Tsina: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Ikinakarga sa Tsina |
Hawak ng Republikang Bayan ang kabihasnang Tsina ngayon, at bukod pa rito, ang huli rin ang pinakakaraniwang tawag ng karamihan sa nasabing republika. |
||
Linya 1:
{{Infobox Country|
native_name = ([[Wikang Intsik|Simpleng Instik]]) 中华人民共和国<br />([[Wikang Intsik|Instik na Tradisyonal]]) 中華人民共和國<br />(Hanyu Pinyin) ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó'' <br />People's Republic of China |
conventional_long_name = Republikang Popular ng Tsina |
common_name = the People's Republic of China |
image_flag = Flag of the People's Republic of China.svg |
image_coat = National Emblem of the People's Republic of China.png |
symbol_type = Pambansang Sagisag <!--National Emblem--> |
national_motto = (wala)|
national_anthem = ''[[Martsa ng mga Kusang-loob|义勇军进行曲]]''<br /> (Salin: ''March of the Volunteers'') |
image_map = China in its region (claimed hatched).svg|
map_caption = Teritoryo ng Republikang Popular ng Tsina ay naka-pula; mga teritoryong inaangkin ay naka-kulay-rosas |
official_languages = [[Pamantayang Mandarin]]<sup>1</sup> ([[Putonghua]], 普通话)|
languages = {{nobr|[[Wikang Mandarin]]<ref>[http://www.chinatoday.com/general/a.htm General Information of the People's Republic of China]</ref> (binibigkas)}}<br />[[Wikang Tsino|Simplified Chinese]] (sinusulat)|
languages_type = |
capital = [[Beijing]] |latd=39|latm=55|latNS=N|longd=116|longm=23|longEW=E|
government_type = [[Sosyalistang republika]]<sup>2</sup> | <!-- "Socialist republic" is the formal description used by the Encyclopaedia Britannica. -->
leader_title1 = [[Pangulo ng Republikang Popular ng Tsina|Pangulo]] |
leader_title2 = [[Premier ng Republikang Popular ng Tsina|Premier]] |
leader_name1 = [[Xi Jinping]] |
leader_name2 = [[Wen Jiabao]]|
largest_city = [[Shanghai]] |
area_km2 = 9,640,821 |
area_sq_mi = 3704427 | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
area_rank = ikatlo<sup>3</sup><br /> ika-apat |
area_magnitude = 1 E12|
percent_water = 2.8%<sup>2</sup> |
population_estimate = 1,321,851,888<!--UN WPP--> |
population_estimate_year = 2007 |
population_estimate_rank = una |
population_census = 1,242,612,226 |
population_census_year = 2000|
population_density_km2 = 140<sup>2</sup> |
population_density_sq_mi = 363<sup>2</sup> | <!-- Do not remove per [[WP:MOSNUM]] -->
population_density_rank = ika-72 |
GDP_PPP_year = 2005 |
GDP_PPP = $8.859 trilyon<sup>2</sup> |
GDP_PPP_rank = ikalawa |
GDP_PPP_per_capita = $7,204<sup>2</sup> |
GDP_PPP_per_capita_rank = ika-84 |
HDI_year = 2003 |
HDI = 0.755 |
HDI_rank = ika-85 |
HDI_category = <font color="#FFCC00">medium</font> |
sovereignty_type = [[Digmaang Sibil ng Tsina|Pagkatatag]] |
established_event1 = [[Dinastiyang Xia]] |
established_event2 = [[Dinastiyang Qin|Imperyong Tsina]] |
established_event3 = [[Republika ng Tsina]] |
established_event4 = Pagpapahayag ng PRC |
established_date1 = [[2205 BC]] |
established_date2 = [[221 BC]] |
established_date3 = 10 Oktubre 1911 |
established_date4 = 1 Oktubre 1949 |
currency = [[Renminbi|Renminbi Yuan]] (RMB¥)<sup>2</sup> |
currency_code = CNY |
time_zone = |
utc_offset = +8|
time_zone_DST = |
utc_offset_DST = +8 |
cctld = [[.cn]]<sup>2</sup> |
calling_code = 86<sup>2</sup> |
