Sumerya: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Linya 1:
[[Talaksan:Fragment Bau Louvre AO4572.jpg|thumb|right|Isang skulptura ng babaeng [[Diyosa]] ng mga Sumerio, c. 2120 BCE.]]
{{Mesopotamya}}
Ang '''Sumerya''' o '''Sumer''' (mula sa wikang [[Akkadian language|Akkadian]] ''{{lang|akk-Latn|Šumeru}}''; [[Sumerian language|Sumerian]] {{cuneiform|𒆠𒂗𒂠}} ''{{lang|sux-Latn|[[Ki (earth)|ki]]-[[EN (cuneiform)|en]]-ĝir<sub>15</sub>}}'', tinatayang "lupain ng mga sibilisadong hari" o "katutubong lupain"<ref group="note">{{lang|sux-Latn|ĝir<sub>15</sub>}}'' means "native, local", in some contexts is "noble" ([http://psd.museum.upenn.edu/epsd''''''Makapal na panitik''''''epsd/e2182.html ĝir NATIVE (7x: Old Babylonian)] from The Pennsylvania Sumerian Dictionary). Literally, "land of the native (local, noble) lords". Stiebing (1994) has "Land of the Lords of Brightness" (William Stiebing, Ancient Near Eastern History and Culture). Postgate (1994) takes ''en'' as substituting ''eme'' "language", translating "land of the Sumerian tongue" ({{cite book|title=Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History| author=John Nicholas Postgate| publisher=Routledge (UK)|year=1994}}. Postgate believes it likely that eme, 'tongue', became en, 'lord', through consonantal assimilation.)</ref>)<ref name="SumerFAQ">{{cite web|url=http://www.sumerian.org/sumerfaq.htm#s37 |title=Sumerian Questions and Answers |publisher=Sumerian.org |accessdate=2012-03-29}}</ref> ay isang sinaunang
Ang kabihasnang Sumeryo ay nagkaanyo sa [[panahong Uruk]] ([[ika-4 milenyo BCE]]) na nagpatuloy hanggang sa [[Jemdat Nasr]] at mga panahong Maagang Dinastiko. Noong [[ika-3 milenyo BCE]], ang isang malapit na simbiosis na kultural ay nabuo sa pagitan ng mga Sumeryo (na nagsasalita ng [[Hiwalay na wika]]) at mga tagapagsalitang Semitikong Akkadiano na kinabibilangan ng malawakang bilingualismo.<ref name='Deutscher'>{{cite book|title=Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation|author=Deutscher, Guy|authorlink=Guy Deutscher (linguist)|publisher=[[Oxford University Press|Oxford University Press US]]|year=2007|isbn=978-0-19-953222-3|pages=20–21|url=http://books.google.co.uk/books?id=XFwUxmCdG94C}}</ref> Ang impluwensiya ng [[wikang Sumerian]] sa [[wikang Akkadian]] at bise bersa ay ebidente sa lahat ng mga sakop mula sa malawakang panghihiram na [[leksikal]] hanggang sa pagtatagpong [[sintaktiko]], [[morpolohiya|morpolohikal]] at [[ponolohikal]].<ref name='Deutscher'/> Ito ay nagtulak sa mga skolar na tukuyin ang wikang Sumerian at Akkadian noong ikatlong milenyo BCE bilang isang ''[[sprachbund]]''.<ref name='Deutscher'/> Ang Sumerya ay sinakop ng mga nagsasalita ng [[Semitiko]]ng mga hari ng [[Imperyong Akkadian]] noong mga 2270 BCE ([[maikling kronolohiya]]) ngunit ang [[wikang Sumeryo]] ay nagptuloy bilang isang sagradong wika. Ang katutubong pamumunong Sumeryo ay muling umahon sa loob ng isang [[siglo]] ng [[Ikatlong Dinastiya ng Ur]] ([[Renasimiyentong Sumeryo]]) ng ika-21 hanggang ika-20 siglo BCE ngunit ang wikang Akkadian ay nanatiling ginagamit sa panahong ito. Ang siyudad na Sumeryong [[Eridu]] sa baybayin ng [[Golpong Persiko]] ''(Persian Gulf)'' ang kauna-unahang siyudad sa mundo kung saan ang tatlong magkakahiwalay na mga kultura ay nagsama-ng mga magsasakang Ubaidiano na nabubuhay sa mga kubong putik at brick at nagsasanay ng irigasyon, mga nomadikong Semitikong mga magpapastol na nabubuhay sa mga itim na told at nagpapastol ng mga tupa at kambing, at mga mangingisda na nabubuhay sa mga kubong reed na maaaring mga ninuno ng mga Sumeryo.<ref name="Leick, Gwendolyn 2003">Leick, Gwendolyn (2003), "Mesopotamia, the Invention of the City" (Penguin)</ref>
| |||