Unang Digmaang Pandaigdig: Pagkakaiba sa mga binago

|image = [[Talaksan:WW1 TitlePicture For Wikipedia ArticleWWImontage.jpg|300px]]

|caption = <small>Pakanan mula itaas: mgaisang [[bambang]]lugar sa [[Larangang Kanluran (Unang Digmaang Pandaigdig)|Larangang Kanluran]]; isangmga tangkeng ''Mark IVV'' ng [[NagkakaisangImperyong KaharianBriton]] habang tumatawid sa isang bambang; [[barkong pandigma]]ng ''HMS Irresistible'' habangna lumulubog matapos makabangga ng [[Mina (pandagat)|mina]] sa [[Labanan ng Dardanelles]]; mga tripulante ng isang [[masinggan]]g ''Vickers'' suot ang kani-kanilang maskarang pang-''gas'', at mga eroplanong ''Albatros D.III'' ng [[Imperyong Aleman]]</small>

|date=28 Hulyo 1914&nbsp; – <br />11 Nobyembre 1918<br /> (tigil-putukan)<br />

* Pagwawakas ng mga imperyong [[Imperyong Aleman|Aleman]], [[AwstriyaAustriya-UnggriyaUnggarya|AwstroAustro-UnggriyoUnggaryo]], [[Imperyong Otomano|Otomano]] at [[Imperyong Ruso|Ruso]]

* Paglilipat ng mga kolonya ng Imperyong Aleman at paghahati-hati ng mga teritoryorehiyon ng Imperyong Otomano sa mga nagwaging bansa, at

* Pagtatatag ng [[Liga ng mga Nasyon]].<br /> ([[Unang Digmaang Pandaigdig#Mga kinahinatnan|''at marami pang iba...'']])

{{flagicon|Kingdom of Montenegro}} [[Montenegro]] <small> (1914–16)</small><br />

{{flagicon|Austria|civil ensign}} [[AwstriyaAustriya-UnggriyaUnggarya]]<br />

{{flagicon|Russian Empire}} [[NikolasNicolas II ng Rusya|NikolasNicolas II]]<br />

{{flagicon|Russia}} [[Alejandro KerenskiKerensky]]<br />

{{flagicon|Empire of Japan}} [[Emperador Taishō|TaishoTaishō]]<br />

{{flagicon|Kingdom of Montenegro}} [[NikolasNicolas I ng Montenegro|NikolasNicolas I]]<br />

{{flagicon|Austria|civil ensign}} [[Francis Jose I ng Awstriya|Francis Jose I]]<small> (1914–16)</small><br />

{{flagicon|Austria|civil ensign}} [[Carlos I ng Awstriya|Carlos I]]<small> (1916–18)</small><br />

{{flagicon|Ottoman Empire}} [[MemedMehmed V]]<br />

|casualties1=<small>''sang-ayon sa ilang pagtataya sa panig ng mga sundalo...''</small> <br /> '''Mga napatayNapatay:''' <br /> Mahigit 5 milyon <br /> '''Mga nasugatanNasugatan:''' <br /> Mahigit 12 milyon <br /> '''Mga nawawalaNawawala:''' <br /> Mahigit 4 na milyon <br /> '''Kabuuan:''' <br /> Mahigit 22 milyon <br /><small>[[Unang Digmaang Pandaigdig#Mga kinahinatnan|...''mga karagdagang detalye''.]]</small>

|casualties2=<small>''sang-ayon sa ilang pagtataya sa panig ng mga sundalo...''</small> <br /> '''Mga napatayNapatay:''' <br /> Mahigit 4 na milyon <br /> '''Mga nasugatanNasugatan:''' <br /> Mahigit 8 milyon <br /> '''Mga nawawalaNawawala:''' <br /> Mahigit 3 milyon <br /> '''Kabuuan: ''' <br /> Mahigit sa 16 milyon<br /><small>[[Unang Digmaang Pandaigdig#Mga kinahinatnan|...''mga karagdagang detalye''.]]</small>