footnotes=<sup>1</sup> Bilang karagdagan sa [[Pamantayang Mandarin]], isang ko-opisyal na wika ang [[Wikang Ingles|Ingles]] sa [[Hong Kong]] ([[Special administrative region|SAR]]); at ang [[Wikang Portuges|Portuges]] sa [[Macau]] ([[Special administrative region|SAR]]). Kahalintulad nito, ilang [[Etnikong minorya sa Tsina|minoryang]] wika ay ko-opisyal kasama ang Pamantayang Mandarin sa ilang [[Autonomous entities ng China|autonomous areas]], kagaya ng [[Wikang Uyghur|Uyghur]] sa [[Xinjiang Uyghur Autonomous Region|Xinjiang]], [[Wikang Mongolian|Mongolian]] ([[Alpabetong Mongolian]]) sa [[Inner Mongolia Autonomous Region|Inner Mongolia]], [[Wikang Tibetan|Tibetan]] sa [[Tibet Autonomous Region|Tibet]], at [[Wikang Koreano|Koreano]] sa [[Yanbian Prefecture|Yanbian]], [[Jilin]].<br />
<sup>2</sup> Impormasyon para sa [[Mainland China]] lamang. Hindi kasama ang [[Hong Kong]], [[Macau]], at teritoryo sa ilalim ng administrasyon ng [[Republika ng Tsina]] ([[Taiwan]], [[Quemoy]], atbp.) <br />
<sup>3</sup> Ang ranggo ng lawak ay pinagtatalunan ng PRC at ng Estados Unidos. Ang ranggo ay minsan ikatlo o ikaapat.}}
Ang '''Tsina''', o '''Republikang Popular ng Tsina''' ('''PRC''') o '''Pangmadlang Republika ng Tsina'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|Tsina}}</ref><ref>Mula sa ''República Popular da China'' sa [[Wikang Portuges|Portuges]], isa sa mga opisyal na wika ng bansa.</ref> ([[Wikang Intsik|Intsik]]: 中华人民共和国, ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó''; [[Wikang Ingles|Ingles]]/[[Wikipedia:Tulong#Mga pangalang internasyonal ng bansa|internasyonal]]: ''People’s Republic of China''<ref>Ang Inggles ay opisyal sa [[Hong Kong]].</ref>; [[Wikang Portuges|Portuges]]: ''República Popular da China''<ref>Ang Portuges ay opisyal sa [[Macau]].</ref>; [[wikang Kastila|Kastila]]: ''República Popular China'') sa opisyal nitong pangalan, ay ang pinakamalaking [[bansa]] (ayon sa lawak at populasyon) na matatagpuan sa [[Asya]].
Ang Madlang Republika ng Tsina ang [[:en:List of countries and outlying territories by total area|ika-3 o ika-4]] na pinakamalawak na bansa sa [[mundo]] dahil sa sukat nito na umaabot ng 9.6 milyong kilometro parisukat (km<small>2</small>)<ref>Pinagaawayan ang tunay na sukat ng Tsina laban sa United States and is either ranked third. See [[:en:List of countries and outlying territories by area|Mga Sukat ng Territoryo]] for more information.</ref>
Ang kahalagan ng Tsina<ref>{{cite web |url=http://www.asianreviewofbooks.com/arb/article.php?article=693 |title=Review of "Ang Papel Balanse ng Tsina -- Ang kailangan malaman ng mundo tungkol sa paglakas na Tsina" |accessdate=2007-12-24 |last=Gordon |first=Peter |coauthors= |date= |work= |publisher=The Asia Review of Books}}</ref><ref name="Miller">{{cite web |url=http://www.stanford.edu/group/sjir/6.1.03_miller.html |title=Tsina magiging Makapangyarihan? |accessdate=2007-12-24 |last=Miller |first=Lyman |publisher=Stanford Journal of International Relations}}</ref> sa mundo ngayon ay mapapansin dahil sa kaniang bahaging ginagampanan bilang ikatlong pinakamalaking ekonomiya nominally (o ikalawang pinakamalaki kung babasihan ang ''purchasing power parity'' o PPP) at isang [[United Nations|permanenteng kasapi]] ng [[United Nations|UN]], [[United Nations|United Nations Security Council]] atsaka din miyembro sila ng iba-ibang kapisanan katulad ng [[WTO]], [[Asia-Pacific Economic Cooperation|APEC]], [[:en:East Asia Summit|East Asia Summit]], at [[Shanghai|Shanghai Cooperation Organization]].
