Kristiyanismo: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Namayan (usapan | ambag)
Konsilyo
inayos ang maling tuldik na sa tingin ko ay akó ang may gawa. (sori...)
Linya 1:
{{Kristiyanismo}}
Ang '''Kristiyanismo''' ay isang [[relihiyon]]g [[monoteista]] (naniniwala sa iisang diyos lámang) na nakabatay sa bùhaybúhay at pinaniniwalaang mga katuruan ni [[Hesus]] na pinaniwalaan ng mga Kristiyano na isang ''[[tagapagligtas]]'' at ''[[mesiyas]]'' ng [[Hudaismo]]. Ito ay ang pinakamalaking [[relihiyon]] sa kasalukuyan sa buong daidig na may higit kumulang sa 2.1 bilyong táong kasapi nito.
 
Ang Kristiyanismo sa simulang kasaysayan nito noong mga maagang siglo nito ay ''hindi isang nagkakaisang kilusan'' ngunit binubuo ng mga pangkat na may ''mga magkakatunggaling pananaw'' na gumagamit ng mga iba't ibang kasulatan.<ref>http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/religion/story/pagels.html</ref> Ang [[kanon]] ng Bagong Tipan (na tinatanggap ng marami ngunit hindi lahat ng Kristiyano sa ngayon) na nabuo lamang noong ika-4 siglo CE ang kanon na pinagpasyahan ng isang pangkat ng Kristiyano. Sa karagdagan, ang mga kasunduan sa [[teolohiya]] ay nabuo lámang sa mga [[Unang Pitong Konsilyo]] na nagsimula lamang noong ika-4 siglo CE kung saan ang pangkat na nanalo sa mga [[halalan]]g ito ang naging ''[[ortodoksiya]]''. Ang mga konsehong ito ay sinimulan ni [[Dakilang Constantino|Emperador Constantino]] upang maabot ang isang pagkakaisa ng mga magkakatunggaling sektang Kristiyano sa kanyang [[Imperyong Romano]]. Sa mga konsehong ito na kinondena ng nanalong ''ortodoksiya'' ang kanilang mga katunggaling sektang Kristiyano na natalo sa mga [[halalan]]g ito bilang mga [[erehiya|eretiko]]. Ang ''ortodoksiya'' ang ginawang opisyal na relihiyon ng Imperyo Romano ni Emperador [[Theodosius I]] at kanyang sinupil ang ''ibang mga sektang Kristiyano'' gayundin ang mga ''relihiyong [[pagano]]'' na katunggali ng ortodoksiyang ito. Kalaunan, ang ortodoksiya ay [[#P|nagkabaha-bahagi sa iba't ibang mga pangkat]] dahil sa mga hindi mapagkasunduang doktrina.
Linya 88:
==Mga naka-impluwensiya sa Kristiyanismo==
Maraming mga skolar ay naniniwalang ang [[Hudaismo]] ay naimpluwensiyahan ng [[Zoroastrianismo]].<ref>http://www.jewishencyclopedia.com/articles/15283-zoroastrianism</ref><ref>http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Judaism/Exilic.html</ref><ref>S. A. Nigosian, The Zoroastrian Faith, 97</ref> Ang Zoroastrianismo ay kalaunang nakaimpluwensiya sa Kristiyanismo at Islam dahil sa malakas na impluwensiya ng Hudaismo sa parehong relihiyong ito. Kabilang sa mga paniniwala ng relihiyong [[Zoroastrianismo]] na matatagpuan rin sa Hudaismo o Kristiyanismo ang mga puripikasyon, mga [[saserdote]], [[mito ng paglikha]], mga [[anghel]], mga [[demonyo]], paglitaw ng isang [[Mesiyas]] o Tagapagligtas na bubuhay muli ng mga namatay (resureksiyon) at hahatol sa wakas ng panahon, pagtalo sa masama ng mabuti, ang ideya ng [[monoteismo]], walang hanggang buhay at [[Zoroastrianismo#Impluwensiya sa Hudaismo|marami pang iba]]. Marami ring mga skolar ang naniniwala