Ikalawang Digmaang Pandaigdig: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Linya 87:
Noong 16 Abril 1945, pumasok ang Hukbong Pula ng Unyong Sobyet sa lungsod ng [[Berlin]], ang kabisera ng [[Alemanyang Nazi|Nasyunalistang Alemanya]], at nilabanan nito ang mga kahuli-hulihang mga yunit ng mga sundalong Aleman. Nawasak ang kabiserang lungsod at may hihigit sa 700,000 sundalong Aleman at mga sibilyan ang namatay, nasugatan at nabihag sa kamay ng mga Sobyet. Noong 8 Mayo 1945, sumuko ang Alemanya at nagwagi ang mga puwersang Alyado at ang Unyong Sobyet sa digmaan.
== Digmaan sa Asya-Pasipiko ==
=== Simula ng pananakop ===
Taong 1937 nang sumiklab ang Digmaang Tsino-Hapones, at 1940 nang napasakamay na ng mga Hapon ang 40% ng lupain ng [[Tsina]]. Subalit, nahirapan silang igapi ang mga sundalong Intsik na labis na napakarami sa bilang at ang mga kuta ng mga [[Partido Komunista ng Tsina|Komunista]] na patagong lumalaban sa gerilyang paraan. Ang nakapagpalala pa ay tinigil ng Estados Unidos ang pagsusuplay ng langis na labis na kinakailangan sa mga makineryang pandigma, at nagsanhi ito ng mas malala pang sitwasyon sa mga Hapon na humahanap ng mabilis at pangwakas na tagumpay sa digmaan at hindi pa handa sa pinatagal na digmaang atrisyon o pampaminsala.
Sinubukan ring lusubin ng mga Hapones ang [[Mongolia|Mongolya]], pero halos nawasak ang kanilang hukbo sa kamay ng mga sundalong Sobyet at Mongol sa labanan sa Khalkin Gol noong Setyembre 1939. Dahil dito, nagkaroon ng usapang pangkapayapaan ang Unyong Sobyet at Imperyong Hapon, at mananatili ang kapayapaan hanggang Agusto 1945.
Sumiklab din ang digmaan sa Pilipinas at sa Asya. Dulot ito ng pagsabog ng Pearl Harbor sa Hawaii, sinunod ang Malaya (Malaysia at Singapore sa ngayon), mga lalawigan sa Pilipinas at iba pa noong 3 Disyembre 1942. Inutos ni [[Franklin D. Roosevelt]] ang pagdedeklara ng giyera sa bansang Hapon, ngunit nagdeklara din ang Alemanya at Italya ng giyera laban sa Estados Unidos. Idineklara ni [[Douglas MacArthur|Hen. McArthur]] bilang Open City ang [[Maynila]] ngunit hindi ito isinunod ng [[Hapon]] at itinuloy pa rin nila ang pag-atake. Dahil sa palala na ang kundisyon ng Pilipinas, ang Pamahalaang Komonwelt ni [[Manuel L. Quezon]] ay inilikas mula Malinta Tunnel sa [[Corregidor]] patungo sa [[Washington D.C.]], [[Estados Unidos]] at iniwan ang pamamahala kay [[Jose P.Laurel]] at [[Jorge Vargas]]. Humirap ang kondisyon ng bansa, malakas na umatake ang mga Hapones sa pamumuno ni [[Masaharu Homma]], dahil dito humina ang pwersang USAFFE at tuluyang isinuko ang Corregidor at Bataan na pinamumunuan nina Hen. King at Hen. Wainwright.▼
=== Paglawak ng digmaan ===
Upang makahanap ng mga bagong mapagkukunan ng langis para sa digmaan, pinaplano ng mga Hapon ang pagsakop sa mga bansa sa timog-silangang Asya. Sinimulan nila ito sa pagsakop sa [[French Indochina|Indotsinang Pranses]] noong 1940 na nagawa nag walang hirap at wala gaanong pandadanak ng dugo. Ginamit nila ang lugar na ito upang lumikha ng mga baseng panghimpapawid na sa hinaharap ay gagamitin sa paglusob sa Malaya at sa iba't iba pang mga lugar sa timog-silangang Asya.
Mas lalo pang lumala ang pakikipagtungo sa pagitan ng Imperyong Hapones at ng Estados Unidos sa paglipas ng mga panahon. Sinubukan ng mga diplomatikong Hapones na maibsan ang masamang pakikitungo ng dalawang bansa, ngunit noong ika-7 ng Disyembre 1941 ay [[Pag-atake sa Pearl Harbor|nilusob at binomba nila]] ang kutang pandagat at mga barkong pandigma ng mga Amerikano sa Pearl Harbor sa Hawaii, na nagsisimula sa digmaan sa pagitan ng dalawang bansa. Inutos ni [[Franklin D. Roosevelt]] ang pagdedeklara ng giyera sa bansang Hapon, ngunit nagdeklara din ang Alemanya at Italya ng giyera laban sa Estados Unidos. Sa kaparehong petsa ay nilusob din nila ang [[Pilipinas]]. Pagkalipas ng ilang araw ay nilusob din nila ang [[Dutch East Indies|Indonesyang Olandes]], [[Malaya]] at [[Singapore]].