Ang mga pinakamahahalagang lungsod (ayon sa populasyon) ay [[Shanghai]], [[Beijing]], Guangzhou, Shenzhen, [[Hong Kong]] at [[Inner Mongolia]]. Ang [[Beijing]] ang kasalukuyang kabisera ng bansa.
== Kasaysayan ==
{{main|Kabihasnang Tsina}}
Ayon sa mga arkeologo, sa isang lugar malapit sa [[Peking]], [[Tsina]] natagpuan ang ''[[Unang taong nakatindig]]'' o (''Homo Erectus''), ang isang uri na ayon sa teorya ng [[ebolusyon]], ay pinanggalingan ng unang tao. Tinawag nila na Taong Peking ang mga labi ng ''[[Unang taong nakatindig]]'' na kanilang nakita doon.
Ang Tsina ay pinamumunuhan ng mga [[Dinastiya sa Tsina|dinastiya]] bago dumating ang mga [[Europa|Europeong]] kanluranin, pagtatag ng [[Republika ng Tsina]] at ang pagsiklab nang Krusada para sa Kommunismo.
Noong kapanahunan ng [[Dinastiyang Qing]] (16-18 siglo) nagtatag ng pakikitungo sa mga may kapangyarihang [[Intsik]] ang mga [[Europa|Europeo]].
1557, pinayagan ang mga [[Portuges]] na gamitin ang [[Macau]] para maging daungan. Noong 1575 naman dumating sina Padre Martin de Rada at Padre Geronimo Mavin mula sa [[Manila]] bilang sugo ni Gobernador - Heneral [[Guido Levezarez]] ng [[Pilipinas]]. Ngunit hindi sila pinayagang mangaral ng [[Katolisismo]] doon.
Noong 1635, dumating ang mga [[Ingles]] sa [[Canton]] at noong 1698 naman dumating ang mga [[Pranses]] sa [[Canton]]. Marami pa ang dumating sa [[Canton]] : 1731 - mga [[Danes]], 1732 - mga [[Swedes]], 1753 - mga [[Ruso]], 1784 mga [[Amerikano]]. Noong 1644, itinatag ang [[Dinastiyang Qing]].
Noong 1840 hanggang 1842 nangyari ang digmaang Opyo o [[Unang Digmaang Opyo]]. Isinuko ng Tsina ang [[Hong Kong]] sa mga Inggles, nagbukas ng higit pang mga daungan, nagbayad ng indemnisasyon ng $ 121 M. 1850 na wasakin ni [[Hung Hsiu Chuan]] ang mga templo sa [[Kwansi]]. Dahil sa patuloy na pagiging di-epektibo ng [[Dinastiyang Qing]], isang malawakang rebolusyon ang naganap sa Tsina mula 1850 hanggang 1864, sa pangunguna ni Hong Xiuquan. Itinatag niya ang ''Taiping Heavenly Kingdom'' (traditional Chinese: 太平天囯 (tandaan na ang 囯 ay ginagamit, kaysa 國 o 国); pinyin: Tàipíng Tiān Guó), pinangalang Heavenly Kingdom of Great Peace o ''Sumasalangit na Kaharian ng Dakilang Kapayapaan''.
1853 hanggang 1863 ng himagsikan ni [[Nieu]] ang Hilagang Tsina. 1856 hanggang 1860 nangyari ang [[Ikalawang Digmaang Opyo]]. Higit na pinairal ang karapatan ng mga dayuhan sa kalakalan at sa pangangaral ng [[Kristiyanismo]] sa [[Tsina]], at isinuko rin ang tangway ng [[Kow Loon]].