sa posibilidad na ang [[Budismo]] ay nakaimpluwensiya sa simulang pag-unlad ng Kristiyanismo. Ayon sa mga skolar, maraming pagkakatugma sa kapanganakan, buhay, mga doktrina at kamatayan nina [[Buddha]] (ipinanganak ca. 563 BCE) at [[Hesus]] (ipinanganak ca. 4 BCE) <ref>{{cite book |title=Cross-Cultural Contacts and Exchanges in Pre-Modern Times |first=Jerry H. |last=Bentley |publisher=Oxford University Press |year=1992 |isbn=978-0-19-507640-0 |page=240}}</ref><ref>http://www.jesusneverexisted.com/buddha.html</ref> Noong ika-2 siglo CE, isinaad na at tinukoy ng Kristiyanong si [[Justin Martyr]] ang [[mga misteryong relihiyon]] bilang "''mga panggagaya ng [[demonyo]]''" sa relihiyong Kristiyanismo. Ikinatwiran ni Justin Martyr na umabot sa mga tenga ng diablo na hinulaan ng mga [[propesiya ng Bibliya|propeta sa Lumang Tipan]] ang pagdating ni Hesus, at inudyokan ang mga paganong manunulat (bago pa ang paglitaw ng Kristiyanismo) na magsulong ng mga tatawaging mga anak ni Hupiter upang ipaniwala sa mga tao na ang Kristo ay katulad ng mga anak ni Hupiter.
{{cquote|"''Nang aming sabihing si Hesu-Kristo ay nilikha nang walang pagsasamang seksuwal, ipinako at namatay at muling nabuhay at umakyat sa langit, wala kaming isinusulong na bago o iba mula sa pinaniniwalaan niyong tungkol sa mga ginagalang niyong mga anak na lalake ni [[Hupiter (diyos)|Hupiter]]...Tungkol sa pagtutol na ipinako ang aming Hesus, aking sinasabi na ang pagdurusa ay karaniwan sa lahat ng mga binanggit na anak ni Hupiter...Tungkol sa kanyang pagkapanganak sa isang birhen, kayo ay mayroong [[Perseus]] upang balansihin ito...At nang isulong ng diablo si [[Asclepius]] bilang [[resureksiyon|tagabuhay ng patay]] at tagpagpagaling ng lahat ng mga [[karamdaman]], hindi ko ba maaaring sabihin na gayundin sa bagay na ito ay kanyang ginaya ang mga hula tungkol kay Kristo?''"}}Isinaad din ni Justin Martyr na "''...ang mga demonyo ay humimok sa mga [[pagano]] na pumapasok sa kanilang mga templo...na wisikan ang kanilang mga sarili ng tubig; sa karagdagan, sinanhi nila silang maghugas ng kanilang mga buong pagkatao.''" Isinulat ni [[Tertullian]] na "''sa mga ritong [[Appilinarinismo|Appolinariano]] at [[Mga Misteryong Eleusiniano|Eleusinian]], sila ay binabautismo at kanilang naiisip na ang resulta ng bautismong ito ay muling kapanganakan at pagpapatawad ng parusa ng kasalanan ..."'' Isinaad ni [[Plutarch]] (46 CE&nbsp;– 120 CE) na "''Nang si Antalcidas ay na-inisiyado tungo sa mga misteryo sa Samothrace, humiling ang pari sa kanya [na ikumpisal] ang lalong nakakatakot na bagay na kanyang nagawa sa kanyang buhay..."'' Mula ika-1 hanggang ika-4 na siglo CE, ang Kristiyanismo ay direktang nakipagtunggali sa [[Mga misteryong Greko-Romano|mga relihiyong misteryong]] ito para sa mga tagasunod.<ref name="KlauckMcNeil">{{citation|last = Klauck|first = Brian|last2 = McNeil|title = The Religious Context of Early Christianity|publisher = Continuum International Publishing Group|year = 2003|isbn = 978-0-567-08943-4}}.<!--81-152?--></ref> Ayon kina Klauck a McNeil, "<!-- Source says: "In my opinion..."