Katalinuhan: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 61 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q83500 (translate me) |
Philipandrew (usapan | ambag) mNo edit summary |
||
Linya 1:
Ang '''katalinuhan''' o '''intelihensiya''' ay ang kakayanang makapagdahilan o makapangatwiran. Isa itong biglaang bugso o pagkisap ng isang [[ideya]]. O kaya ang kakayanang tuwirang malutas ang isang bagong [[suliranin]] sa pamamagitan ng paggamit ng nakalipas na mga [[karanasan]].<ref name=NBK>{{cite-NBK|''Intelligence'', ''Animals: Intelligence and Behavior''}}, tomo para sa titik I, pahina 282.</ref>
[[File:Literacy_rate_by_country.PNG|thumb|300px|right|Mga bansa ayon sa antas ng Karunungan.{{cn|date=May 2014}}]]
[[Image:World illiteracy 1970-2010.svg|300px|thumb|Talaan ng Pangdaigdigang karunungan noong 1970 hanggang 2005.]]
Ang katalinuhan o intelihensiya ay ang kakayanang makapagdahilan o makapangatwiran. Isa itong biglaang bugso o pagkisap ng isang ideya. O kaya ang kakayanang tuwirang malutas ang isang bagong suliranin sa pamamagitan ng paggamit ng nakalipas na mga karanasan.<ref>[http://www.oed.com/viewdictionaryentry/Entry/109054 literacy] at the [[Oxford English Dictionary]]</ref> The inability to do so is called '''illiteracy''' or '''analphabetism'''. [[Visual literacy]] also includes the ability to understand visual forms of communication such as [[body language]], pictures, maps, and video.<ref>An inability to "read" body language is one of the features of [[autism]].</ref>
==Pinagmulan==
Sinasabing umusbong ang kalinagan ng kultura noong mga 8000 BC. Mula sa [[Gitnang Silangan]], sa [[Mesopotamia]] sa [[Ehipto]] at sa [[Silangang Asya]] ay nagsimula din ang pag-litaw ng Karunungan sa pag babasa at pag-sulat ng mga tao. kasabayan dito ang pag kakalikha sa alpabetong [[Phoenician]] na siyang ginagamit ng mga [[Israelita]] sa pag-susulat ng kanilang [[Bibliya]].
Ang mga taga [[Sumer]] ang sinasabing nakagawa ng mga unang alpabeto na tinatawag na [[Cuneiform|''Sinsel'']]. (Nakuha mula sa Sinsel na siyang pinang susulat sa luwad at bato). NBago nadiskubre ang [[Papel]]. Gayon din ang mga [[Ehipto]] ng Hiroglipiko at mga [[Intsik]] sa paraang logograpiko kanilang pag sulat.
==Sa Pilipinas==
[[File:Laguna Copperplate Inscription.gif|thumb|right|190px|Sulat sa platong tanso ng Laguna (c. 900), sang tansong dokumento noong ika-10th Siglo.]]<br/>[[File:Lupang hinrang in Baybayin notes.jpg|thumb|190px|Ang[[Baybayin] ] ay isang Laganap na Ortograpiya noong panahong klasikal.]]
Sinasabing bago pa nasakop ng mga [[Kastila]] ang [[Pilipinas]] ang mga [[Pilipino]] ay nakalinang na ng sariling kultura at sistema ng panulat mula pa man noong 300 AD. Isa dito ang patunay na nakalinang na ng sariling paraan ng [[Ortograpiya]] ang mga pilipino ay ang Sulat sa Platong tanso ng laguna. na isang dokumento sa utang ng mga Taga [[Laguna]]. sa [[Hari]] ng [[Tonso]],ito ay nasa sulat na [[Baybayin]] na laganap na ortograpiyasa kapuluan.
Mahusay na din ang mga Pilipino sa wikang banyaga tulat ng [[Sanskrit]] , [[Wikang Malay|Malay]] at [[Wikang Intsik|Intsik]] at [[Wikang Arabe|Arabe]]dahil sa pangangalakal at pandarayuhan ng mga banyaga sa ating kapuluan.<ref>[http://www.bibingka.com/dahon/lci/lci.htm]</ref><ref name="great"/><ref>Bergreen, Laurence.''Over The Edge of The World: Magellan’s Terrifying Circumnavigation of the Globe''. New York. 2003.</ref>
Sa panahon ng kastila tinuruan tayo na mag-sulat sa ortograpiyang [[Alpabeto]] na buhat sa [[Latin]] at [[wikang kastila]] dahil sa pag papalaganap ng [[kristyanismo]]. Nalinang din ang ating paraan sa pag sasalita ng Ingles dahil sa mga [[Amerikano]] ng Sakupin nila ang kapuloan.
== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}
| |||