Noong 1860, binigay ang Silanganing Siberia at nagyo'y lungsod ng [[Vladivotok]] sa [[Rusya]]. Noong 19 Hulyo 1864 bumagsak ang [[Nanking]], ang kabisera ng [[Taiping]] na itinatag ni Hung Hsiu Chuan. 1866 nang ipinanganak si [[Sun Yat Sen]].
Sa simula ng ika-20 siglo, ang Rebelyong Boxer ay naging isang pangamba sa Hilagang Tsina. Si Reyna Dowager (''Empress Dowager''), na gustong maging sigurado na hindi mawawala ang kapangyarihan niya, ay nakipag-sundo sa mga Boxer nang sumugod sila sa [[Beijing]]. Nagsimula naging tanyag si [[Sun Yat Sen]].
Nagkaroon ng isang rebolusyon, ang Rebolusyong Wuchang, na nagsimula noong 10 Oktubre 1911 sa Wuhan (武漢，武汉). Dito tuluyang bumagsak ang huling dinastiya sa [[Tsina]], ang [[Dinastiyang Qing]].
Ang pansamantalang pamahalaan ng [[Republika ng Tsina]] (中華民國，中华民国) ay binuo sa Nanjing noong 12 Marso 1912 kasama si [[Sun Yat Sen]] bilang unang pangulo, pero napilitan siya ibigay ang puwesto kay Yuan Shikai (袁世凱), na ang lider ng militar at Pinunong Minisro ng [[Dinastiyang Qing|dating Qing]]. Ito ay kasama sa kasunduan upang ang [[Puyi|huling emperador]] ay bumaba sa pwesto.
Ang kommunismo sa Tsina ay nagsimula pagkaraan ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]]. Nakuha ng partidong kommunismo ang kapuluaang Tsina noong 1 Oktubre 1949 pagkatapos ng [[Digamaang Sibil ng Tsina]]. Si [[Mao Zedong]] ang nag-proklama ng pagtatag ng Republikang Popular ng Tsina (PRC) sa Tiananmen.<ref>[http://www.history-of-china.org/peoples-republic-of-china.html Kasaysayan ng Republikang Popular ng Tsina mula kay P.M. Calabrese]</ref> Ang mga pinunong maka-republika ay tumakas sa [[Taywan]] at doon nila itinatag ang [[Republika ng Tsina]].
Si Pangulong Jiang Zemin at si Premiero Zhu Rongji, mga dating mayor ng [[Shanghai]] ang namuno sa bagong-Tiananmen PRC noong 1990s. Sa samupung taon ng pamamahala ni Jiang Zemin's, ang [[Republikang Popular ng Tsina#Ekonomiya|ekonomiya]] ng PRC ay nakahila ng 150 milyon na mahihirap sa bingit ng kahirapan at nakasusta ng katamtamang rate ng paglaki ng GDP na the PRC's economic performance pulled an estimated 150 million peasants out of poverty and sustained an average annual GDP growth rate of 11.2%.<ref>[http://www.chinadaily.com.cn/en/doc/2003-07/11/content_244499.htm Nation bucks trend of global poverty] (11 Hulyo 2003). China Daily</ref><ref>[http://english.people.com.cn/english/200003/01/eng20000301X115.html China's Average Economic Growth in 90s Ranked 1st in World] (1 Marso 2000). People's Daily Online.</ref> Opisyal na sumali ang bansa sa ''World Trade Organization'' noong 2001.
== Pagkakahating Pampolitika ==
{{main|Pagkakahating Pampolitika ng Tsina}}
Ang Madlang Republika ng Tsina ay may kapangyarihang pampangasiwaan sa lahat ng dalawampu't dalawang mga lalawigan (省) at kinokonsidera ang [[Taiwan]] bilang ang kanyang ika-dalawampu't tatlong lalawigan.<ref>Gwillim Law (2 Abril 2005). [http://www.statoids.com/ucn.html Provinces of China]. Retrieved 15 Abril 2006.</ref> Maliban sa mga lalawigan, may limang [[mga nagsasariling mga rehiyon ng Tsina]] (自治区), na ang bawat isa ay may nakatalagang mga pangkat na minoridad; apat na [[bayan]] (直辖市); at dalawang [[espesyal na rehiyong pampangasiwaan ng Madlang Republika ng Tsina|Espesyal na rehiyong administratibo]] (特别行政区). ang dalawampu't dalawang lalawigan, limang mga nagsasariling mga rehiyon at apat na bayan ay maaaring sabihin bilang "Punong Kapuluan ng Tsina", isang kataga na kadalasang hindi kasama ang Hong Kong At Macau. Ang mga sumusunod ay ang talaan ng pagkakahating pampangasiwaan ng lugar na nasa ilalim ng pamamahala ng Madlang Republika ng Tsina.
