Batas ng unibersal na grabitasyon ni Newton: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Linya 1:
AngAyon sa '''Batasbatas ng unibersal na grabitasyon ni Newton''' ay nagsasaad na, ang bawat puntongisang [[masa]](point masa) sa [[unibersopartikula]] ay umaakitnapapalapit saang bawat ibang mgapartikula puntongsa masa[[sansinukob]] nagamit mayang isang [[puwersa|puwersang]] na direktang proporsiyonalproporsyonado sa [[produkto]] ng mgakanilang [[masa]] nitongunit atsila kabaligtarangdin proporsiyonalay may kabaglitarang proporsyonado sa [[kwadrado]]kuwadrado ng mga [[distansiya]]layo sa pagitan ngnila. mga ito. Ito ayang pangkalahatang pisikal na batas na hinangoisinalin mula sa mga empirikalobserbasyon na obserbasyongtinatawag tinawagnaman ni Newton na [[induksiyonIsaac Newton]] na pasaklaw (''induction''). Ito ayBahagi bahagiito ng [[klasikalmekanikang na mekaniks]]klasiko at binalangkasipinormula sa [[aklat]] ni Newton sa kanyang akdangna ''[[Philosophiae Naturalis Principia Mathematica|Principia]]'', na unang inilimbag noong Hulyo 5, 1687. (Sa modernongtaong lenggwahe1686, inilahad ni Newton ang batasnasabing aklat sa Lipunang Malahari [''Royal Society'']; nagpahayag naman si Robert Hooke na itonagmula aysa nagsasaadkanya ang batas ng binaligtad na: kuwadrado.)
 
Sa makabagong wika, ang ipinahihiwatig ng batas ay: Ang bawat punto ng masa ay napapalapit sa bawat isa pang punto ng masa sa pamamagitan ng isang puwersa na nasa linyang bumabagtas sa dalawang nasabing punto ng masa. Ang puwersa ay direktang proporsyonado sa produkto ng dalawang mata at may kabaligtarang proporsyonado naman sa kuwadrado sa layo ng pagitan nila. Ito ay nangangahulugang habang lumalayo sa isa't isa ang mga puntong masa, mas lalong humihina ang puwersang [[grabidad]] nila sa isa't isa at habang lumalaki naman ang kanilang masa, mas lalong lumalakas ang puwersang grabidad nila sa isa't isa. Ang unang pag-aaral ng [[teoriya]] ng grabitasyon ni Newton sa pagitan ng dalawang bagay sa [[laboratoryo]] ay ang ekseperimentong Cavendish na isinagawa ng [[Britanya|Britanyong]] siyentipikong si Henry Cavendish noong 1789. Nangyari ito matapos ang 111 taon mula sa pagkakalimbag ng aklat na ''Principia'' ni Newton at 71 taon naman matapos ang kanyang pagkamatay.
:{| style="padding:5px;"
 
|-
Ang batas ng grabitasyon ni Newton ay may pagkakahalintulad sa [[Batas ni Coulomb|batas ng mga puwersang elektriko]] ni [[Charles-Augustin de Coulomb|Coulomb]], na ginagamit upang mataya ang kalakihan ng puwersang elektriko sa pagitan ng dalawang naka-''charge'' na bagay. Parehong silang batas na kabaligtarang kwadrado, kung saan ang puwersa ay may kabaligtarang proporsyonado sa kuwadrado ng layo ng pagitan ng dalawang bagay. Ang batas ng mga puwersang elektriko ni Coulomb ay may produkto ng dalawang naka-''charge'' na bagay, sa halip ng produkto ng dalawang masa, at elektrostatikong di-nagbabago, sa halip na grabistasyon na di-nagbabago.
|colspan=2| Bawat [[puntong masa]](point mass) ay umaakit sa bawat ibang puntong masa sa pamamagitan ng isang [[puwersa|puwersang]] tinuturo sa kahabaan ng isang linya na bumabagtas(intersecting) sa parehong mga punto. Ang [[puwersa]] ay proporsiyonal sa [[produkto]] ng dalawang mga [[masa]] at kabaligtarang proporsiyonal sa [[kwadrado]] ng mga distansiya sa pagitan ng mga ito. <ref name=Newton1>Proposition 75, Theorem 35: p.956 - I.Bernard Cohen and Anne Whitman, translators: [[Isaac Newton]], ''The Principia'': [[Mathematical Principles of Natural Philosophy]]. Preceded by ''A Guide to Newton's Principia'', by I.Bernard Cohen. University of California Press 1999 ISBN 0-520-08816-6 ISBN 0-520-08817-4</ref> (Ito ay hindi totoo para sa mga hindi sperikal-simetrikal na mga katawan)
 
==Makabagong anyo==
 
|colspan=2| Bawat [[puntong masa]](point mass) ay umaakit sa bawat ibang puntong masa sa pamamagitan ng isang [[puwersa|puwersang]] tinuturo sa kahabaan ng isang linya na bumabagtas(intersecting) sa parehong mga punto. Ang [[puwersa]] ay proporsiyonalproporsiyonado sa [[produkto]] ng dalawang mga [[masa]] at kabaligtarang proporsiyonalproporsiyonado sa [[kwadrado]] ng mga distansiyalayo sa pagitan ng mga ito. <ref name=Newton1>(Sa Ingles) Proposition 75, Theorem 35: p.956 - I.Bernard Cohen and Anne Whitman, translators: [[Isaac Newton]], ''The Principia'': [[Mathematical Principles of Natural Philosophy]]''. PrecededNauna byang ''A Guide to Newton's Principia'', byni I.Bernard Cohen. University of California Press 1999 ISBN 0-520-08816-6 ISBN 0-520-08817-4</ref> (Ito ay hindi totoo para sa mga hindi sperikal-simetrikal na mga katawan)
 
