Imperyong Kastila: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
m orthography, replaced: politikal → pampolitika, Holandya → Holandiya, nagdibersyon → nagdibersiyon (3) using AWB
m orthography, replaced: pangrelihiyon → panrelihiyon (3) using AWB
Linya 10:
Mula sa kalagitnaan ng ika-16 na dantaon, ang mga minahan ng ginto at pilak sa Amerika ang nagtaguyod sa lakas militar ng koronang Habsburgo ng Espanya sa mahabang sunud-sunod ng pakikidigma nito sa Europa at [[Hilagang Aprika]]. Natamo ng imperyong Espanya ang pinakamalawak nitong teritoryo sa mundo noong ika-17 at 18 na dantaon, datapuwat nagsimula itong humupa sa pabago-bagong kapalarang pangmilitar at pangkalakalan mula ng mga 1640. Mula sa mga bagong karanasang ito ng pahirap at pagdurusa sa pagpapalawak ng imperyo, nagbalangkas ang mga eskolar na Espanyol ng mga makabagong kaisipan tungkol sa batas natural, kasarinlan, batas pandaigdig, digmaan at ekonomika – gayundin ang pagkuwestyon sa katarungan ng imperyalismo – sa magkakalapit ng paaralang pang-isip na tinawag ng Eskwela ng Salamanca.
 
Ang patuloy na pakikibaka ng Espanya sa mga karibal na lakas ay nagdulot ng sigalot teritoryal, komersiyal at pangrelihiyonpanrelihiyon na nang lumaon ay nagdulot sa mabalagal na paghupa ng kapangyarihan nito sa simula kalagitnaan ng ika-17 dantaon. Madalas ang pakikidigma nito sa imperyong Otomano sa Mediterraneo; sa Europa, ang Pransiya ay naging kasinglakas nito. Sa karagatan, unang karibal nito ang Portugal na sinundan ng mga Ingles at Holandes. Dagdag pa rito, ang mga piratang Ingles, Holandes at Frances sa karagatan, ang malawak na pagtulong ng militar nito sa kanyang mga nasasakupan, ang pagtaas ng katiwalian sa pamahalaan, at hindi pagsulong pang-ekonomiya na dulot ng tustosing militar nito ang sa dakong huli ay nagdulot sa paghina ng imperyo.
 
Natapyas ang imperyo nito sa Europa sa Kapayapaan sa Utrecht (1713) na nag-alis sa Espanya ng mga natitira nitong teritoryo sa Italia at Mabababang Bansa (Nederlands). Nang lumaon bumuti ang kapalaran nito ngunit naging segunda lamang ito sa politika sa Europa.
Linya 93:
[[Talaksan:Battle of Lepanto 1571.jpg|thumb|300px|Ang Labanan sa Lepanto (1571) na nagtatapos the imperyong Otomano bilang nangingibabaw ng lakas pandagat sa Mediterraneo.]]
 
Tumayog ang pangarap ni Felipe II matapos magtagumpay ang Espanya laban sa Pransiya at sa pagsisimula ng mga giyerang pangrelihiyonpanrelihiyon sa Pransiya. Noong 1565, nilupig ng mga Espanyol ang mga umahong Otomano sa Malta, isang mahalagang pulo nito, na ipinagtatanggol ng mga Kabalyero ni San Juan. Lalong tumapang din si Felipe nang mamatay si Suleiman ang Magnipiko, nang sumunod na taon at sa pag-akyat sa trono ng kanyang anak na si Selim ang Sot at nagpatibay sa kanyang desisyong digmain ang sultan. Noong 1571, kasama ang mga boluntaryo sa buong Europa, nilusob ng mga boke de giyera ng Espanya at Venezia, na pinamumunuan ng anak sa labas ni Carlos na si Don Juan ng Austria, ang mga bokeng [[Imperyog Ottoman|Otomano]] sa Labanan sa Lepanto na isang pinamaliwanag ng labanan sa kasaysayang nabal. Sa labanang ito natapos ang pananaklaw ng hukbong pandagat ng imperyong Otomano sa buong Medetereneo. Ang misyong ito nagluklok ng dangal sa Espanya at sa nasasakupan nito sa ibang lupain habang nasa balikat naman ni Felipe ang pamumuno upang lupigin ang Repormasyon.
 
== Mga Sigalot sa Europa (1571–1598) ==
Linya 111:
[[Talaksan:Invincible Armada.jpg|thumb|left|300px|Ang Armadang Espanyol habang papaalis ng Look ng Ferrol (1588)]]
 
Gumugol ang Espanya sa digmaang pangrelihiyonpanrelihiyon sa Pransiya matapos mamatay si Enrique II. Noong 1589, si Enrique III, ang huli sa liping Valois, ay namatay sa loob ng kuta ng Paris. Ang tagapagmana ng trono, si Enrique IV ng Navarra, ang unang haring de Borbon ng Pransiya, ay itinanghal na dakila sa pagwawagi nito laban sa Liga Katolika sa Arques (1589) at Ivry (1590). Sa pangakong pipigilin si Enrique ng Navarra na maging hari ng Pransiya, hinati ng Espanya ang sandatahang lakas nito sa Nederlands at nilusob ang Pransiya noong 1590.
 
== “Kastila raw ang Diyos" (1596–1626) ==