Bukod sa [[Taiwan]], ilan sa mga teritoryong inaangkin ng Tsina ay ang kabuuan ng [[Silangang Dagat Tsina|Silangan]] at [[Timog Dagat Tsina]] at ang mga kapuluan nito ([[Siyam na gatlang na guhit|Paracel at Spratlys sa Timog]] at [[Kapuluang Senkaku|Senkaku]] sa Silangan) at ang estado ng [[Arunachal Pradesh]] sa [[Republika ng India]].
=== Mga lalawigan（省） ===
* [[Anhui|Ānhuī]] (安徽)
* [[Fujian|Fújiàn]] (福建)
* [[Gansu|Gānsù]] (甘肃)
* [[Guangdong|Guǎngdōng]] (广东)
* [[Guizhou|Guìzhōu]] (贵州)
* [[Hainan|Hǎinán]] (海南)
* [[Hebei|Héběi]] (河北)
* [[Heilongjiang|Hēilóngjiāng]] (黑龙江)
* [[Henan|Hénán]] (河南)
* [[Hubei|Húběi]] (湖北)
* [[Hunan|Húnán]] (湖南)
* [[Jiangsu|Jiāngsū]] (江苏)
* [[Jiangxi|Jiāngxī]] (江西)
* [[Jilin|Jílín]] (吉林)
* [[Liaoning|Liáoníng]] (辽宁)
* [[Qinghai|Qīnghǎi]] (青海)
* [[Shaanxi|Shaanxi (Shǎnxī)]] (陕西)
* [[Shandong|Shāndōng]] (山东)
* [[Shanxi|Shānxī]] (山西)
* [[Sichuan|Sìchuān]] (四川)
* [[Yunnan|Yúnnán]] (云南)
* [[Zhejiang|Zhèjiāng]] (浙江)
[[Talaksan:People's Republic of China (orthographic projection).svg|200px|right|Ang Tsina sa isang globo.]]
=== Inaangking Lalawigan ===
* [[Taiwan]] (台湾)<ref>Ang RPT ay kinikilala ng ang Táiwān (台湾) ang magiging ika-23 na lalawigan ng bansa.</ref>
* [[Sansha]] (三沙)
=== Mga Rehiyong Nagsasarili（自治区） ===
* [[Guangxi|Guǎngxī]] (广西壮族自治区)
* [[Inner Mongolia|Inner Mongolia (Nèi Měnggǔ)]] (内蒙古自治区)
* [[Ningxia|Níngxià]] (宁夏回族自治区)
* [[Xinjiang|Xīnjiāng]] (新疆维吾尔自治区)
* [[Tibet Autonomous Region|Tibet (Xīzàng)]] (西藏自治区)
=== Mga Bayan （直辖市） ===
* [[Beijing|Běijīng]] (北京市)
* [[Chongqing|Chóngqìng]] (重庆市)
* [[Shanghai|Shànghǎi]] (上海市)
* [[Tianjin|Tiānjīn]] (天津市)
=== Rehiyong Pampangasiwaan （特别行政区） ===
* [[Hong Kong]] (Xiānggǎng) (香港特别行政区)
* [[Macau]] (Àomén) (澳门特别行政区)
[[Talaksan:China administrative.png|200px|left|thumbnail|Pagkakahating panglalawigan ng Republikang Popular ng Tsina.]]
