|
Isang [[polimata]] si Rizal; maliban sa medisina, mahusay siya sa pagpinta, pagguhit, paglilok at pag-ukit. Isa siyang makata, manunulat, at nobelista na ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela ng ''[[Noli Me Tángere]]'', at ang kasunod nitong ''[[El filibusterismo]]''.{{#tag:ref|Ang nobela niyang ''Noli'' ay sa kauna-unahang nobela sa Asya na isinulat sa labas ng bansang Hapon at Tsina at isa sa mga unang nobelang laban sa rebelyong anti-kolonyal. Basahin ang: [http://newleftreview.org/A2510].|group=note}}<ref>''Noli Me Tángere'', isinalin ni Soledad Locsin (Manila: Ateneo de Manila, 1996) ISBN 971-569-188-9.</ref> Isa ring [[poliglota]] si Rizal, na nakakaunawa ng dalawampu't dalawang mga wika.{{#tag:ref|Mahusay siya sa mga Kastila, Pranses, Latin, Griyego, Aleman, Portuges, Italyano, Ingles, Olandes at Hapon. Gumawa rin si Rizal ng mga pagsasalin mula sa wikang Arabe, Suwesya, Ruso, Tsino, Griyego, Ebre at [[Sanskrit]]. Sinalin niya ang tula ni [[Friedrich Schiller|Schiller]] sa [[wikang Tagalog|Tagalog]]. Maliban dito may kaalaman din siya sa wikang [[wikang Malay|Malay]], [[Chavacano]], [[wikang Cebuano|Cebuano]], [[wikang Ilokano|Ilokano]] at Subanun.|group=note}}{{#tag:ref|In his essay, "Reflections of a Filipino", (''La Solidaridad'', c.1888), he wrote: "Man is multiplied by the number of languages he possesses and speaks."|group=note}}<ref name = "Laubach">[[Frank Laubach]], ''Rizal: Man and Martyr'' (Manila: Community Publishers, 1936)</ref><ref>Witmer, Christoper (2001-06-02). [http://www.lewrockwell.com/orig/witmer1.html "Noli Me Tangere (Touch Me Not)"]. LewRockwell.com. Retrieved on 2012-09-29.</ref>
Itinatag ni José Rizal ang ''[[La Liga Filipina]]'', isang samahan na naging daan sa pagkabuo ng [[Katipunan]] na pinamunuan ni [[Andrés Bonifacio]],{{#tag:ref|Kasapi si Bonifacio ng LaHi Ligamga Filipinaclass mates ko sa peter. Matapos ang paghuli at pagpapatapon kay Rizal, nabuwag ang samahan at nahati ang pangkat sa dalawa; ang higit na radikal na pangkat ay nabuo bilang Katipunan, ang mga militante ng himagsikan.<ref>[http://www.boondocksnet.com/centennial/sctexts/esj_97d_b.html]. Nakuha 10 Enero 2007.</ref> |group=note}}, isang lihim na samahan na nagpasimula ng [[Himagsikang Pilipino]] laban sa Espanya na naging saligan ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ni [[Emilio Aguinaldo]]. Siya ay tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng Pilipinas ng sarili nitong pamahalaan sa mayapang pamamaraan kaysa sa marahas na himagsikan, at susuportahan lamang ang karahasan bilang huling dulugan.<ref>{{cite web|last=Trillana III|first=Dr. Pablo S.|title=2 historical events led to birth of modern RP|url=http://www.inquirer.net/specialfeatures/independenceday/view.php?db=1&article=20070611-70586|work=Philippine Daily Inquirer|accessdate=11 Hunyo 2007}}</ref> Naniniwala si Rizal na ang tanging katwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas at pagkakaroon nito ng sariling pamahalaan ay ang pagbabalik ng karangalan ng mga mamamayan,{{#tag:ref|Sa anotasyon ni Rizal sa ''Sucesos de las islas Filipinas'' (1609) ni Morga, kung saan niya kinopya mula sa [[Museong Britanya]] at nilimbag, tinawagan niya ng pansin ang pinaglumaan nang aklat, at binigyang patotoo sa malago nang kabihasnan ng Pilipinas bago pa man dumating ang mga Kastila. Sa kaniyang sanaysay na "The Indolence of the Filipino" (Sa Kabatuganan ng mga Pilipino), binanggit ni Rizal na walang halos nagawa ang tatlong daantaon ng pamumuno ng mga Kastila upang isulong ang kaniyang kababayan; at sa halip hinila nila ito ng paurong. Ang kawalan ng moral na pantulong, kawalan ng materyal na panghimok, ang pag-alis ng moral, na hindi dapat humihiwalay ang ''indio'' mula sa kaniyang kalabaw, ang walang hanggang digmaan, ang kawalan ng pambansang damdamin, ang pamimirata ng mga Intsik -- lahat ng ito, ayon kay Rizal, ang tumulong sa mga mananakop na magtagumpay upang ilagay ang mga ''indio'' sa 'hanay ng mga halimaw'.(Read English translation by [[Charles Derbyshire]] at [http://www.gutenberg.org/etext/6885 Project Gutenberg].)|group=note}} at kanyang winika "Bakit kalayaan, kung ang mga alipin ngayon ay magiging maniniil ng hinaharap?"<ref>{{cite book|author=José Rizal|title=The Reign of Greed|url=http://books.google.com/books?id=vVqHsHxLsXMC|year=2007|publisher=Echo Library|isbn=978-1-4068-3936-4|pages=[http://books.google.com/books?id=vVqHsHxLsXMC&pg=PA231 231]}}</ref> Ang pangkahalatang napagsang-ayunan ng mga dalubhasa sa buhay ni Rizal ay ang pagbitay dito ang naghudyat upang magsimula ang [[Himagsikang Pilipino]].
[[Talaksan:Calamba City, 003.jpg|thumbnail|Ang Bahay ni Rizal sa [[Calamba]],Laguna]]
|