Ang '''Unang Digmaang Pandaigdig''' ([[Wikang Ingles|Ingles]]: ''World War I''/pinaikling WWI) ay isang pandaigdigang digmaang naganap mula 1914 hanggang 1918 na kinasangkutan ng mga makapangyarihang bansa sa mundo na noon ay napapangkat sa dalawang magkalabang alyansa: ang [[Alyadong Puwersa ng Unang Digmaang Pandaigdig|Alyadong Puwersa]] (batay sa [[Tatluhang Kasunduan]] ng [[Imperyong Briton]], [[Imperyong Ruso]] at [[Pransiya]]) at [[Puwersang Sentral]] (mula naman sa [[Tatluhang Alyansa (1882)|Tatluhang Alyansa]] ng [[Imperyong Aleman]], [[AwstriyaAustriya-UnggriyaUnggarya]] at [[Italya]]). Ang digmaan ang ikaanimisa sa mga pinakamapinsalang giyera sa kasaysayan.<ref>{{harvnb|Calairo|2006|p=290}}</ref><ref>{{harvnb|Willmott|2003|pp=10–11, 307}}</ref>

Ang pagbaril kay [[Artsiduke Francis Fernando ng AwstriyaAustriya|Artsiduke Francis Fernando]] ng isang [[Gavrilo Princip|makabayang Serbiyo]] noong 28 Hunyo 1914 ang itinuturing na siyang pinakasanhi ng pagsisimula ng digmaan. Nagsimula ito noong 28 Hulyo 1914 nang magpahayag ng pakikidigma ang AwstriyaAustriya-UnggriyaUnggarya laban sa [[Serbiya]] na siya namang nagbunsod sa dalawang magkalabang alyansang nabanggit, kasama na maging ang kani-kanilang kolonya, na makibaka sa isa't isa. Makalipas ang ilan pang linggo, ang digmaan ay tuluyan nang lumaganap sa buong mundo.<ref>{{harvnb|Calairo|2006|p=291}}</ref><ref name="Taylor 1998 80–93">{{harvnb|Taylor|1998|pp=80–93}}</ref><ref name="Evans 2004 12">{{harvnb|Evans|2004|p=12}}</ref>

Matapos makapagpahayag ng pakikidigma ay kagyat na sinalakay ng AwstriyaAustriya-UnggriyaUnggarya ang Serbiya. Sinundan ito ng pananakop ng Imperyong Aleman sa [[Belhika]], [[Luksemburgo]] at hilagang Pransiya, at ng bigong pananalakay ng Imperyong Ruso sa silangang Alemanya. Buhat naman nang mapipilan ng sandatahang Briton-Pranses ang pag-abante ng sandatahang Aleman patungong [[Paris]] ay nauwi na sa pakikidigmang pambambang ang mga sagupaan doon na siya naman nagdulot upang halos hindi na umusad ang magkabilang panig. Nang mga sumunod na taon ay nakisangkot na rin sa digmaan ang [[Imperyong Otomano]], Italya, [[Bulgarya]], [[Rumanya]], [[Gresya]] at iba pa samantalang bumagsak ang monarkiya sa Rusya matapos ang [[Himagsikang Ruso (1917)|Himagsikang Ruso]] noong 1917 na nagbigay daan upang kumawala ang mga Ruso sa digmaan at maglunsad ng sunod-sunod na opensiba ang mga Aleman sa kanlurang Europa hanggang sa pumasok ang [[Estados Unidos]] sa digmaan. Sumuko ang Imperyong Aleman at mga kaalyado pagsapit nang 11 Nobyembre 1918 matapos ang isang matagumpay na kontra-opensiba ng Alyadong Puwersa.<ref>{{harvnb|Calairo|2006|pp=291-293}}</ref><ref>{{harvnb|Guillermo|Almirante|Galvez|Estrella|2004|pp=300-303}}</ref>

Sa pagtatapos ng digmaan ay maraming bansa ang itinatag sa [[Europa]] mula sa labi ng mga imperyong Aleman, AwstroAustro-UnggriyoUnggaryo, Otomano at Ruso. Itinatag noon ang [[Liga ng mga Nasyon]] upang pigilan ang anumang tunggaliang maaaring maganap sa mundo. Ang mga kasunduang itinadhana ng [[Tratado ng Versailles|Tratado ng Versalles]] na nagdulot ng matinding paghihikahos sa mga mamamayang Aleman at ang pag-usbong ng [[pasismo]] sa Europa ang ilan sa mga dahilan upang muling sumiklab ang isa pang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pandaigdigang digmaan]] pagsapit nang 1939.<ref name="Calairo 2006 293">{{harvnb|Calairo|2006|p=293}}</ref><ref>{{harvnb|Keegan|1998|pp=7, 11}}</ref>