== Relihiyon ==
{{Main|Pananampalataya sa Tsina}}
[[Talaksan:Huxisanxiaotu.jpg|200px|right|thumbnail|Isang guhit na ang tatlong tao ay sumisimbolo sa paniniwala na ang [[Confucianismo]], [[Taoismo]] at [[Budismo]] ay iisa lamang. (Panahon: [[Dinastiyang Song]])]]
Ang 59% ng populasyon ng Tsina, o tinatayang nasa 767 milyong katao - ay sinasabi na sila ay walang relihiyon.<ref>''World Desk Reference''. D K Publishing. ISBN 0-7566-1099-0</ref> Subalit, ang mga ritwal at relihiyon - lalung lalo ng ang mga paniniwalang kaugalian ng [[Confucianismo]] at [[Taoismo]] - ay may malaking bahagi sa mga buhay ng karamihan. Tinatayang nasa 33% ng populasyon ay sumusunod sa magkahalong paniniwala na kadalasang tinatawag n mga mga estadistika na "Tradisyunal na Paniniwala" o bilang "Iba".
== Politika ==
[[Talaksan:Tiananmen Square Visit.jpg|thumbnail|Ang ''[[:en:Great Hall of the People|Great Hall of the People]]'', kung saan ang [[Nasyonal na Kongreso ng Tao]] nagkikitakita. ]]
Ang pamahalaan ng PRC ay tinuturing na [[komunismo]] at [[socialismo]] na tinuturing din [[:en:authoritarianism|authoritarian]], dahil sa mahigpit na mga batas at ''cencorship'', lalo na sa [[internet]], [[balita]], rali, kalayaang magka-anak, at kalayaan sa [[pananampalataya]]. Ngunit, mas maluwag na ang mga batas sa PRC kumpara noong dekada '70 pero ang sistema ng kalayaan sa isang republika ay mas higit pa sa kanilang sistema. Ang inkumbentong presidente ng PRC ay si [[Hu Jintao]] at ang [[Punong Ministro ng Republikang Popular ng Tsina]] ay si [[Wen Jiabao]]. Ang bansa ay pinamumunuan ng [[Lapiang Komunista ng Tsina]] (CPC), sila din ang nagpapatupad ng Saligang Batas.<ref>[http://english.people.com.cn/constitution/constitution.html Saligang Batas ng Madlang Republika ng Tsina]</ref>
=== Ugnayan sa ibang bansa ===
[[Talaksan:Hu Jintao Bush.jpg|thumbnail|Si [[Hu Jintao]] kasama ang dating Pangulo na si [[George W. Bush]]]] ng [[Estados Unidos]]
Ang Republikang Popular ng Tsina ay may tatlong kasalukuyang diplomatikang ugnayan sa maraming mahinang bansa. Ang bansang [[Sweden]] ay ang unang kanluraning bansa na-nakipagugnayan sa PRC noong 9 Mayo 1950.<ref>[http://www.chinaembassy.se/eng/zrgx/t100751.htm China and Sweden]</ref> Noong 1971, ang PRC ay pinalitan ang [[Republika ng Tsina]] bilang kinatawan sa [[Nagkakaisang Bansa]] bilang isa sa limang permanenteng kasapi ng [[Nagkakaisang Bansa|Nagkakaisang Bansa: Security Council]].<ref>Eddy Chang (22 Agosto 2004). [http://www.taipeitimes.com/News/editorials/archives/2004/08/22/2003199768 Perseverance will pay off at the UN] The Taipei Times.</ref> Ipinapasaisip (''considered'') na ang PRC ay isa sa mga pangunahing kasapi ng [[Nagkakaisang Bansa]], kahit man hindi pa kontrolado ng PRC ang [[Tsina]] noong panahong iyon.
== Demograpiya ==
[[Talaksan:China Pop Density.svg|thumbnail|right|Ang densidad ng populasyon ng PRC at [[Taiwan]]. Ang mga lalawigan na nasa silangan ay mas mataas ang densidad kaysa sa kanlurang bahagi.]]
