Imperyo ng Maurya: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Ah3kal (usapan | ambag)
m Reverted 2 edits by 49.145.133.253 (talk) identified as vandalism to last revision by WayKurat. (TW)
Pinapalitan ang pahina ng 'LOOOOOOOOOOOOOOOOLLLLLLLLLLL.'
Linya 1:
LOOOOOOOOOOOOOOOOLLLLLLLLLLL.
{{copyedit}}
{{Infobox Former Country
|native_name =
|conventional_long_name = Imperyong Mauryano
|common_name = Imperyo ng Maurya
|continent = Asya
|region =
|era = [[ancient history|Antiquity]]
|government_type = [[Absolute Monarchy]] as described in the [[Arthashastra]]
|year_start = 322 BCE
|year_end = 185 BCE
|p1 = Nanda Empire
|flag_p1 = Nanda_Empire.gif
|p2 = Mahajanapada#Magadha
|flag_p2 = Magadha.gif
|s1 = Sunga Empire
|flag_s1 = Sunga-Border.jpg
|s2 = Satavahana dynasty
|flag_s2 = SatavahanaMap.jpg
|s3 = Indo-Scythians
|flag_s3 = Indo-ScythiansMap.jpg
|s4 = Kushan Empire
|flag_s4 = Kushanmap.jpg
|image_coat =
|image_map = Maurya Dynasty in 265 BCE.jpg
|image_map_caption = Maurya Empire at its maximum extent (Dark Blue), including its vassals (Light Blue).
|capital = [[Pataliputra]] (Modern day [[Patna]])
|common_languages = [[Old Indic|Old Indic Languages]] (e.g. [[Magadhi Prakrit]], [[Prakrit|Other Prakrit]]s, [[Sanskrit]])
|religion = [[Hinduism]]<br>[[Buddhism]]<br>[[Jainism]]<br>[[Ājīvika]]
|currency = [[Pana (Currency)|Pana]]s
|title_leader= [[Samraat]] (Emperor)
|leader1 = [[Chandragupta Maurya]]
|year_leader1 = 320–298 BCE
|leader2 = [[Brhadrata]]
|year_leader2 = 187–180 BCE
|stat_area1 = 4000000
|today = {{flag|India}}<br>{{flag|Afghanistan}}<br>{{flag|Bangladesh}}<br>{{flag|Bhutan}}<br>{{flag|Iran}}<br>{{flag|Maldives}}<br>{{flag|Myanmar}}<br>{{flag|Pakistan}}
}}
Ang '''Imperyong Maurya''' ang isang malawak sa heograpiyang [[panahong Bakal]] na [[kapangyarihang historikal]] sa [[Sinaunang India]] na pinamunuan ng '''Dinastiyang Mauryano''' mula 322 BCE hanggang 185 BCE. Ito ay nagmula mula sa kaharian ng [[Magadha]] sa [[mga kapatagang Indo-Gangetiko]](modernong [[Bihar]]), silanganing [[Uttar Prades]] at [[Bengal]] sa silanganing panig ng [[subkontinenteng Indiano]]. Ang kabisera ng imperyong ito ay sa [[Pataliputra]] (modernong [[Patna]]).<ref>{{Citation
|last1=Kulke
|first1=Hermann
|last2=Rothermund
|first2=Dietmar
|authorlink=
|year=2004
|title=A History of India
|place=
|publisher=4th edition. Routledge, Pp. xii, 448
|isbn=0-415-32920-5
|url=http://www.amazon.com/History-India-Hermann-Kulke/dp/0415329205/
}}
</ref><ref>{{Citation
|last1=Thapar
|first1=Romila
|authorlink=Romila Thapar
|year=1990
|title=A History of India, Volume 1
|place=
|publisher=New Delhi and London: Penguin Books. Pp. 384
|isbn=0-14-013835-8
|url=http://www.amazon.com/History-India-Penguin/dp/0140138358/
}}
</ref>
Ang Imperyong Maurya ay itinatag noong 322 BCE ni [[Chandragupta Maurya]] na nagpatalsik sa [[Dinastiyang Nanda]] at mabilis na nagpalawak ng kanyang kapangyarihan pakanluran sa ibayong sentral at kanluraning [[India]] na sumantala sa mga pagkagambala ng mga kapangyarihang lokal kasunod ng pagurong pakanluranin ng mga hukbong Griyego at Persa ''(Persian)'' ni [[Dakilang Alejandro]]. Noong 320 BCE, ang imperyo ay buong sumakop sa Hilagang-kanlurang India na tumalo at sumakop sa mga [[satrap]] na naiwan ni Dakilang Alejandro.<ref name="historyfiles.co.uk">{{cite web|last=Rajadhyaksha |first=Abhijit |url=http://www.historyfiles.co.uk/FeaturesFarEast/India_IronAge_Mauryas01.htm |title=The Mauryas: Chandragupta |publisher=Historyfiles.co.uk |date=2009-08-02 |accessdate=2012-03-01}}</ref>
Ito ay may lawak na 1 bilyong acre at isa sa pinaka-malaking mga imperyo sa panahon nito at ang kailanman pinakamalaki sa subkontinenteng Indiano. Sa pinakamalaking saklaw nito, ang imperyo ay sumaklaw sa hilaga kasama ng mga natural na hangganan ng mga [[Himalaya]] at sa silangan na sumasaklaw sa ngayong [[Assam]]. Sa kanluran, ito ay sumakop ng lagpas sa modernong [[Pakistan]] na nagdagdag ng [[Balochistan]], timog silangang mga bahagi ng [[Iran]] at karamihan ng ngayong [[Afghanistan]] kabilang ang modernong mga probinsiyang [[Herat]] at [[Kandahar]]. Ang imperyo ay lumawak sa mga rehiyong sentral at katimugan ng mga emperador na sina Chandragupta at [[Bindusara]] ngunit hindi isinama ang isang maliit na bahagi ng hindi nagalugad na mga rehiyong pang-tribo at magubat malapit sa [[Kalinga (India)|Kalinga]](modernong [[Odisha]]) hanggang sa masakop ito ni Emperador [[Ashoka]]. Ang pagbagsak nito ay nagsimula pagkatapos ng 60 taon ng matapos ang pamumuno ni Ashoka at nagwakas noong 185 BCE sa pagkakatatag ng [[Dinastiyang Sunga]] sa [[Magadha]].
 
