Hepatitis A: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Bot: Migrating 36 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q157661 (translate me) |
from English (EN) Wikipedia with help from Translators Without Borders. CC-BY-SA |
||
Linya 1:
{{Infobox
| Name = Hepatitis A
| Image = Jaundice eye.jpg
| Caption = Isang kaso ng jaundice o paninilaw na dulot ng hepatitis A
| ICD10 = {{ICD10|B|15||b|15}}
| ICD9 = {{ICD9|070.0}}, {{ICD9|070.1}}
Line 10 ⟶ 12:
| MeshID = D006506
}}
[[Talaksan:Hepatitis A virus 02.jpg|thumb|Hepatitis A virus]]
Ang '''Hepatitis A''' na dating kilala bilang '''infectious hepatitis''' at '''epidemical virus''' ay isang [[acute (medikal)|acute]] na nakahahawang sakit ng [[atay]] na sanhi ng [[hepatitis A virus]] (Hep A), na isang [[RNA virus]] na karaniwang kumakalat sa pamamagitan ng [[rutang pandumi-pambibig]]. Ito ay naipapasa ng tao-sa-tao sa pamamagfitan ng pagkain ng kontaminadong pagkain o sa pamamagitan ng direktang pagdikit sa impektadong indibidwal. Ang mga sampu ng milyong mga indbidwal sa buong mundo ay tinatantiyang magiging impektado ng Hep A kada taon. Ang panahon sa pagitan ng pagkakahawa at paglitawa ng mga [[sintomas]] nito(yugtong [[inkubasyon]] ay sa pagitan ng dalawa at anim na buwan at ang [[aberahe]]ng yugtong [[inkubasyon]] ay 28 araw.
<!--
Ang'''Hepatitis A''' (na dating kilala bilang '''nakakahawang hepatitis''') ay isang [[Acute (medical)|malalang]] [[nakakahawang sakit]] sa [[atay]] na dulot ng hepatitis A virus (HAV).<ref name=Sherris>{{cite book | author = Ryan KJ, Ray CG (editors) | title = Sherris Medical Microbiology | edition = 4th | pages = 541–4 | publisher = McGraw Hill | year = 2004 | isbn = 0-8385-8529-9 }}</ref> Marami sa mga kaso ay may kaunti o walang sintomas lalo na sa mga bata pa.<ref name=AFP2012/> Ang panahon sa pagitan ng impeksiyon at mga sintomas, sa mga nagsisimulang magkaroon, ay sa pagitan ng dalawa hanggang anim na linggo.<ref name="pmid16271543">{{cite journal| author=Connor BA| title=Hepatitis A vaccine in the last-minute traveler| journal=Am. J. Med.| volume=118 |issue=Suppl 10A| pages=58S–62S| year=2005| pmid=16271543| doi=10.1016/j.amjmed.2005.07.018}}</ref> Kapag may mga sintomas, ang ito ay kadalasang nagtatagal ng walong linggo at kasama dito ang: pagkaramdam na parang nasusuka, pagsusuka, pagtatae, [[jaundice|naninilaw na balat]], lagnat, at pananakit ng sikmura.<ref name=AFP2012/> Ang humigit-kumulang na 10–15% ng mga tao ay nakakaranas ng pababalik-balik na mga sintomas sa loob ng anim na buwan pagkalipas ng simula ng impeksiyon.<ref name=AFP2012/> Ang[[malubhang pagbagsak ng atay]]ay maaaring bihirang maganap dahil sa mas karaniwan ito sa mga matatanda.<ref name=AFP2012/>
-->
== Sanhi ==
Ito ay karaniwang naihahawa sa pamamagitan ng pagkain o pag-inom ng pagkain o inumin na kontaminado ng may impeksiyon na tae.<ref name=AFP2012>{{cite journal|last=Matheny|first=SC|last2=Kingery |first2=JE|title=Hepatitis A.|journal=Am Fam Physician |date=1 December 2012|volume=86|issue=11|pages=1027–34; quiz 1010–2|pmid=23198670 |url=http://www.aafp.org/afp/2012/1201/p1027.html}}</ref> Ang[[shellfish]] na hindi masyadong naluto ay makatwirang karaniwang sanhi.<ref>{{Cite journal | last1 = Bellou | first1 = M. | last2 = Kokkinos | first2 = P. | last3 = Vantarakis | first3 = A. | title = Shellfish-borne viral outbreaks: a systematic review. | journal = Food Environ Virol | volume = 5 | issue = 1 | pages = 13–23 |date=March 2013 | doi = 10.1007/s12560-012-9097-6 | pmid = 23412719 }}</ref> Ito ay maaari ring kumalat sa pamamagitan ng malapitang kontak sa taong naimpeksiyon na.<ref name=AFP2012/> Kahit na walang sintomas ang mga bata kapag naimpeksiyon, maaari pa rin silang manghawa sa iba.<ref name=AFP2012/> Pagkatapos ng minsanang pagkakaimpeksiyon, di na tinatablan ang isang tao sa buong buhay nila.<ref>{{cite book|title=The Encyclopedia of Hepatitis and Other Liver Diseases|year=2006|publisher=Infobase |isbn=9780816069903|page=105|url=http://books.google.ca/books?id=HfPU99jIfboC&pg=PA105}}</ref> Ang diyagnosis ay nangangailangan ng pagpapasuri ng dugo dahil sa ang mga sintomas ay nahahawig sa mga ibang bilang ng karamdaman.<ref name=AFP2012/> Isa ito sa mga kilala bilang mga [[hepatitis]] na virus: A, [[hepatitis B|B]], [[hepatitis C|C]], [[hepatitis D|D]], at [[hepatitis E|E]].