Noong 20 Oktubre 1944, Bumalik si heneral [[Douglas MacArthur]] at mga kasamahan ni dating pangulong [[Sergio Osmena]], heneral [[Basilio J. Valdes]], brigidyer heneral [[Carlos P. Romulo]] ng [[Sandatahang Lakas ng Pilipinas]] at si heneral [[Richard H. Sutherland]] ng [[Hukbong Katihan ng Estados Unidos]] ay ang dumaong ng puwersang Amerikano sa [[Palo, Leyte]]. At nagsimula ng Pagpapalaya ng bansang [[Pilipinas]] sa pagitan ng pagsamahin na mga tropang Pilipino at Amerikano kabilang ang mga kumilalang pangkat ng mga gerilya noong 1944 hanggang 1945 at ang pagsalakay ng puwersang Hapones. Nagsimula ang [[Labanan sa Maynila (1945)|Labanan ng Pagpapalaya sa Maynila]] noong Pebrero 3, hanggang 3 Marso 1945 ay nilusob ng magkakasanib na hukbong Pilipino at Amerikano na isinalakay at pagwasak ng pagbobomba sa ibabaw ng kabiserang lungsod laban sa hukbong sandatahan ng Imperyong Hapones, at mahigit sa 100,000 mga Pilipinong sibilyan ang napatay sa kamay ng mga hukbong Hapones. Noong 2 Setyembre 1945, sumuko si heneral [[Tomoyuki Yamashita]] sa mga tropang Pilipino at Amerikano sa [[Kiangan, Ifugao|Kiangan]], [[Lalawigang Bulubundukin]] (ngayon [[Ifugao]]) sa Hilagang [[Luzon]]. Nagsimula ang mga sundalong Pilipino at Amerikano ay naghahanda ng pagsalakay at pagpapalaya sa Hilagang Luzon ay lumaban sa mga hukbong Imperyong Hapones noong 1945.▼
▲
Kahit saan ay malakas ang mga hukbo ng mga Hapon sa mga panahong ito. Patuloy sila sa panlulusob sa Tsina, Burma at sa mga maliliit na kapuluan ng Pasipiko na tila walang pumipigil sa kanila.
===Pagbago ng takbo ng digmaan para sa mga Alyado===
====Digmaan sa Pasipiko====
[[File:SBDs and Mikuma.jpg|thumb|200px|Labanan sa Midway, ang kauna-unahang dakilang tagumpay ng mga Amerikano laban sa mga Hapones.]]
Ika-4 ng Mayo 1942, noong tinangkang lusubin ng mga Hapones ang [[Awstralya]], nagkaroon ng isang mapaminsalang labanan sa mga karagatan ng Coral Sea na sa kauna-unahang pagkakataon sa kasaysayan ay hindi lumaban nang magkaharapan ang mga barkong pandigma kundi ang mga eroplano na mula sa mga barkong tagadala ng eroplano o mga ''aircraft carrier'' ang lumalaban sa labanan. Mas mapaminsala man ang labanan sa mga Amerikano, nagawa nila ang pagtigil sa mga Hapones sa paglusob sa Awstralya at sa daungan ng [[Port Moresby]] sa isla ng [[New Guinea]].
Sa sumunod na buwan na Hunyo, pagkatapos ng labanan sa Coral Sea ay tinangka namang lusubin ng mga Hapones ang mga kapuluan ng Hawaii gamit ang kanilang 200 samo't saring barkong pandigma. Ngunit sa pamamagitan ng paggamit sa mga ''codebreaker'', nalaman ng mga Amerikano ang mga layunin ng mga Hapones. Matapos ang ilang araw ay sumiklab ang labanan sa Midway, kung saan 4 ''aircraft carrier'' ng mga Hapones ay napalubog ng mga Amerikanong eroplanong pandigma. Nagwagi ang mga Amerikano sa labanan at umatras ang mga Hapones patungo sa kanilang sariling kapuluan.
Buwan ng Agusto nang nagsimulang maglusob ang mga Amerikano sa pulo ng Guadalcanal, at Pebrero nang sumunod na taon umatras ang hukbong Hapones mula sa pulo. Dito nagsimula ang walang humpay na paglusob ng mga Alyado sa pamumuno ni heneral [[Douglas MacArthur]] sa Pasipiko.
▲Noong 20 Oktubre 1944, Bumalik si heneral
====Digmaan sa Asya====
Taong 1943 nang sinubukan ng mga Briton at Tsino na muling lusubin ang Myanmar mula sa mga Hapones, pero pumalya sila. Nilusob din ng mga Hapones ang India, pero halos walang natira sa kanilang hukbo sanhi ng pagkawasak ng iyon sa kamay ng mga Indiyano at Briton sa labanan sa Kohima at Imphal noong 1944. Mula nito, nagsiatrasan na ang mga hukbong hapones mula sa kanlurang Myanmar hanggang sa Ilog Irrawaddy sa gitnang Myanmar.
Sa Tsina naman, bagaman nagtagumpay ang mga Hapones sa Operasyong ''Ten-Go'' laban sa mga Intsik noong 1944, patuloy silang nababawasan sa mga bilang.
===Pagkatapos ng digmaan===
Nilusob ng mga Amerikano ang mga pulo ng Iwo Jima at Okinawa noong 1945, ngunit nakaranas sila ng napakatinding kawalan sa tauhan sanhi ng mga labanang ito. Dahil dito, para sa mga heneral ng mga Alyado, nagpasya sila na lubhang napakahirap lusubin ang mismong kapuluan ng [[Hapon]]. Nagpasya ang Amerikanong pangulong si [[Harry Truman]] na gamitin ang bomba atomika sa Hiroshima noong ika-6 ng Agusto 1945. Dalawang araw matapos ang pambobomba, nilusob ng mga hukbong Sobyet ang [[Manchuria]], katimugang bahagi ng isla ng [[Sakhalin Oblast|Sakhalin]] at mga kapuluan ng Kuril at Shumshu. Binomba na naman ang Nagasaki noong ika-9 ng Agosto 1945. Matapos nito ay nagpasya na sumuko ang pamahalaang Hapones sa mga Alyado, petsang 3 Setyembre, 1945.
[[Kategorya:Kasaysayan ng Daigdig]]
| |||