Noong [[Hulyo]] 2006, mayroon nang 1,313,973,713 katao sa PRC. Halos 20.8% (lalaki 145,461,833; babae 128,445,739) ay mga bata na ang edad ay 14 pababa , 71.4% (lalaki 482,439,115; babae 455,960,489) ay nasa edad 15 hanggang 64 taon, at 7.7% (lalaki 48,562,635; babae 53,103,902) ay ang edad ay mahigit pa sa 65 taong gulang. Ang porsiyento ng pagtaas ng populasyon noong 2006 ay 0.59%.<ref>[http://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ch.html CIA factbook] (29 Marso 2006). Retrieved 16 Abril 2006.</ref>
Mayroong 56 na mga pangkat-etniko sa PRC, na ang pinakamarami ay ang [[Tsinong Han]], na bumubuo ng 91.9% ng populasyon. Ang ibang minoridad na pangkat-etniko ay binubo ng [[Mga Zhuang|Zhuang]] (16 milyon), [[Manchu]] (10 milyon), [[Hui people|Hui]] (9 milyon), [[:en:Hmong people|Miao]] (8 milyon), [[:en:Uyghur people|Uyghur]] (7 milyon), [[:en:Yi people|Yi]] (7 milyon), [[:en:Tujia|Tujia]] (5.75 milyon), [[Mongols]] (5 milyon), [[:en:Tibetan people|Tibetan]]s (5 milyon), [[:en:Buyei]] (3 milyon), at [[Koreano]] (2 milyon).<ref>Stein, Justin J (Tagsibol 2003). [http://www.princeton.edu/~jpia/pdf2003/Ch%208%20Xinjiang-Stein-JPIA%202003.pdf Pagkuha ng Deliberative sa China]. Retrieved 16 Abril 2006.</ref>
Sa kasalukuyan, ang PRC ay may mga dozena ng mga malalaking lungsod na may halos 1 milyon na residenteng matagal nang tumitira doon, yun ang[[Beijing]], [[Hong Kong]], at [[Shanghai]].
Ang mga malalaking lungsod sa Tsina ay may mahalagang gampaning sa nasyonal at rehiyonal na identidad, kultura at ekonomiya.
== Demograpiya ==
[[Talaksan:China-demography.png|200px|thumbnail|Ang grap ng populasyon ng Tsina.]]
=== Patakarang Pampopulasyon ===
Noong 11 Marso 2008, ipinahayag ng Republikang Popular ng Tsina na hindi nito babaguhin ang patakarang ''"isang-anak lamang"'' para sa bawat mag-asawa sa loob ng isa pang dekada. Dahil ito sa pagpakabalisa ng Komisyon ng Populasyong Pang-estado at Pagpaplano ng Pamilya ng Tsina, sapagkat ang pagtaas ng bilang ng populasyon ay maaaring makaapekto sa katatagan ng lipunan at sa ekonomiya ng bansa.<ref name=Time>[http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1721189,00.html Tran, Tini. " China To Keep One-Child Policy", Time.com, 11 Marso 2008]</ref>
{{Pinakamalaking Lungsod ng PRC}}
<br />ttyty
== Ekonomiya ==
[[Talaksan:Shanghai Stock Exchange Building.jpg|left|200px|thumbnail|Ang gusali [[Shanghai|Shanghai Stock Exchange]] na matatagpuan sa Pudong Distitong Pinansial ng Shanghai.]]
Mula ng itatag ang PRC noong 1949 hanggang sa mga huling buwan ng 1978, ang Republikang Popular ng Tsina ay may ekonomiya na katulad ng [[Unyong Sobyet]]. Ang mga negosyong pribado at capitalismo ay pinigilan. Para umunlad at maging industrializado ang ekonomiya, sinimulan ni [[Mao Zedong]] ang ''Great Leap Forward'' na ngayon ay naging kilala sa bansa nila at sa [[mundo]] bilang isang malaking pagkakamali at isang makataong sakuna. Sa pagkamatay niya, si [[Deng Xiaoping]] at ang bagong Tsinong pinunoan (leadership) at pinatigil ang [[Rebolusyong Kultural]] at gawin na maging ''market-oriented'' ang ekonomiya sa pamumuno ng isang partido lamang. Ginawang pribado ang taniman upang dumami ang aanihin; maramihang maliliit na negosyo ay pinayagan dumami habang ang pamahalaan ay binawasan ang "sapilitang presyohan"; at nagtawag sila ng mga ibang bansa upang mag-invest. Ang pakikipag-kalakalan sa ibang bansa ay ang pokus upang maging pamamaraan sa paglago ng ekonomiya, kaya ginawa nila ang ''Special Economic Zones (SEZs)'' na matatagpuan sa Shenzhen (malapit sa [[Hong Kong]]) at sa iba pang lungsod. Ang mga negosyo na pag-aari ng pamahalaan ay binago sa pamamagitan ng pag-gamit ng pamamaraan ng mga kanluranin habang ang mga malapit na maluging negosyo ay pinasara na, kaya nagkaroon ng pagkawala ng trabaho.
