Biyernes Santo: Pagkakaiba sa mga binago

|significance = PagggunitaPaggugunita sa pagkapako at pagkamatay ni [[Hesus|Jesu-Kristo]]

Ang '''Biyernes Santo''' ay isang banal na araw na ipinagdiriwang ng mga [[Kristiyano]] tuwing Biyernes bago sumapit ang [[Pasko ng Pagkabuhay]]. Isa itong natatanging araw dahil inaalala nito si [[Hesus]]. Naniniwala ang lahat ng mga Kristiyano na namatay si [[Hesukristo]] sa [[krus]] para sa mga kasalanan ng mundo, kaya'tkayâ tinatawag itong "Mabuting" Biyernes. Nangyari ang kaganapan mga malapitmalápit sa dalawang libong taon na ang nakararaan sa [[Kalbaryo]], malapitmalápit sa [[Herusalem]], at tinatawag na [[krusipiksyon|krusipiksiyon]] ang [[Crucifixion |pagpapako sa krus ni Hesus]]. Kalimitang isinasagawa ang mga natatanging mga serbisyo ng [[pananalangin]] sa araw na ito na may mga pagbasapagbása ng pangyayari o salaysay sa [[Mabuting Balita]] hinggil sa mga kaganapang humahantong sa [[pagpapako sa krus]]. Sinasabi ng pangunahing mga simbahang Kristiyano na isang kusang kilos ang krusipiksyonkrusipiksiyon ni Kristo, na ginawa ni Hesus para sa mga nananalig sa kanyakaniya, at dahil dito {{ndash}} kasama ang [[muling pagkabuhay]] o [[resureksyon|resureksiyon]] niya sa ikatlong araw {{ndash}} nagapi ang [[kamatayan]].

Ang Biyernes Santo ay idinadaos mula pa noong 100 C.E. Ngunit ilang taon din itong dinaraos na walang kinalaman sa pagkamatay ni Hesus kundi isang simplengpayak na araw ng pag-aayuno. Mula noong ika-apatikaapat na siglo, inilarawan ng Apostolic Constitutions ang araw na ito bilangbílang "araw ng pagluluksa, at hindi araw ng kasiyahan," hanggang ang araw na ito ay tinawag na 'Pasch (passage) of the Crucifixion.'

Mula noon, ginugunita nila ang araw na ito bilangbílang araw nang si Hesus ay dinakip at nilitis. Siya ay inilipat sa kamay ng mga sundalong Romano upang ipabugbog at latiguhin. Isang koronang punopunô ng mahahaba at matatalim na tinik ang tinusok sa kaniyang ulo. Si Hesus ay napilitan ding magpasan ng krus sa labas ng siyudad papunta sa SkullBurol Hillng Bungo. Nanghina siya ngnang husto matapos siyang bugbugin, at isang lalakinglaláking nagngangalang Simon na mula sa Cirene ang hinugot mula sa mga nagmamasid at pinilit na ipabuhat ang krus ni Hesus. PagdatingPagdatíng sa SkullBurol ng HillBungo, si Hesus ay pinako sa krus kasamakasáma ang dalawa pang kriminal na nasa magkabilangmagkabiláng tabi niya. Isang karatula ang ikinabit sa ibabaw na krus na nagsasabing, "Hari ng mga Hudyo".

Ang araw ng Biyernes Santo ay para sa paggunita ng pagpapakasakit ng Panginoon, ang kanyangkaniyang ginawang pag-aalay ng kanyangkaniyang sarili para sa buong sangkatauhan at ang pagpaparangal sa krus na banal. Sa araw na ito hindi gaganapin ang kahit anong sakramento kahit Misa kung kaya’t ang ating liturhiya sa araw na ito ay walang Liturhiya ng Eukaristiya. Kahit walang Misa, ang liturhiya sa hapon ay bahagi ng [[Banal na Tatlong Araw|Triduum]] na nagsimula noong gabi ng Huwebes kung kaya’t dapat makibahagi ang pamayanan dito.

