Kultura: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Blah Tatak: Binago sa mobile Pagbabago sa web gamit mobile |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 116.50.171.90 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Maskbot |
||
Linya 1:
Ang '''kultura''' o '''kalinangan''' sa pangkalahatan ay tumutukoy sa aktibidad ng [[sangkatauhan]]. Sa isang payak na kahulugan, ito ang "kaparaanan ng mga tao sa buhay", ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang mga bagay-bagay. Iba't iba ang kahulugan ng ''kultura'' na sumasalamin sa iba't ibang mga teoriya sa kaunawaan, o sukatan sa pagpapahalaga, sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa iba, ito ang kuro o opinyon ng buong [[lipunan]], na maaaring makita sa kanilang mga [[salita]], [[aklat]] at mga sinulat, [[relihiyon]], [[musika]], [[damit|pananamit]], [[pagluluto]], at iba pa. Makikita ang 164 kahulugan ng "kultura" sa isang talaan sa ''Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions''<ref>Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. ''Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions.''</ref> (Kultura: Isang Mapanuring Pagrepaso ng mga Konsepto at Kahulugan) nina [[Alfred Kroeber]] at [[Clyde Kluckhohn]] na nilimbag noong 1952.
__TOC__
== Pinagmulan ==
Ang salitang ''kultura'' ay hinango mula sa wikang {{lang-la| na [[wikt:cultura|cultura]]}} na may literal na kahulugang "kultibasyon" o "paglilinang".<ref>Harper, Douglas (2001). [http://www.etymonline.com/index.php?term=culture Online Etymology Dictionary]</ref> Ang kalinangan ay isang katagang may maraming iba't ibang magkakaugnay na mga kahulugan. Subalit, ang salitang ito ay pinaka pangkaraniwang ginagamit sa tatlong payak na mga diwa:
* Ang pagkakaroon ng matanging panlasa sa mga [[pinong sining]] at [[araling pantao]], at tinatawag ding [[mataas na kalinangan]]
* Isang binuong huwaran ng kaalaman, paniniwala, at ugali ng tao na nakabatay sa kakayahan para sa masagisag na pag-iisip at pagkatutuo ng pakikipagkapwa
* Isang pangkat ng pinagsasaluhang mga ugali, pagpapahalaga, mga layunin, at mga gawain na nagbibigay ng katangian sa isang institusyon o panimulaan, organisasyon, o pangkat.
Nang unang lumitaw ang konsepto o diwa noong ika-18 at ika-19 daantaon sa Europa, may pahiwatig ito bilang isang proseso ng [[paglilinang ng halaman]] o pagpapainam, katulad ng [[agrikultura]] o [[hortikultura]]. Noong ika-19 daantaon, ito ay naging tumutukoy muna sa pag-inam o pagpino o pagdalisay ng isang indibidwal, natatangi na sa pamamagitan ng [[edukasyon]], at pagkaraan ay tumukoy na sa pagsasakatuparan ng [[nasyonalismo]], katulad ng mga adhikain o mga mithiing pambansa. Noong kalagitnaan ng ika-19 daantaon, ilang mga siyentipiko ang gumamit sa katagang "kultura" upang tukuyin ang isang pandaigdigang kakayahan ng tao. Para kay [[Georg Simmel]], isang [[sosyologo]]ng Aleman na [[hindi positibista]], ang kalinangan ay tumutukoy sa "ang paglilinang ng mga indibidwal sa pamamagitan ng ahensiya ng panlabas na mga anyo na dumaan sa [[obhetipikasyon]] sa loob ng kurso ng kasaysayan".<ref>Levine, Donald (patnugot) 'Simmel: On individuality and social forms' Chicago University Press, 1971. pahina 6.</ref>
Noong ika-20 daantaon, umahon ang "kalinangan" bilang isang diwa na nakapagitna o naging pangunahin sa larangan ng [[antropolohiya]], na nagsasangkot ng lahat ng mga kababalaghan o penomenong pantao na hindi puro mga kinalabasan ng henetika ng tao. Katulad ito ng katagang "kultura" sa antropolohiyang Amerikano na may dalawang kahulugan: (1) ang umunlad na kakahayan ng tao upang uri-uriin at katawanin ang mga karanasan sa pamamagitan ng mga [[sagisag]], at gumalaw na may imahinasyon at malikhain; at (2) ang namumukod-tanging mga kaparaanan ng tao na namumuhay sa iba't ibang mga bahagi ng mundo na nag-uri at kumatawan sa kanilang mga karanasan, at kumilos na ayon sa pagiging malikhain nila. Pagkalipas ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], ang katawagan ay naging napakahalaga, bagaman mayroong dalawang magkaibang mga kahulugan, sa ibang mga disiplinang katulad ng [[araling pangkalinangan]], [[sikolohiyang organisasyonal]], ang [[sosyolohiya ng kalinangan]] at [[araling pampamamahala]].
== Etimolohiya ==
| |||