kapwa-emperador na magkapatid na sina Valentinian I at [[Valens]]. Nang mamatay si Valentinian noong 375 CE, ang kanyang mga anak na sina [[Valentinian II]] at [[Gratian]] ay humalili sa kanya bilang mga pinuno ng Kanluraning Imperyo Romano. Noong 378 CE, pagkatapos mapatay si Valens sa Labanan ng Adrianople, inimbitahan ni Gratian si Theodosius na pangasiwaan ang hukbong Illyrian. Dahil walang kahalili sa trono si Valens, ang paghirang ni Gratian kay Theodosius ay katumbas ng isang imbitasyong de facto para kay Theodosius na maging kapwa-Augustus para sa Silangan. Si Gratian ay napatay sa isang paghihimagsik noong 383 CE. Pagkatapos ay hinirang ni Theodosius ang kanyang mas matandang anak na si Arcadius bilang kanyang kapwa-pinuno ng Silangan. Pagkatapos ng kamatayan ni Valentian II noong 392 CE na sinuportahan ni Theodosius laban sa iba't ibang mga pagsunggab sa trono, si Theodosius ay namuno bilang ang tanging Emperador at hinirang ang kanyang mas batang anak na si Honorius Augustus bilang kanyang kapwa-pinuno para sa Kanluran. Sa pagkatalo ng mang-aagaw ng tronong si Eugenius sa Labanan ng Frigidus noong 6 Setyembre 6,394 CE, kanyang napanumbalik ang kapayapaan.

Itinaguyod ni Theodosius I ang [[Kredong Niseno]] na interpretasyon na pinaniniwalaan ng [[Simbahang Katoliko Romano|Simbahan sa Roma]] at [[Simbahan sa Alexandria]]. Noong 27 Pebrero 27, 380 CE, sina Theodosius I, [[Gratian]] at [[Valentinian II]] ay naglimbag ng "Kautusan ng Tesalonica" upang ang lahat ng kanilang mga nasasakupan ay maghayag ng pananampalataya ng mga obispo ng Roma na si [[Papa Damaso I]] at ng [[Alexandria]] na si [[Papa Pedro II ng Alexandria]] (i.e [[Kredong Niseno|pananampalatayang Niseno]]).<ref name="fordham.edu">[http://www.fordham.edu/halsall/source/theodcodeXVI.html Theodosian Code XVI.i.2, Medieval Sourcebook: Banning of Other Religions]</ref> Kanyang binigyan ng autorisasyon ang mga tagasunod ng kautusang ito na kunin ang pamagat na mga "Katolikong Kristiyano".<ref name="fordham.edu"/> Ang Kautusang ito ay inisyu sa ilalim ng impluwensiya ni [[Acholius]] at kaya ay ni [[Papa Damaso I]] na humirang sa kanya. Si Acholius ang obispo ng Tesalonika na nagbautismo kay Theodosius I pagkatapos nitong magkaroon ng malalang sakit. Noong 26 Nobyembre 26, 380 CE, dalawang araw pagkatapos niyang makarating sa [[Constantinople]], kanyang pinatalsik ang obispong hindi-Nicene na si [[Demophilus ng Constantinople]] at hinirang si [[Meletius of Antioch|Meletius]] patriarka ng [[Antioch]] at [[Gregoryo ng Nazianzus]] na isa sa mga [[Amang Cappadocian]], patriarka ng Constantinople. Noong 38 Mayo 3811 CE, hinimok ni Theodosius ang isang bagong [[Unang Konseho ng Constantinople|konsehong ekumenikal sa Constantinople]] upang kumpunihin ang schism sa pagitan ng Silangan at Kanluran sa batayan ng [[Kredong Niseno|ortodoksiyang Niseno]].<ref>Williams and Friell, p54.</ref> Inilarawan ng konseho ang ortodoksiya kabilang ang misteryosong Ikatlong Persona ng [[Trinidad]], na Banal na Espirito na bagaman katumbas ng Ama ay nagmula sa kanya samantalang ang Anak ay ipinanganak ng Ama.<ref name="p55">William and Friell, p55.</ref> Kinondena rin ng konseho ang mga [[heresiya]]ng [[Apollinarismo]] at [[Pneumatomachi]], niliwanag ang mga hurisdiksiyon ng simbahang estado ng Imperyo Romano ayon sa mga hangganang sibil at nagpasya na ang Constantinople ay ikalawa sa karapatan sa pangunguna sa Roma.<ref name="p55" /> Noong 383 CE, iniutos ni Theodosius I sa iba't ibang mga hindi-[[Kredong Niseno|Nisenong]] sektang Kristiyano na [[Arianismo]], [[Anomoeanismo]], [[Macedonian (sekta)|Macedonian]] at [[Novatian]] na magsumite ng isinulat na mga kredo sa kanya na kanyang siniyasat at pagkatapos ay sinunog maliban sa kredo ng mga Novatian. Ang ibang mga sekta ay nawalan ng karapatan na magpulong, mag-ordina ng mga pari at ikalat ang kanilang mga paniniwala.<ref>Boyd (1905), p. 47</ref> Ipinagbawal ni Theodosius I ang pagtira ng mga [[heresiya|heretiko]] sa loob ng [[Constantinople]] at noong 392 CE at 394 CE ay kinumpiska ang kanilang mga lugar ng sambahan.<ref>Boyd (1905), p. 50</ref>