--> "''ang doktrinang Kristiyano ng mga [[sakramento]] sa anyo na kilala natin ay hindi lumitaw nang walang ugnayan sa pagitan ng Kristiyanismo at [[Mga misteryong Greko-Romano|Mga Misteryong Relihiyon]]. Naunawaan rin ng [[Kristolohiya]] kung paano itaas ang pagmamanang [[mitikal]] na nagdadalisay nito at itinataas ito.''"<ref name="KlauckMcNeil" />{{rp|152}} Tulad ng [[Simbahang Katoliko Romano]], ang [[Mitraismo]] ay may pitong mga sakramento kabilang ang bautismo at komunyon ng tinapay na minarkahan ng krus at alak na isinasagawa ng mga tagasunod ni Mitra tuwing linggo. Ang komunyong ito ay tinawag na ''mizd'' o sa latin ay ''missa''. Ayon kay Ulansey, ang pinakamaagang ebidensiya ng [[Mga Misteryong Mitraiko]] ay naglalagay ng kanilang paglitaw sa gitna ng unang siglo BCE. Ayon sa historyan ni si [[Plutarch]], noong 67 BCE, ang mga pirata ng Cilicia ay nagsasanay ng mga ''sikretong rito'' ni [[Mitras]].<ref>{{cite web | url = http://www.well.com/user/davidu/mithras.html | title = The Cosmic Mysteries of Mithras | accessdate = 2011-03-20 | last = Ulansey | first = David | quote = Our earliest evidence for the Mithraic mysteries places their appearance in the middle of the first century B.C.: the historian Plutarch says that in 67 B.C. a large band of pirates based in Cilicia (a province on the southeastern coast of Asia Minor) were practicing "secret rites" of Mithras.}}</ref> Ipinakita ni Ulansey na Ang isang inskripsiyon kay Mitras ay mababasang "''Siya na hindi kakain ng aking katawan at iinom ng aking dugo upang siya ay sasaakin at ako ay sasakanya, ang pareho ay hindi makakaalam ng kaligtasan".'' Ayon sa {{Bibleverse||Juan|6:53}}, "''Sinabi nga ni Hesus sa kanila: Katotohanan, katotohanang sinasabi ko sa inyo: Malibang kayo ay makakain ng laman ng Anak ng tao at makainom ng kaniyang dugo ay wala kayong buhay".'' Isinaad ni Justin Martyr tungkol sa [[Mga Misteryong Mitraiko]] na mas naunang lumitaw sa Kristiyanismo na:
{{cquote|"''Sapagkat ang mga apostol sa mga memoir na kanilang nilikha na tinatawag na mga ebanghelyo ay kaya inihatid sa atin kung ano ang inutos sa kanila; na si [[Hesus]] ay kumuha ng tinapay at nang makapagpasalamat ay nagsabing, "Gawin niyo ito bilang pag-alaala sa akin at pagkatapos sa parehong paraan ay kinuha ang saro at nagpasalamat. Kanyang sinabi, Ito ang aking dugo at ibinigay lamang sa kanila. Na ginaya ng mga masasamang diablo sa [[Mga Misteryong Mitraiko|mga misteryo ni Mitras]] na nag-uutos sa kanila na gawin ang parehong bagay''."<ref>http://www.earlychristianwritings.com/text/justinmartyr-firstapology.html</ref><br>"''At nang mga ang mga nagtala ng [[Mga Misteryong Mitraiko|mga misteryo ni Mitras]] ay nagsasabing siya ay ipinanganak sa isang bato at tumatawag sa lugar kung saan ang mga naniniwala sa kanya ay iniisiyado ay kweba, hindi ko ba natanto na ang pagbigkas ni [[Aklat ni Daniel|Daniel]] na ang bato na walang mga kamay ay natibag sa isang dakilang bundok, ay ginaya nila at gayundin ay kanilang tinangkang gayahin ang buong mga salita ni [[Aklat ni Isaias|Isaias]]?''"