Sihay: Pagkakaiba sa mga binago

*ang pinakamalaking alam na selula ang mga hindi napupunlay(fertlized) na mga selulang itlog ng [[ostrich]].

Ang selulang prokaryote ay mas simple kaya ito ay mas maliit kesa sa selulang eukaryote. May dalwang uri ng prokayorte: [[bacteria]] at [[archae]]. Ang parehong ito ay nagsasalo ng parehong istraktura.

Ang materyal na nuclear ng isang selulang prokaryotiko ay binubuo ng isang [[kromosoma]] na direktang nakadikit sa [[cytoplasma]]. Dito, ang mga hindi matukoy na rehiyong nuclear sa cytoplasma ay tinatawag na [[nucleoid]].

Ang lahat ng mga selula kahit ito ay prokaryotiko o eukaryotiko ay may [[membrano]](membrane) na pumapalibot sa selula at humihiwalay sa loob nito mula sa kapaligiran, nangangasiwa sa kung ano ang mga bagay na labas pasok(na selektibong matatagos) at nagpapanatili ng elektrikong potensiyal ng selula. Sa loob ng membrano, ang isang maalat ng [[cytoplasma]] ang kumukuha ng halos lahat na [[bolyum]] ng selula. Ang lahat ng mga selula ay nag-aangkin ng [[DNA]] na isang hereditaryong(pagmamana) materyal ng mga [[gene]] gayundin ng [[RNA]] na naglalaman ng mga impormasyong kinakailangan upang lumikha ng iba't ibang uri ng mga protina gaya ng mga [[ensaym]] na pangunahing makinarya ng selula. Mayroon ding iba't ibang uri ng mga [[biomolekula]] sa selula.

Ang [[cytoplasma]] ng isang selula ay napapalibutan ng membrano ng selula o membranong plasma. Ang membranong plasma sa mga halaman at prokaryote ay karaniwang natatakpan ng isang pader ng selula. Ang membranong ito ay nagsisilbing tagapagpahiwalay at tagaprotekta ng selula mula sa kapaligiran nito at halos nito ay gawa sa dobleng patong ng mga [[lipid]](mga hydropobikong mga tulad ng [[taba]]ng molekula) at hydropilikong [[phosporus]] na mga molekula kaya ang patong na ito ay tinatawag na "phospholipid bilayer". Ito ay maaari ring tawaging pluidong mosaikong membrano. Ang nakakabit sa membranong ito ang iba't ibang mga protinang molekula na umaasal bilang mga kanelo(channels) at pump na nagpapagalaw ng iba't iba't mga molekula papasok at papalabas sa selula. Ang membrano ay sinasabing "kalahating natatagusan(semi-permeable)" dahil ito ay pumapayag na ang isang substansiya(gaya ng [[molekula]] o [[ion]] na malayang makapasok sa isang limitadong hangganan o hindi pumayag na ang mga substansiyang ito na makapasok. Ang mga ibabaw na membrano ng selula ay naglalaman rin ng mga [[protinang reseptor]] na pumapayag sa mga selula na matukoy ang panlaab na humuhudyat na mga molekula gaya ng mga [[hormone]].

Ang mga henetikong materyal ng mga prokaryotiko ay isinaayos sa isang simpleng sirkular(pabilog) na molekulang DNA (ang kromosomang bacterial) sa rehiyong nucleoid ng [[sitoplasma]]. Ang henetikong materyal ng mga eukaryotiko ay nahahati sa iba't ibang mga linyar na [[molekula]] na tinatawag na mga [[kromosoma]](chromosome) sa loob ng isang diskretong nucleus na karaniwan ay may karagdagang mga henetikong materyal sa ilang mga [[organelo]] gaya ng [[mitochondria]] at [[chloroplast]].

Ang selula ng isang [[tao]] ay may henetikong materyal na nakapaloob sa nucleus ng selula(nuclear genome) at sa [[mitochondria]](mitochondrial genome). Sa mga tao, ang nuclear genome ay nahahati sa 23 pares ng mga linyar na molekula ng DNA na tinatawag na mga [[kromosoma]]. Bagaman ang mga mitochondrial [[DNA]] ay napakaliit kumpara sa mga nuclear na kromosoma, ito ay nagko-koda para sa 13 mga protinang nasasangkot sa mitochondrial na produksiyon ng enerhiya at spesipikong [[tRNA]].

Ang katawan ng tao ay naglalaman ng maraming mga iba't ibang [[organo]] gaya ng [[puso]], [[baga]] at [[kidney]] kung saan ang bawat mga organong ito ay nagsasagawa ng iba't ibang mga tungkulin. Ang mga selula ay naglalaman rin ng mga "maliliit na organo" na tinatawag na organelo(organelles) na naging angkop o espesyal sa pagsasagawa ng isa o maraming mga mahalagang tungkulin. Ang parehong mga selulang eukaryotiko at prokaryotiko ay may mga organelo ngunit ang mga organelo sa eukaryotes ay pangkalahatang mas komplikado at maaaring natatakdaan ng membrano.

