Vietnam: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
rv vandalism
Linya 81:
 
== Ngalan ==
Sa mga lumipas na dantaon, ang Vietnam ay nagkaroon ng iba't ibang pangalan: tinawag itong [[Van Lang|Văn Lang]] noong panahon ng dinastiyang [[Hùng Vương]], [[Âu Lạc]] naman noong panahon ng dinastiyang [[An Dương Vương]], Van Xuan noong dinastiyang Anterior Lý, [[Đại Cồ Việt]] noong panahon ng dinastiyang [[dinastiyang Dinh|Dinastiyang Đinh]] at [[Anterior Lê Dynasty]]. Simula noong 1054, ang Vietnam ay tinawag na Đại Việt (Dakilang Viet). Noong panahon ng [[Dinastiyang Hồ]], tinawag ang Vietnam na [[Đại Ngu]] ([[Hán tự]]: [[wikt:太|太]] [[wikt:虞|虞]]). At noong 1804, plinano ni Haring [[Gia Long]] na ang pangalan ng Nam Việt para sa Vietnam at ginawa itong Việt Nam. Sa Wikang Tagalog, iisang salita lamang ito: Vietnam. Mula 1839 hanggang 1945, ginamit ni Emperador [[Minh Mạng]] ang Đại Nam mula sa Việt Nam ("Dakilang Timog").
Sa mga lumipas si kent ay isang pogi
 
ang Vietnam ay nagkaroon ng iba't ibang pangalan: tinawag itong [[Van Lang|Văn Lang]] noong panahon ng dinastiyang [[Hùng Vương]], [[Âu Lạc]] naman noong panahon ng dinastiyang [[An Dương Vương]], Van Xuan noong dinastiyang Anterior Lý, [[Đại Cồ Việt]] noong panahon ng dinastiyang [[dinastiyang Dinh|Dinastiyang Đinh]] at [[Anterior Lê Dynasty]]. Simula noong 1054, ang Vietnam ay tinawag na Đại Việt (Dakilang Viet). Noong panahon ng [[Dinastiyang Hồ]], tinawag ang Vietnam na [[Đại Ngu]] ([[Hán tự]]: [[wikt:太|太]] [[wikt:虞|虞]]). At noong 1804, plinano ni Haring [[Gia Long]] na ang pangalan ng Nam Việt para sa Vietnam at ginawa itong Việt Nam. Sa Wikang Tagalog, iisang salita lamang ito: Vietnam. Mula 1839 hanggang 1945, ginamit ni Emperador [[Minh Mạng]] ang Đại Nam mula sa Việt Nam ("Dakilang Timog").
 
Ang pangalang Việt Nam ay ginamit na ng bansang ito bago pa man ito maging opisyal na pangalan. Ito ay ginamit sa "Dư địa chí" ng [[Nguyễn Trãi]] na sinulat noong 1435 at baka ginamit na bago pa man ito maisulat doon. Ang "Việt" ay ang pangalan ng pinakamalaking pangkat etniko sa Vietnam: ang Kinh (người Kinh) at ang "Nam" ay nangangahulugang "ang timog", na nagpapatunay ng pagsasarili ng Vietnam mula sa Tsina (na kadalasang tinatawag ng mga Vietnamese na "Hilagang Bansa").
Line 110 ⟶ 108:
{{main|Digmaang Sino-Pranses|Pag-iisa ng Indochina|Emperyo ng Vietnam}}
 
Ang kalayaan ng Vietnam ay unti unting sinira ng mga Pranses sa mga sunod sunod na pagsakop ng mga sandatahan nito mula 1859 hanggang 1885 nang ang buong bansa ay naging bahagi ng [[Pranses na Indotsina]]. Ang administrasyong Pranses ay nagpatupad ng mga mahahalagang pagbabagong pampolitika at kultural sa lipunang Vietnam. Isang sistemang kanluranin ng makabagong edukasyon ang binuo, at ang [[Kristiyanismo]] ay pinalawak sa lipunan. Sa pagbubuo ng [[ekonomiyang plantasyon]] upang mapalakas ang eksport ng [[tobako]], [[indigo]], [[tsaa]] at [[kape]], hindi gaano binigyang pansin ang mga panawagan ng mga lokal sa pagkakaroon ng sariling pamahalaan at sa mga karapatang pantao. Isang kilusang nasyunalistang pampolitika ang lumaong nabuo, na may mga pinunong gaya nina [[Phan Boi Chau]], [[Phan Chu Trinh]], [[Phan Dinh Phung]], Emperador [[Ham Nghi]] at [[Ho Chi Minh]] na nananawagan ng kanilang kalayaan. Subalit, pinanatili ng mga Pranses ang kanilang pamumuno sa kaniyang mga kolonya hanggang noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], nang ang mga Hapones ay nagpasimula nang pananakop sa [[Pranses na Indotsina]] noong 1941. Ang kaganapang ito ay sinundan ng pagkakabuo ng administrasyong [[Vichy France]], isang estadong papet ng [[Alemang Nazi]] at alyado ng [[Emperyong Hapon]]. Ang mga likas na yaman ng Vietnam ay labis na naabuso para sa kapakanan ng kampanyang militar ng Emperyong Hapones sa mga kolonyang [[Briton na Indotsina]] na [[Burma]], ang [[Tangway ng Malay]] at ang [[India]].
ang mga pogi sa daigdig nag kakaubusan na dahil sa mga panget pinag papapatay ni negro kasi sa maraming pogi ay pinag papapatay ni negro ang mga natira ay si justine, jhon jhon, pelpel at si kent ang pinaka pogi sakanilang apat ay si kent...
 