Magsisimula ang pagdiriwang sa tahimik na pagbalik sa santuaryo ng pari. Walang awit, walang maringal na prusisyon, ni hindi tatayotatayô ang mga tao. Ang mga lingkod ay nakapuwesto na. Tahimik na lalakad ang paring tagapamuno mula sa sakristiasakristiya papunta sa harapan ng dambana at doon sa harap nito ay dadapa ito. Lahat ng mga tao ay magsisiluhod at tahimik na mananalangin.

Matapos nito, tatayotatayô ang tagapamuno at ang lahat ng natitipon. Hindi hahalikan ang altar. Magtutungo ang pari sa kanyangkaniyang upuan at sasabihin ang panalangin. Hindi niya ilalahad ang kanyangkaniyang kamay, ni hindi siya magsasabi ng ‘Manalangin tayo.’ Matapos nito, ipahahayag ang Salita ng Diyos. Sa unang pagbasapagbása, maririnig natin ang isa sa mga awit ng nagdurusang lingkod ng Panginoon na tumuturo kay Kristo. Ayon sa ikalawang pagbasapagbása, ginanap ni Kristo ang kanyangkaniyang pagkapari sa kanyangkaniyang kamatayan, inalay niya ang kanyangkaniyang sarili gaya ng pag-aalay ng kordero, para ipagkasundo ang Diyos at sangkatauhan at iligtas ang sangkatauhan mula sa kasalanan. Kung maaari ay aawitin ang Salmong Tugunan at dahil walang pagpaparangal sa Mabuting Balita, maaaring awitin ang koro ng Ubi Caritas o salin nito. Walang pagbati sa simula ng Mabuting Balita, wala ring pagkukrus sa aklat at sa noo. Maaaring ipamahagi ang pagpapahayag ng Mabuting Balita sa ilang tao habang pari ang gumaganap sa bahagi ni Kristo, ang bahagi ng taumbayan (crowd) ay maaaring ibigay sa mga tao habang pinamumunuan ng mga lingkod sa pag-awit (choir). Hangga’t maaari ay angkop ang boses ng gaganap sa tauhan sa pagbasapagbása. Maaari ringding gawing parang drama sa radio ang pagpapahayag ng pagpapakasakit at haluan ng awit ngunit hindi maaaring palitan ang pagpapahayag ng pag-awit ng Pasyon o ng isang pagtatanghal ng senakulo. Hindi palabas ang liturhiya. Ingatang huwag maging katawa-tawa ang gagawing pagpapahayag. Kapag mahusay ang pagganap sa bahaging ito, maaantig ang puso ng mga natitipon. Maaaring paupuin ang mga tao ngunit kailangan pa rin nilang tumayotumayô at lumuhod – iminumungkahi na paupuin sa simula, patayuin kapag ipinapasan na kay Kristo ang krus, paluhurin sa punto ng kamatayan at patayuin hanggang katapusan.

Sa nakararami ng mga Katoliko Romano sa [[Pilipinas]], ang araw na ito ay ginugunita sa mga kalye tuwing may prusisyon, ang Daan ng Krus, ang pag-awit ng Pasyon, at mga pagtatanghal ng Senakulo. Ang mga kampana ng simbahan ay hindi pinapatugtog at ang Misa ay hindi ipinagdiriwang. Umaakit ang ilan sa mga deboto sa paghampas sa sarili at kahit na mayroon ang mga nagpapapako sa krus bilangbílang ekspresyon ng penitensiya sa kabila ng mga isyu sa kalusugan at mariing tinitutulan mula sa Simbahan.<ref>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/world/australasia/dozens-ignore-warnings-to-reenact-crucifixion-799322.html|title=Dozens ignore warnings to re-enact crucifixion|date=22 March 2008|accessdate=23 March 2008|work=[[The Independent]] | location=London | first1=Kathy | last1=Marks}}</ref>

Sa Cebu at iba pang mga isla sa Visayas, ang mga tao ay karaniwang kumain ng binignit at biko bilangbílang isang paraan ng pag-aayuno.