Sa pagitan ng sunod sunod na [[paghahati ng selula]](cell division), ang mga selula ay lumalago sa pamamagitan ng pagsasagawa ng metabolismo ng selula. Ang metabolismo ng selula ay isang proseso kung saan ang mga indibidwal na selula ay nagpoproseso ng mga nutrientong molekula. Ang metabolismo ay may hindi magkatulad na mga dibisyon: ang [[katabolismo]] kung saan ang selula ay humahati ng mga komplikadong molekula upang lumikha ng enerhiya at magbawas ng lakas, at ang [[anabolismo]] kung saan ang selula ay gumagamit ng enerhiya at nagpapaliit ng lakas upang lumikha ng mga komplikadong molekula at upang magsagawa ng iba pang mga tungkuling biolohikal. Ang mga komplikadong [[asukal]] na kinakain ng organismo ay mahahati sa mas hindi komplikadong kemikal na molekulang asukal na tinatawag na [[glucose]]. Kapag ito ay nasa loob na ng selula, ang glucose ay nahahati upang gumawa ng [[adenosine triphosphate]] (ATP) na isang anyo ng [[enerhiya]] sa pamamagitan ng dalawang magkaibang mga [[landas metaboliko]].

Ang [[paghahati ng selula]](cell division) ay sumasangkot sa isang selula na tinatawag na inang selula na nahahati sa dalawang mga anak na selula. Ito ay nagdudulot ng paglago sa mga organismong multiselular(paglago ng mga [[tisyu]] nito) at sa pagpaparami sa mga organismong uniselular.

Ang mga selulang prokaryotiko ay nahahati sa pamamagitan ng [[binaryong fission]]. Ang selulang eukaryotiko ay karaniwang sumasailalim sa isang proseso ng dibisyong nuclear na tinatawag na [[mitosis]] na sinusundan ng dibisyon ng selulang tinatawag na [[cytokinesis]]. Ang isang selulang diploid ay maaari ring sumailalim sa [[meiosis]] upang lumikha ng mga selulang [[haploid]] na karaniwan ay apat. Ang mga [[selulang haploid]] ay nagsisilbing mga [[gamete]] sa mga organismong multiselular at nagdudugtong upang lumikha ng mga bagong selulang diploid.

Ang mga selula ay may kakayahang [[biosintesis|mag-sintesis]] ng mga bagong [[protina]] na kailangan para sa modulasyon at pagpapanatili ng mga gawaing selular. Ang prosesong ito ay sumasangkot sa pagbuo ng bagong mga molekulang protina mula sa mga pangtayong blokeng [[asidong amino]] batay sa impormasyong naka-koda sa [[DNA]] o [[RNA]]. Ang [[sintesis ng protina]] ay sa pangkalahatan binubuo ng dalawang pangunahing mga hakbang: [[transkripsiyon]] at [[pagsasalin]](translation).

May ilang mga [[teoriya]] sa pinagmulan ng maliliit na mga [[molekula]] na nagsanhi ng pagkakalikha ng buhay sa sinaunang mundo. Ang isa ay ang mga ito ay ang mga ito nagmula sa mga [[meteorite]]. Ang isa pa ay ang mga ito ay nalikha sa mga buka sa malalim-na-dagat. Ang ikatlo ay ang mg ito ay sinintesis ng [[kidlat]] sa isang papaliit na [[atmospero]]([[eksperimentong Miller-Urey]]) bagaman hindi maliwanag kung ang mundo ay may gayong atmospero. Wala pang datang eksperimental sa kasalukuyan na naglalarawan sa kung ano ang mga unang kumokopya-sa-sariling(self-replicating) molekula. Ang [[RNA]] ay ipinagpapalagay na kauna-unahang mga molekulang kumokopya-sa-sarili dahil ito ay may kakayahan ng parehong pag-iimbak ng impormasyong henetiko at pag-[[katalisis|kakatalisa]] ng mga [[reaksiyong kemikal]]. Gayunpaman, ang ilang mga entitad na may potensiyal na kumopya-sa-sarili ay maaaring mas nauna sa [[RNA]] tulad ng [[asidong peptide nucleic]].

Ang selulang eukaryotiko ay nag-evolve mula sa mga pamayanang simbiotiko ng mga selulang prokaryotiko. Ang mga nagdadala ng DNA na mga organelo gaya ng [[mitochondria]] at [[chloroplast]] ay tiyak na mga labi ng sinaunang simbiotikong humihinga ng [[oxygen]] na mga [[proteobacteria]] at [[cyanobacteria]] kung saan ang mga natitirang mga selula ay nahango mula sa ninunong mga selulang archaean prokaryote cell. Ang [[teoriya]]ng ito ay tinatawag na [[teoriyang endosymbiotiko]].

Pinagtatalunan pa rin ng mga siyentipiko kung ang mga organelo tulad ng [[hydrogenosome]] ay mas nauna sa pinagmulan ng [[mitochondria]] o vice versa.