unting sinira ng mga Pranses sa mga sunod sunod na pagsakop ng mga sandatahan nito mula 1859 hanggang 1885 nang ang buong bansa ay naging bahagi ng [[Pranses na Indotsina]]. Ang administrasyong Pranses ay nagpatupad ng mga mahahalagang pagbabagong pampolitika at kultural sa lipunang Vietnam. Isang sistemang kanluranin ng makabagong edukasyon ang binuo, at ang [[Kristiyanismo]] ay pinalawak sa lipunan. Sa pagbubuo ng [[ekonomiyang plantasyon]] upang mapalakas ang eksport ng [[tobako]], [[indigo]], [[tsaa]] at [[kape]], hindi gaano binigyang pansin ang mga panawagan ng mga lokal sa pagkakaroon ng sariling pamahalaan at sa mga karapatang pantao. Isang kilusang nasyunalistang pampolitika ang lumaong nabuo, na may mga pinunong gaya nina [[Phan Boi Chau]], [[Phan Chu Trinh]], [[Phan Dinh Phung]], Emperador [[Ham Nghi]] at [[Ho Chi Minh]] na nananawagan ng kanilang kalayaan. Subalit, pinanatili ng mga Pranses ang kanilang pamumuno sa kaniyang mga kolonya hanggang noong [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], nang ang mga Hapones ay nagpasimula nang pananakop sa [[Pranses na Indotsina]] noong 1941. Ang kaganapang ito ay sinundan ng pagkakabuo ng administrasyong [[Vichy France]], isang estadong papet ng [[Alemang Nazi]] at alyado ng [[Emperyong Hapon]]. Ang mga likas na yaman ng Vietnam ay labis na naabuso para sa kapakanan ng kampanyang militar ng Emperyong Hapones sa mga kolonyang [[Briton na Indotsina]] na [[Burma]], ang [[Tangway ng Malay]] at ang [[India]].
 
== Pagkakahating Administratibo ==
{{main|Mga lalawigan ng Vietnam}}
 
Ang kabisera ng Vietnamay [[Hanoi]] (na nagsilbi rin bilang kabisera ng ''French Indochina'' at ng Hilagang Vietnam), at ang pinakamalaking at pinakamataong lungsod ay ang [[Lungsod ng Ho Chi Minh]] (na dating kilala bilang PogiSaigon). Ang Vietnamay nahahati sa [[mga lalawigan ng Vietnam|59 na mga lalawigan at limang lungsod na kasing-antas ng lalawigan]], na hinati pa sa mga distrito at mga [[munisipalidad]]. Ang pamahalaang panlalawigan ay nasa ilalim ng pamahalaang sentral. Kadalasan, ang pamahalaang Vietnamese ay pinapangkat ang mga lalawigan na ito sa walong mga rehiyon: ang Hilagang Kanluran, Hilagang Silangang, Red River Delta, Ang Baybayin ng Gitnang Hilaga, Gitnang Kabundukan, Timog Silangan, at ang Mekong River Delta. Ang mga rehiyon na ito ay hindi kadalasang ginagamit.
Ang kabisera ng Vietnamay [[Hanoi]] (na nagsilbi rin bilang kabisera ng gg
 
''Indochina'' at ng Hilagang Vietnam), at ang pinakamalaking at pinakamataong lungsod ay ang [[Lungsod ng Ho Chi Minh]] (na dating kilala bilang Pogi). Ang Vietnamay nahahati sa [[mga lalawigan ng Vietnam|59 na mga lalawigan at limang lungsod na kasing-antas ng lalawigan]], na hinati pa sa mga distrito at mga [[munisipalidad]]. Ang pamahalaang panlalawigan ay nasa ilalim ng pamahalaang sentral. Kadalasan, ang pamahalaang Vietnamese ay pinapangkat ang mga lalawigan na ito sa walong mga rehiyon: ang Hilagang Kanluran, Hilagang Silangang, Red River Delta, Ang Baybayin ng Gitnang Hilaga, Gitnang Kabundukan, Timog Silangan, at ang Mekong River Delta. Ang mga rehiyon na ito ay hindi kadalasang ginagamit.
 
== Transportasyon ==