Gumaganda ang ekonomiya ng PRC, at ang kanilang pamilihang pagtingi (''retail market'') ay may halagang RMB8921 bilyon (US$1302 bilyon)noong 2007 at lumalaki sa porsyentong 16.8% annually.
== Heograpiya ==
[[Talaksan:Chinafarmland.jpg|right|thumbnail|Mga taniman sa Silangang tsina]]
Ang Tsina ay ang pangalawang pinakamalaking [[bansa]] sa [[Asya]] kasunod ng [[Rusya]]<ref>[http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1018965313021 "The People's Republic of China"] (7 Setyembre 2005). Foreign & Commonwealth Office</ref> kasama na ang lawak ng tubig na sakop. Ang pag-aalinlangan sa laki ng Tsina ay dahil sa '''(a)''': pag-aangkin ng Tsina sa mga territoryo katulad ng sa [[Aksai Chin]] at sa [[Trans-Karakoram Tract]] (na ina-angkin din ng [[Indiya]]), at '''(b)''' kung paano kinakalkula ang laki ng [[Estados Unidos]]: ayon sa ''World Factbook'', ang sukat ng [[Estados Unidos]] ay 9,826,630 km²,<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2005/Table03.pdf|format=PDF|title=Population by Sex, Rate of Population Increase, Surface Area and Density|publisher=UN Statistics Division|work=Demographic Yearbook 2005|accessdate=2008-03-25}}</ref> habang ang bigay na sukat ng ''Encyclopedia Britannica'' ay 9,522,055 km².<ref>{{cite web|url=http://archive.is/20120729115512/http://www.britannica.com/eb/article-9111233/United-States|title=United States|publisher=Encyclopedia Britannica|accessdate=2008-03-25}}</ref> Ito rin ay dahil sa bagong sistema ng kompyutasyon ng [[Estados Unidos]] kung paano sinusukat ang kabuuang sakop ng kanilang lupain<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2147rank.html "Rank Order — Area"] (29 Marso 2006). CIA World Factbook.</ref>
Ang Tsina ay may hangganan sa mga bansang: [[Vietnam]], [[Laos]], [[Burma]], [[India]], [[Bhutan]], [[Nepal]], [[Pakistan]], [[Afghanistan]], [[Tajikistan]], [[Kyrgyzstan]], [[Kazakhstan]], Russia, [[Mongolia]] and [[North Korea]]. Ang hangganan ng Tsina sa Pakistan ay nasa probinsiyang [[Kashmir]], na ina-angkin din ng [[India]].
Ang territoryo ng Tsina ay may malawak na lupainng-scape (''landscape''). Sa silangan matatagpuan ang Dapat na Madilaw at ang Silangang Dagat Tsina, maraming matataong lugar na matatagpuan sa [[:en:alluvium|alluvial plains]], habang may mga damuhan sa Inner Mongolia. Ang Timog Tsina ay mabundok. Sa gitnang-silangan naman ng Tsina matatagpuan ang mga pangunahing [[ilog]] ng bansa, ang [[Yellow River]] at [[Yangtze River]] (Chang Jiang) na malapit sa [[Beijing]].
[[Talaksan:Yamdrok-tso-2.jpg|150px|thumbnail|Ang Tibetan Plateau in Timog-Kanlurang Tsina]]
== Talasanggunian ==
{{reflist}}
{{Tsina}}
{{East Asia}}
{{Central Asia}}
{{Asya}}
[[Kategorya:Mga bansa sa Silangang Asya]]
{{Link FA|ar}}
{{Link FA|eu}}
{{Link FA|sco}}
{{Link FA|vi}}
| |||