<ref>http://www.ccel.org/ccel/schaff/anf01.viii.iv.lxx.html</ref><ref>http://www.jesusneverexisted.com/gospel-mithras.html</ref>}} Sa [[Zoroastrianismo]], si Mitra ay isang kasapi ng [[trinidad]] ng mga [ahura], mga protektor ng asha/arta "katotohanan" o "kung ano ang tama". Si Mithras ay ipinanganak noong [[Pasko#Disyembre 25|Disyembre 25]] bilang supling ng Araw, itinuturing na isang dakilang manlalakbay na guro, may 12 mga alagad, nagsagawa ng mga [[milagro]], tinawag na "''ang mabuting pastol''", "''ang daan, ang katotohan at ang buhay''", "''tagapagligtas''", "''[[mesiyas]]''", tinukoy ng parehong leon at [[kordero]], inilibing sa isang libingan at pagkatapos ng 3 araw ay muling nabuhay. Ang salitang "''misteryo'' (Griyeong ''mystirion'') ay lumilitaw ng 22 beses sa singular at 5 beses sa plural sa [[Bagong Tipan]] kabilang ang {{Bibleverse|1|Timoteo|3:9,16}}, {{Bibleverse2||Efeso|1:9,3:4,9,5:32,6:19}}, {{Bibleverse2||Colosas|1:26,4:3}}, {{Bibleverse2|1|Corinto|4:1,15:51}}. Ayon kay David Ulansey, noong huli nang ika-2 siglo BCE, ang isang pangkat ng mga [[Stoiko]] sa siyudad ng Tarsus ay nagpasimula ng Mitraismo. Ayon sa {{Bibleverse2|Mga|Gawa|21:39}}, si [[Apostol Pablo]] ay nagmula sa Tarsus. Bilang pag-ayon kay [[Apostol Pablo]], si [[Clemente ng Alexandria]] ay nag-anyaya sa mga [[pagano]] na maging inisiyado sa mga misteryo ng Kristiyano. Isinulat ni Clemente na "''At pagkatapos ay magkakaroon kay ng pangitain ng aking Diyos, at magiging inisiyado sa mga banal na misteryong iyon at malalasap ang mga kagalakan na itinago sa langit"''. Inilarawan rin ni Clemente ang Kristiyanismo bilang "''ang mga sagradong misteryo"''. Ang ilang mga wika at mga imahen na matatagpuan sa [[Bagong Tipan]] ay hinango sa [[Mga misteryong Greko-Romano|Mga Misteryong relihiyon]] na ito. Halimbawa ang butil na isang manipestasyon ng buhay rito na sumisimbolo sa buhay sa lahat at katulad ng makikita sa {{Bibleverse|1|Corinto|15:36-38}} at {{Bibleverse||Juan|12:24}}. Sa isang seremonyang inisiasyon ng mga misteryong Eleusiniano sa madilim na kwarto ng inisiasyon, ang pari ay lumilikha ng isang korona ng liwanag na may mga dila ng apoy sa palibot ng kanyang ulo. Una ay kanilang aahitin ang kanyang ulo at tatakpan ito ng protektibong unggwento. Pagkatapos ay kanilang ikakabit sa tuktok ng kanyang ulo ang isang pabilog na metal na isang lalagyan na may alkohol na aapuyan sa dilim at liliwanag sa isang maikling panahon. Ang korona ng apoy sa ulo ng pari ay tulad ng isang dila ng apoy. Ang imaheng ito ay hiniram sa {{Bibleverse|Mga|Gawa|2:3}}. Ang pakikipag-isa o "pananahan" sa diyos na si [[Dionysus]] ay makikita sa {{Bibleverse|1|Juan|4:15}}, {{Bibleverse||Galacia|3:28}}, {{Bibleverse|2|Corinto|5:17}}. Ang [[Mga misteryong Greko-Romano|Mga Misteryong Relihiyong]] ito ay may sakramental na komunyon sa kanilang diyos na si Zagreus-Dionysus na nagdusa, namatay at muling nabuhay. Sa simbolikong pagkain ng katawan at pag-inom ng dugo, ang mga nagdiriwang ay nagiging sinasapian ni Dionysus at makikita sa {{Bibleverse||Juan|6:54-56}}. Si [[Dionysus]] ay isa sa maraming mga tagapagligtas na [[diyos na namatay at nabuhay]]. Ang