Sa ilalim ni [[Chandragupta Maurya|Chandragupta]], ang imperyong Maurya ay sumakop sa rehiyong trans-Indus na nasa ilalim ng pamumuno ng mga [[Macedonia (Griyego)|Macedonian]]. Pagkatapos ay tinalo ni Chandragupta ang pananakop na pinamunuan ng Griyegong heneral mula sa hukbo ni [[Dakilang Alejandro]] na si [[Seleucus I Nicator]]. Sa ilalim ni Chandragupta at mga kahalili nito, ang panloob at panlabas na kalakalan, mga gawaing agrikultura at ekonomiko ay lahat yumabong at lumawak sa ibayong India dahil sa pagkakalikha ng isa at maiging sistema ng pinansiya, pamamahala at seguridad. Pagkatapos ng [[Digmaang Kalinga]], ang imperyo ay nakaranas ng kalahating [[siglo]]ng kapayapaan at seguridad sa ilalim ni [[Ashoka]]. Ang Mauryanong India ay nagtamasa rin ng panahon ng pagkakaisang panlipunan, pagbabagong panrelihiyon at paglawak ng mga agham at kaalaman. Ang pagyakap ni Chandragupta Maurya sa [[Jainismo]] ay nagpataas ng muling pagbabagong panlipunan at panrelihiyon at reporma sa buong lipunan samantalang ang pagyakap ni [[Ashoka]] sa [[Budismo]] ay naging saligan ng paghahari ng kapayapaang panlipunan at pampolitika at [[kawalang-karahasan]] sa buong India. Tinangkilik at itinaguyod ni Ashoka ang pagpapalaganap ng [[Budismo]] sa [[Sri Lanka]], [[Timog silangang Asya]], [[Kanlurang Asya]] at [[Europa]]ng [[Mediterraneo]]<ref name="historyfiles.co.uk"/>
 
Ang populasyon ng imperyogn Maurya ay tinatayang mga 50 hanggang 60 milyong na gumagawa sa imperyong ito na isa sa pinakamataong mga imperyo sa panahong ito.<ref>{{cite book|url=http://books.google.co.in/books?id=K85NA7Rg67wC&pg=PA11&dq=mauryan+empire+50+million+population&hl=en&ei=pxYLToTYLYPKrAe3g8C0Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCsQ6AEwAA#v=onepage&q=mauryan%20empire%2050%20million%20population&f=false |title=The First Great Political Realist: Kautilya and His Arthashastra - Roger Boesche - Google Books |publisher=Books.google.co.in |date= |accessdate=2012-03-01}}</ref><ref>{{cite book|url=http://books.google.co.in/books?id=4jQOAQAAMAAJ&q=mauryan+empire+60+million+population&dq=mauryan+empire+60+million+population&hl=en&ei=ExcLTsX6Oc_OrQfk3pnLDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CDIQ6AEwAQ |title=Encyclopedia of population - Google Books |publisher=Books.google.co.in |date= |accessdate=2012-03-01}}</ref>
 
Sa [[arkeolohiya]], ang panahon ng pamumunong Mauryano sa Timog Asya ay nahuhulog sa mga kapanahunang [[Northern Black Polished Ware]] (NBPW). Ang ''[[Arthashastra]]'' at [[Mga kautusan ni Ashoka]] ang mga pangunahing sanggunian sa kapanahunang Mauryano. Ang [[Leong Kapital ni Ashoka]] sa [[Sarnath]] ang ginawang pambansang [[emblem]] ng [[India]].
 
[[Talaksan:Mauryan Empire Map.gif|300px|thumb|Ang mapa ng Imperyong Maurya sa panahon ng paghahari ni Asoka.]]
 
== Mga sanggunian ==
{{reflist}}
 
[[Kategorya:Kasaysayan ng India]]
[[Kategorya:Imperyong Maurya]]
 
{{Link FA|cs}}