Para sa mga puntong nasa loob ng isang sperikal na simetrikong distribusyon ng [[materya]](matter), ang [[teoremang Shell]] ni Newton ay maaaring gamitin upang hanapin ang puwersang grabitasyonal. Ang teoremang ito ay nagsasaad kung paanong ang iba't ibang bahagi ng distribusyon ng masa ay nakakaapekto sa puwersang grabitasyon na sinusukat sa isang punto matatagpuan sa distansiyanglayong '''r'''<sub>0</sub> mula sa sentro ng distribusyon ng masa: <ref>[http://farside.ph.utexas.edu/teaching/336k/lectures/node109.html Equilibrium(Sa State<!--Ingles) Bot''Equilibrium generated title -->State'']</ref>
 
Para sa mga puntong nasa loob ng isang sperikal na simetrikong distribusyon ng [[materya]](matter), ang [[teoremang Shell]] ni Newton ay maaaring gamitin upang hanapin ang puwersang grabitasyonal. Ang teoremang ito ay nagsasaad kung paanong ang iba't ibang bahagi ng distribusyon ng masa ay nakakaapekto sa puwersang grabitasyon na sinusukat sa isang punto matatagpuan sa distansiyang '''r'''<sub>0</sub> mula sa sentro ng distribusyon ng masa: <ref>[http://farside.ph.utexas.edu/teaching/336k/lectures/node109.html Equilibrium State<!-- Bot generated title -->]</ref>
|-
|valign="top"|
:<math>F = G \frac{m_1 m_2}{r^2}\ </math>,
kugkung saan ang:
* ''F'' ang [[puwersa]] sa pagitan ng dalawang [[masa]]
* ''G'' ang [[grabitasyonal na konstante]]
Line 15 ⟶ 18:
* ''m''<sub>2</sub> ang ikalawang masa
* ''r'' ang distansiya sa pagitan ng dalawang masa
|valign="top"|
[[Image:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|200px|Diagram of two masses attracting one another]]
|}
 
[[Image:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|200px|Diagram of two masses attracting one another|right]]
Kung gagamitin ang [[Internasiyonal na sistema ng mga unit|unit na SI]], ang ''F'' ay sinusukat sa [[newton (unit)|newton]] (N), ang ''m''<sub>1</sub> at ''m''<sub>2</sub> ay sa [[kilogramo]] (kg), ang ''r'' ay sa [[metro]] (m), at ang [[konstante|konstanteng]] ''G'' ay matatantiyang katumbas ng {{val|6.674|e=-11|u=N m<sup>2</sup> kg<sup>−2</sup>}}.<ref>{{CODATA2006|url=http://www.physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?bg}}.</ref>
 
Kung gagamitin ang [[Pandaigdigang Sistema ng mga Yunit|yunit na SI]], ang ''F'' ay sinusukat sa newton (N), ang ''m''<sub>1</sub> at ''m''<sub>2</sub> ay sa [[kilogramo]] (kg), ang ''r'' ay sa [[metro]] (m), at ang [[konstante|konstanteng]] ''G'' ay matatantiyang katumbas ng {{val|6.674|e=-11|u=N m<sup>2</sup> kg<sup>−2</sup>}}.<ref>{{CODATA2006|url=http://www.physics.nist.gov/cgi-bin/cuu/Value?bg}}.</ref> Ang halaga ng konstanteng ''G'' ay unang tiyak na natukoy sa pamamagitan ng mga resulta ng [[eksperimentong Cavendish]] na isinagawa ng Britong siyentistangsiyentipikong si [[Henry Cavendish]] noong 1798 bagaman hindi si Cavendish ang mismong sumukat ng halagang numerikal ng ''G''.<ref>[http://www.public.iastate.edu/~lhodges/Michell.htm (Sa Ingles) ''The Michell-Cavendish Experiment''], Laurent Hodges</ref> Ang unang eksperimentong ito ang unang pagsubok sa teoriyang grabitasyon ni Newton sa pagitan ng mga masa sa isang laboratoryo. Ito ay naganap mga 111 taon pagkatapos ng paglilimbag ng ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]'' at 71 taon pagkatapos ng kamatayan ni Newton kaya wala sa mga pagkukwenta ni Newton ang nakagamit ng halaga ng ''G''. Ang nagawang kwentahin lamang ni Newton ay ang puwersang relatibo sa isang puwersa.
 
Ang batas na ito ni Newton ay napalitan na ng [[teoriyang pangkalahatang relatibidad]] ng [[grabidad]] ni [[Albert Einstein]] ngunit ito ay patuloy pa ring ginagamit bilang isang mahusay na aproksimasyonhumigit-kumulang na katiyakan sa mga epekto ng grabidad. Ang [[relatibidad]] ay kinakailangan lamang kung kailangan ng isang labis na presisyon o kung tinutukoy ang [[grabitasyon]] ng mga sobrangng laki at sikip na mga obhekto(bagay)baga.
 
==SanggunianMga sanggunian==
{{reflist}}
[[Kategorya:Pisika]]