kanyang kaarawan ay ipinagdiriwang tuwing [[Pasko#Disyembre 25|Disyembre 25]]. Siya ay sinamba sa buong Gitnang Silangan gayundin sa Gresya. Siya ay mayroong sentro ng pagsamba sa Herusalem noong ika-1 siglo BCE. Siya ang anak ni [[Zeus]] na Diyos Ama at ang kanyang laman at dugo ay simbolikong kinakain ng kanyang mga tagasunod sa anyo ng tinapay at alak. Si [[Dionysus]] ay ipinanganak ng isang birhen, nagsagawa ng mga milagro gaya ng pagbabago ng tubig sa alak, may 12 alagad, tinawag na "Diyos na naging laman", "Tanging Bugtong na Anak" at "Tagapagligtas", ipinako sa krus at namatay bilang isang handog para sa mga kasalanan ng daigdig. Si Dionysus ay muling nabuhay pagkatapos ng 3 araw at umakyat sa langit.<ref>http://www.religioustolerance.org/chr_jcpa2.htm</ref><ref>[[Pausanias (geographer)|Pausanias]], ''Description of Greece'' 6. 26. 1 - 2</ref><ref>[[Athenaeus]], ''Deipnosophistae'' 2. 34a</ref> Ayon sa skolar na si Peter Wick, ang paggamit ng simbolismong alak sa [[Ebanghelyo ni Juan]] kabilang ang kuwento ng [[kasalan sa Cana]] kung saan binago ni Hesus ang tubig sa alak ay nilayon upang ipakita ng Juan si Hesus ay mas superior kay [[Dionysus]].<ref name="Wick 2004 179–198">{{cite journal |last=Wick |first=Peter |title=Jesus gegen Dionysos? Ein Beitrag zur Kontextualisierung des Johannesevangeliums |journal=[[Biblica (journal)|Biblica]] |volume=85 |issue=2 |pages=179–198 |publisher=[[Pontifical Biblical Institute]] |location=Rome |year=2004 |url=http://www.bsw.org/?l=71851&a=Comm06.html |accessdate=2007-10-10 |ref=harv}}</ref> Ang pag-uusig sa [[demi-diyos]] na si Dionysus sa [[Ang Bacchae]] (405 BCE) ay makikita sa {{Bibleverse|Mga|Gawa|26:14-15}} (''bakit mo ako pinag-uusig? Mahirap sa iyo ang sumikad sa mga pangtaboy na patpat.''). Sa Bacchae, isinaad ni Dionysus sa kanyang taga-usig na si Pentheus: "''Binalewala mo ang mga salita ng aking babala...at sumikad sa mga pangtaboy na patpat''." Madaling makita na pinaghiraman ng Gawa ang Bacchae dahil sa pagpapanatili ng anyong plural ng ''kentra'' sa Gawa 26:14 samantalang pagpapanatili ng metro ng Bacchae na tila wala sa lugar sa Gawa. Ang {{Bibleverse|Mga|Gawa|16:26}} ay hinango rin sa Bacchae kung saan ang mga gapos ng mga inusig na tagasunod ni Dionysus ay nakalas at ang mga pinto ay nabuksan nang hindi hinawakan ng kamay ng tao. Inihambing rin ng ilang mga skolar ang senaryo sa Bacchae kung saan si Dionysus ay humarap at tinanong ni Pentheus sa kaso ng pag-aangkin ng pagiging diyos sa pagharap ni [[Hesus]] kay [[Poncio Pilato]].<ref name="Wick 2004 179–198">{{cite journal |last=Wick |first=Peter |title=Jesus gegen Dionysos? Ein Beitrag zur Kontextualisierung des Johannesevangeliums |journal=[[Biblica (journal)|Biblica]] |volume=85 |issue=2 |pages=179–198 |publisher=[[Pontifical Biblical Institute]] |location=Rome |year=2004 |url=http://www.bsw.org/?l=71851&a=Comm06.html |accessdate=2007-10-10 |ref=harv}}</ref><ref name=Powell>Powell, Barry B., ''Classical Myth'' Second ed. With new translations of ancient texts by Herbert M. Howe. Upper Saddle River, New Jersey: Prentice-Hall, Inc., 1998.</ref>