Ang pag-uusig na Kristiyano ng [[paganismo]] sa ilalim ni Theodosius I ay nagsimula noong 381 pagkatapos ng unang ilang taon ng kanyang pamumuno sa [[Silangang Imperyo Romano]]. Noong 380, inulit ni Theodosius I ang pagbabawal ni [[Constantino I]] sa paghahandog na pagano, ipinagbawal ang [[haruspicy]] sa parusa ng kamatayan, pinangunahan ang kriminlasisyon ng mga Mahistrado na hindi nagpapatupad ng mga batas na anti-pagano, sinira ang mga ugnayang pagano at winasak ang mga templong pagano. Sa pagitan ng 389-391389–391, kanyang inihayag ang mga Kautusan na Theodosian na nagbabawal ng paganismo.<ref name="TheodosianCode16.10.11">Theodosian Code 16.10.11</ref><ref name="Routery1997ch4">Routery, Michael (1997) [http://www.vinland.org/scamp/grove/kreich/chapter4.html ''The First Missionary War. The Church take over of the Roman Empire'', Ch. 4, ''The Serapeum of Alexandria'']</ref><ref name="TheodosianCode16.10.10">Theodosian Code 16.10.10</ref> Siya ay nag-isyu ng komprehensihibong batas na nagbabawal sa anumang paganong ritwal kahit sa pribasiya ng tahanan ng mga ito <ref name="hughes">[http://www.ewtn.com/library/CHISTORY/HUGHHIST.TXT "A History of the Church", Philip Hughes, Sheed & Ward, rev ed 1949], vol I chapter 6.</ref> at umapi sa mga [[Manichean]].<ref name="FirstChristianTheologiansp68">"The First Christian Theologians: An Introduction to Theology in the Early Church", Edited by Gillian Rosemary Evans, contributor Clarence Gallagher SJ, "The Imperial Ecclesiastical Lawgivers", p68, Blackwell Publishing, 2004, ISBN 0-631-23187-0</ref> Ang paganismo ay pinagbabawal na, isang "religio illicita."<ref name="HughesVol3">Hughes, Philip ''Studies in Comparative Religion'', ''The Conversion of the Roman Empire'', Vol 3, CTS.</ref>

Si Theodosius ay namatay pagkatapos magdanas sa isang sakit na kinasasangkutan ng isang malalang [[edema]] sa Milan noong 17 Enero 17, 395 CE. Si [[Ambrose]] ay nangasiwa at namahala ng paghimlay sa estado ni Theodosius. Si Ambrose ay naghatid ng isang [[panegyric]] na pinamagatang ''De Obitu Theodosii''<ref>Williams and Friell, p.139.</ref> sa harapan nina [[Stilicho]] at [[Honorius (emperor)|Honorius]] kung saan ay dinetalye niya ang pagsupil ng [[heresiya]] at [[paganismo]] ni Theodosius. Si Theodosius ay inilibing sa Constantinople noong 8 Nobyembre 8, 395 CE.<ref>Williams and Friell, p.&nbsp;140.</ref>