Mamalya: Pagkakaiba sa mga binago

Ang mga '''mamalya''' ang mga kasapi ng klaseng '''Mammalia'''. Ito ay mga [[bertebrado]] na inilalarawan ng pagkakaroon ng [[mammary gland|glandulang mamalya]] na nagpapahintulot sa paglikha ng [[gatas]] para sa mga [[kababaihan]] upang magkaroon ng pagkain ang supling, ang pagkakaroon ng tatlong mga [[osikulo|gitnang mga buto ng tengatainga]], ang pagkakaroon ng [[buhok]] o [[balahibo]] at pagkakaroon ng mga endotermikong katawan (''mainit na dugo''). Kinokontrol ng [[neokorteks]] ng [[utak]] ng mga ito ang mga endotermiko(mainit na dugo) at [[sistemang sirkulatoryo]] na nagpapakita ng mga [[eythrocyte|selulang pulang dugo]] na walang mga [[nukleyus ng selula]] at isang [[puso]] na may apat na silid (''chamber''). Ang karamihan ng mga mamalya ay nag-aangkin rin ng mga [[glandula ng pawis]] at espesyalisadong mga [[ngipin]]. Ang pinakamalaking pangkat ng mga mamalya na [[Eutheria|mga placentalmay inunan]] ay may isang [[placentainunan]] na nagpapakain ng mga anak nito sa [[hestasyon]]. Ang mga mamalya ay may sukat mula 30–40 millimetro(1- to 1.5-pulgada) gaya ng [[paniking bumblebeebubuyog]] hanggang sa 33 metro(108 talampakan) [[balyenang asulbughaw]]. Ang salitang "mammal" ay modernonmoderno mulaat nagmula sa pangalang siyentipiko na ''''Mammalia'' na inimbento ni [[Carl Linnaeus]] noong 175 na hinango sa Latin na ''mamma''(utong, suso). Ang lahat ng mga babaeng mamalya ay nagpapakain ng mga batang supling nito ng [[gatas]] na inilabas sa [[glandulang mamarya]]. Ayon sa ''[[Mammal Species of the World]]'', ang 5,702 espesye o uri ng MammaliaMamalya ay alam noong 2005. Ang mga ito ay ipinangkat sa 1,229 henerasari, 153 pamilya, at 29 orden.<ref name=MSW3intro>{{MSW3|heading=Preface and introductory material|page=xxvi}}</ref> Noong 2008 kinumpleto ng [[International Union for Conservation of Nature|IUCN]] ang isang limang taong may 17,000 siyentipiko para sa [[Pulang Talaan ng IUCN]] na bumilang ng mga 5,488 espesyse o uri sa wakas ng panahong ito.<ref>{{cite web | title=Initiatives | work=The IUCN Red List of Threatened Species | date=April, 2010 | publisher=IUCN | url=http://www.iucnredlist.org/initiatives}}</ref> Sa ilang mga klasipikasyonpag-uuri, ang mga mamalya ay nahahati sa dalawang mga subklasepangalawang-klase(hindi kabilang ang mga [[fossil]]): ang [[Protheria]](orden ng mga [[monotreme]]) at ang [[Theria]] na binubuo ng mga impraklasengibabang-klaseng [[Metatheria]] at [[Eutheria]]. Ang mga [[marsupialmarsupiyal]] ay binubuo ng [[pangkat korona]] ng Metatheria at kaya ay kinabibilangan ng lahat ng mga nabubuhay na metatherian gayundin ang mga ekstinktnalipol nito. Gayundin, ang [[Eutheria]](mga placentalmay inunan) ay binubuo ng pangkat korona ng Eutheria. Maliban sa limang espesye o uri ng mga [[monotreme]] na nangingitlog, ang lahat ng mga nabubuhay na mamalya ay nanganganak ng buhay na supling. Ang karamihan ng mga mamalya kabilang ang anim na pinakamayaman sa espesyengespesye o uring mga ordern ay kabilang sa pangkat placentalna may inunan. Ang tatlong pinakamalalaking orderorden sa pagkakasunod -sunod na pababa ang [[Rodentia]](mggamga [[maliit na daga]], [[daga]], mga [[porcupineporkyupayn]], mga [[beaverbabera]], mga [[capybarakapibara]] at mga ngumunguyang mga mamalya), [[Chiroptera]](mga [[paniki]]) at ang [[Soricormpha]](mga [[shrewmusaranya]], mga [[molemowl (hayop)|molemowl]] at mga [[solendon]]). Ang tatlong pinakamalalaking mga orderorden na depende sa klasipikasyongpag-uuring ginagamit ang mga [[primado]] na kinabibilangan ng mga [[tao]], ang [[Cetartiodactyla]] (na kinabibilangan ng mga [[ungguladong may paang evenpatas]] at mga [[balyena]]), at ang [[Carnivora]](mga [[pusa]], mga [[aso]], mga [[weaselmusang]], mga [[oso]], mga [[pinnipedpiniped|sealkarnerong-dagat]] at mga kamag-anak nito).<ref name=MSW3intro/> Bagaman ng klasipikasyonpag-uuri ng mga mamalya sa lebelantas na pamilya ay relatibongkaugnay na matatag, ang mga iba -ibang pagtrato sa mas mataas na mga leblantas na subklasepangalawang-klase, impraklaseibabang-klase at ordernorden ay lumilitaw sa mga panitikang magkakasabay lalaolalo na para sa mga marsupyalmarsupiyal. Ang karamihan ng mga kamakailang pagbabago ay nagrereplektasumasalamin sa mga resulta ng [[analisispagsusuri na kladistiko]] at [[henetikang molekular]]. Ang mga resulta mula sa henetikang molekular ay halimbawa aysa tumungopagtumungo sa pagggamit ng mga bagong pangkat gaya ng [[Afrotheria]] at ang paglisan sa mga tradisyonal na pangkat gaya ng [[Insectivora]]. Ang mga sinaunang ninuno ng mga mamalya na [[synapsidasinapsido]] ang mga [[Sphenacodontia|sphenacodont]] na [[pelikosauro]] na isang pangkat na kinabibilangan rindin ng [[Dimetrodon]]. Sa wakas ng panahong [[Karboniperoso]], ang pangkat na ito ay nag-[[ebolusyong diberhentenaiiba|diberhentenaiiba]] mula sa linyanghanay ng [[sauropsida]] na tumungo sa mga kasalukuyang nabubuhay na mga [[reptilya]] at [[ibon]]. Ito ay pinangunahan ng maraming mga dibersongsari-saring pangkat ngna mga hindi mamalyang synapsidasinapsido(na minsang tinutukoy na mga tulad ng mamalyang reptilya) at ang mga unang mamalya ay unang lumitaw sa eraKapanahunana nang Simulang [[Mesosoiko]]. Ang mga modernong ordernorden ng mammaliamamalya ay lumitaw sa mga panahong [[PaleohenePaleoheno]] at [[NeoheneNeoheno]] ng era naKapanahunang [[CenosoikoSenosoiko]].