== Pag-iwas at Paggamot ==
Ang [[bakunang pang-hepatitis A ]] ay mabisang paraan para maiwasan ang karamdaman.<ref name=AFP2012/><ref name=Irv2012>{{Cite journal | last1 = Irving | first1 = GJ. | last2 = Holden | first2 = J. | last3 = Yang | first3 = R. | last4 = Pope | first4 = D. | title = Hepatitis A immunisation in persons not previously exposed to hepatitis A. | journal = Cochrane Database Syst Rev | volume = 7 | issue = | pages = CD009051 | year = 2012 | doi = 10.1002/14651858.CD009051.pub2 | pmid = 22786522 }}</ref> Karaniwan itong inirerekomenda ng mga ilang bansa para sa mga bata at sa labis na nanganganib na hindi pa nababakunahan.<ref name=AFP2012/><ref name=WHO2013/> Nakikita itong mabisa nang panghabambuhay.<ref name=AFP2012/> Kasama sa mga iba pang paraang pang-iwas ng karamadaman ang [[paghugas ng kamay]]at pagluto nang mabuti ng pagkain.<ref name=AFP2012/> Walang partikular na panggamot, sa pamamagitan ng pagpapahinga at gamot para sa [[pagkaramdam na para nasusuka]] o [[pagtatae]] ang inirerekomenda kung kinakailangan.<ref name=AFP2012/> Ang mga impeksiyon ay karaniwang ganap na nawawala at walang nagreresultang sakit sa atay.<ref name=AFP2012/> Ang paggamot ng malubhang pagbagsak ng atay, kung mangyayari ito, ay sa pamamagitan [[liver transplantion o operasyon para palitan ang atay]].<ref name=AFP2012/>
== Pag-aaral sa Epidemiya ==
Sa buong mundo, ang humigit kumulang na 1.5 milyon ng may sintomas na kaso ang nagaganap taun-taon<ref name=AFP2012/> na may malamang na sampuhang milyung-milyon ng mga impeksiyon sa kabuuan.<ref name=Was2006>{{cite journal|last=Wasley|first=A|author2=Fiore, A |author3=Bell, BP |title=Hepatitis A in the era of vaccination.|journal=Epidemiol Rev |year=2006|volume=28|pages=101–11|pmid=16775039 |doi=10.1093/epirev/mxj012 |url=http://epirev.oxfordjournals.org/content/28/1/101.long}}</ref> Ito ay mas karaniwan sa mga rehiyon sa mundo na may hindi mabuti ang kalinisan sa paligid at walang sapat na tubig.<ref name=WHO2013>{{cite web|title=Hepatitis A Fact sheet N°328|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs328/en/|work=World Health Organization|accessdate=20 February 2014|date=July 2013}}</ref> Sa [[umuunlad na mundo]], ang humigit kumulang na 90% ng mga bata ay naimpeksiyon na sa edad na 10 at kaya naman di na tinatablan sa pagdating nila sa tamang edad.<ref name=WHO2013/> Ito ay madalas na nagaganap sa mga paglaganap sa mga medyo umuunlad na bansa kung saan ang mga bata ay hindi nailalantad noong mas bata pa at walang laganap na pagbabakuna.<ref name=WHO2013/> Noong 2010, ang malubhang hepatitis A ay nagdulot ng 102,000 na pagkamatay.<ref name=Loz2012>{{cite journal|last=Lozano|first=R|title=Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010|journal=Lancet|date=Dec 15, 2012|volume=380|issue=9859|pages=2095–128|pmid=23245604|doi=10.1016/S0140-6736(12)61728-0}}</ref> Ang [[World Hepatitis Day]] ay ipinagdidiwang taun-taon sa Hulyo 28 para makapagdulot ng kabatiran sa [[viral hepatitis]].<ref name=WHO2013/>
==Mga Sanggunian==
<references />
[[Kategorya:Sakit na sanhi ng Virus]]
| |||