Talahuluganan: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Legobot (usapan | ambag)
m Bot: Migrating 105 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q23622 (translate me)
Pinapalitan ang pahina ng 'thumbnail|250px|Isang talahuluganang [[wikang Latin|Latin na may maraming tomo (multibolyum) sa University Library of Graz|Aklatan...'
Linya 1:
[[Talaksan:Latin dictionary.jpg|thumbnail|250px|Isang talahuluganang [[wikang Latin|Latin]] na may maraming tomo (multibolyum) sa [[University Library of Graz|Aklatan ng Pamantasan ng Graz]].]]
 
Ang '''diksyunaryo'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|Disksyunaryo}}</ref>, '''diksiyunaryo'''<ref name=JETE/>, '''talahuluganan'''<ref name=JETE/>, o '''talatinigan'''<ref name=JETE/> ay isang aklat ng mga nakatalang mga salita ng isang partikular na wika na ang ayos ay ayon sa pagkakasunud-sunod ng titik ng [[abakada]] o [[alpabeto]]. Nakatala rin dito ang mga kahulugan ng salita, maging ang mga etimolohiya o pinagmulan ng salita, mga pagbigkas (diksyon), at iba pang mga impormasyon;<ref name = Web1>Webster's New World College Dictionary, Fourth Edition, 2002</ref> o isa rin itong aklat – na kung tawagin ay '''leksikon''' (''lexicon'') na may mga nakatalang salita ng isang wika at nakaayos din ayon sa mga titik ng abakada o alpabeto ngunit naglalaman naman ng mga katumbas na salita sa ibang wika.<ref name = Web1/> Ang tawag sa taong tagapaghulog o tapagtala ng mga salita sa isang diksiyunaryo ay '''diksiyunarista''', '''diksyunarista''' o '''leksikograpo'''.<ref name=JETE/> Kung susuriin, ang salitang ''talatinigan'' ay nangangahulugang listahan ng mga ''pagbigkas'', subalit minsan din itong ginagamit na panturing sa aklat na diksyunaryo.<ref name=JETE/>
 
Sa maraming mga lengguwahe, ang mga salita ay maaaring lumitaw sa maraming anyo, ngunit tanging ang [[lemma (linguistics)|mga walang pagbabago]] ang makikitang gumaganap bilang [[headword|salitang-ugat]] o punong-salita sa maraming mga talahuluganan. Pinakakaraniwan na ang matagpuan sa anyo ng isang aklat ang mga diksyunaryo, ngunit may ilang mga bago at makabagong diksyunaryo, katulad ng ''[[StarDict]]'' at ng ''[[New Oxford American Dictionary]]'' sa ''[[Mac OS X]]'', ay mga ''software'' na talahuluganan na umaandar sa mga ''[[Personal Digital Assistant|PDA]]'' o [[computer|kompyuter]]. Marami ring mga sityo ng mga diksyunaryong mapupuntahan sa pamamagitan ng ''[[Internet]]''.
 
== Kasaysayan ==
Ang pinakaunang diksyunaryo ng wikang Tsino, ang ''[[Shuowen Jiezi]]'', ay isinulat noong mga 100 CE. Ayon sa ''[[Nihon Shoki|Mga Kronika ng Hapon]]'' o {{nihongo|''Nihon Shoki''|日本書紀}}, [[Japanese dictionaries#Early Japanese lexicography|ang mga diksyunaryong Hapones]] ay nagsimula pa noong 682 CE, bagaman ang pinakaunang talahuluganan na tumatalakay sa mga masagisag na panitik (logogramong karakter) ng [[wikang Tsino]]. Ang pinakaunang diksyunaryong naisulat ay ginawa ng mga [[Babylonian|Babilonyano]] noong ika-6 dantaon BCE.
 
Ang mga pinakaisinaunang mga talahuluganang Europyano ay mga pandalawahang-wikang diksyunaryo. Ang mga ito ay mga talaturingan (glosaryo, o tala ng mga kahulugan) para sa mga salita ng [[wikang Pranses]], [[wikang Italyano|Italyano]] o [[wikang Latin|Latin]], na kasama ang mga katumbas na kahulugan sa [[wikang Ingles|Ingles]] ng mga dayuhang salita.
 
Ang isang isinaunang talaan ng mga 8,000 salitang Ingles, na hindi alpabetiko ang pagkakasunud-sunod ng ayos ng titik, ay ang ''Elementarie'' na nilikha ni [[Richard Mulcaster]] noong 1582.<ref>[http://www.bl.uk/learning/langlit/dic/mul/elementarie.html 1582 - Mulcaster's Elementarie], Learning Dictionaries and Meaning, [[The British Library]]</ref><ref>[http://angli02.kgw.tu-berlin.de/lexicography/b_history.html A Brief History of English Lexicography], Peter Erdmann and See-Young Cho, [[Technical University of Berlin|Technische Universität Berlin]], 1999.</ref>
 
Ang pinakaunang diksyunaryong naglalaman lamang ng mga salita sa wikang Ingles, at nakaayos din na batay sa alpabeto nito, ay ang ''[[Table Alphabeticall|A Table Alphabeticall]]'', na isinulat ni [[Robert Cawdrey]], isang guro sa isang paaralan sa [[Inglatera]], noong 1604.
 
Datapwa, ang pagkakasunud-sunod na alpabetiko ay nagpatuloy na madalang hanggang sa ika-18 dantaon. Bago pa man ang mga talaang alpabetiko, ang mga talahulugan ay nakaayos ayon sa paksa, halimbawa na ang isang tala ng mga hayop na magkakasamang lahat sa nagiisang paksa.
 
Sa pampanitikan at mapaglarong gamit ng mga pananalita sa wikang Ingles, ang mga diksyunaryong maramihan ay tinaguriang kawan ng mga talahuluganan.
 
== Mga sanggunian ==
{{reflist}}
 
[[Kategorya:Talahuluganan]]
[[Kategorya:Aklat]]