Asoge: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 114 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q925 (translate me) |
m clean up, rm {{Link FA}}, {{Link GA}} using AWB |
||
Linya 1:
[[Talaksan:Pouring liquid mercury bionerd.jpg|Halimbawa ng asoge.|thumb]]
Ang '''asoge''' o '''merkuryo''' ({{lang-es|mercurio}}, [[Wikang Ingles|Ingles]]: ''mercury'' /ˈmɜrkj<s>ʊ</s>ri/ MER-kyə-ree, '''''quicksilver''''' (/ˈkwɪksɪlvər/)<!--ref>{{cite web|url=http://dictionary.reference.com/browse/quicksilver|title=quicksilver definition|dateformat=mdy|accessdate=October 13 2008|publisher=Dictionary.com Unabridged (v 1.1)}}</ref---> o '''''hydrargyrum''''' (/haɪˈdrɑrdʒɨrəm/ hye-DRAR-ji-rəm
Isang mabigat at tila pilak na [[metal]], ang asoge ay isa sa anim na elementong kemikal na tila tubig sa pangkaraniwang temperatura at presyon,<ref>{{cite web|url=http://antoine.frostburg.edu/chem/senese/101/inorganic/faq/why-is-mercury-liquid.shtml| title=Why is mercury a liquid at STP?| dateformat=mdy| accessdate=May 1, 2007| publisher=General Chemistry Online at Frostburg State University| author=Senese, F}}</ref> gaya ng [[sesyo]], [[pransiyo]], [[galyo (elemento)|galyo]], [[bromina]] at [[rubidyo]]. Ang asoge ang katangi-tanging metal na tila tubig na ginagamit sa panukat ng temperatura at presyun. Sa temperatura ng pagkatunaw na −38.83 °C at sa temperatura ng pagkulo sa 356.73 °C, ang asoge ang may pinakamanipis na antas kung kailan ito tila tubig kumpara sa anumaang metal.
Nahahanap ang asoge sa kung saan-sang lugar sa daigdig gaya ng mga deposito ng sinabar (''cinnabar'', asogeng asuprido o ''mercuric sulfide''), na pinagkukunan ng pulang pangkulay na [[bermilyon]], na halos nakukuha lamang sa tinastas na sinabar. Pawang nakalalason ang sinabar kapag nilanghap o nilunok ang mga alikabok nito. Ang pagkalason mula sa asoge ay maaaring resulta ng padapo sa mga natutunaw na uri nito (gaya ng asogeng klorido o ''mercuric chloride'', o kaya ''methylmercury''), paglanghap ng usok na asoge, o pagkain ng mga [[isda]]ng na kinontamina ng elementong ito.
Ginagamit ang asoge sa mga [[termometro]], [[barometro]], [[manometro]], ''float valve'', at iba pang mga aparato. Ang mga haka-haka tungkol sa nakalalason nitong katangian ay nagdulot sa pagpapalit sa mga termometro at [[espigmomanometro]] (metrong sumusukat sa presyon ng dugo) na may laman nito sa mga ospital at iba pang klinika ng mga instrumentong ang ginagamit ay hango sa [[alkohol]], digital, o termistor. Nananatili itong ginagamit sa iba't ibang instrumento at eksperimentong pang-agham. pati rin sa paggawa ng amalgam na ngipin sa mga operasyong dental. Sa mga pailaw, ang kuryente ay dumadaan sa usok ng asoge sa isang tubong [[posporo (elemento)|posporo]] para makagawa ng isang ''shortwave ultraviolet'' na liwanag na nagdudulot ng pagkaliwanag ng posporo para makagawa ng nakikitang ilaw.
== Mga sanggunian ==
Linya 14:
{{Masinsing talaang peryodiko}}
[[
| |||