Kakawate: Pagkakaiba sa mga binago

Ang '''kakawate'''<ref name=JETE>{{cite-JETE|Kakawate}}</ref> (mula sa katutubong salitang [[Mehikano]]ng ''cacahuate''; [[wikang Ingles|Ingles]]: ''Gliricidia'', ''Mexican lilac'', ''mother of cocoa'', ''Nicaraguan cacao shade'', ''quickstick'', ''St. Vincent plum'', at ''tree of iron''<ref name=Agro/>) ay isang uri ng [[puno]] na karaniwang itinatanim bilang palamuti. Ginagamit itong silungan o pananggalang sa labis na sikat ng araw para sa mga punong [[kakaw]]. Ginagamit din ito bilang haligi ng maliit na [[bahay]], hawakan ng mga kagamitang pangkamay, panggatong, at bakod. Dahil nga nagiging pananggalang ng kakaw, tinatawag din itong '''madre kakaw''', '''madre de kakaw''', '''madre ng kakaw''' (o '''ina ng kakaw'''), '''marikakaw''', '''madrekako''', '''marikadaw''', at '''marikadaw'''. Dagdag pang katawagan dito ang '''apatot''', '''balok-balok''', '''kakwate''', at '''kukuwatit'''.<ref name=Agro/> Sa [[Sulu]], tinatawag itong '''mandiri kakaw'''. Sa agham, kilala ito bilang '''''Gliricidia sepium''''' o '''''Robinia sepium'''''. Kabilang sa iba pang katawagang pang-agham nito ang '''''Gliricidia maculata''''', '''''Galedupa pungam''''', '''''Milletia luzoniensis''''', at '''''Milletia splendidissima'''''.

 

Ginagamit itong nakaugaliang gamot laban sa [[galis-aso]] sa tao ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''[[scabies]]'') .<ref name=Stuart>[http://www.stuartxchange.org/Kakawati.html Stuart, Godofredo]. "Kakawate," ''Preparation for scabies treatment'', ''Philippine Medicinal Plants'', StuartXchange.org</ref> Kabilang sa iba pang gamit ng kakawate ang panlunas sa pangangati at pamamantal ng balat kung saan ipinapahid ang katas mula sa mga dahon, balat ng puno, o ugat; bilang pambugaw ng mga lamok kung saan inilalagay ang sariwang dahon sa balat; panlaban sa rayuma, saradong pagkabali ng buto, at pagkakaroon ng pilay (na tinatawag ding bati o balinganga) kung saan dinudurog o pinipisa ang mga dahon at ginagamit na panapal; at bilang pampagaling at panghilom ng mga sugat kung saan ginagamit ang mga dagta ng balat ng puno, dahon at ugat nito.<ref name=GlobalPinoy>[http://www.globalpinoy.com/pinoyhealth/ph_gamotpinoy/kakawate.htm "Kakawate,"] Gamot Pinoy, GlobalPinoy.com</ref>

 

Mayroon din itong katangian panlaban sa mga ''[[fungus]]'', pampalabas ng plem, pampakalma, panlanggas o pampalabas ng nana, lunas sa ''[[alopecia]]'', [[beke]], [[gasgas]] sa balat, paso, sipon, panghihina, ''[[erysipelas]]'', lagnat, ''[[gangrene]]'', sakit ng ulo, pangangati ng balat, tumor ng balat, mga [[ulser]], ''[[urticaria]]'', at iba pang sakit sa balat.<ref name=FilHerb/>

 

Ito ang mga kailangan sa paghahanda ng gamot sa galis-asong ginagamitan ng kakawate: apat na puting mga [[kandila]] (tinatawag na ''esperma''), langis ng niyog o anumang mantika (550 cc; mga dalawang baso), at mga dahon ng kakawate (250 g; mga isang baso). Nililinis muna ng lubos ang mga dahon ng kakawate at hinihiwa ng husto at pino. Idinadagdag ang mga dahon sa langis o mantika. Hinahalo ito habang pinapakuluan. Nililikom ang mga dahon sa ibabaw ng langis o mantika, saka sinasala pagkaraan. Kinukuha ang apat na puting mga kandila at tinatadtad ng pino. Idinadagdag ang mga pininong kandila sa pinakuluang mga sangkap, hinahalo ang lahat hanggang sa matunaw ang mga kandila. Sa mag-uli, habang ginagamitan ng panala, sinasala ang lahat at inililipat sa isang malinis na lalagyang babasaging yari sa salamin. Pinalalamig muna ito bago gamitin.<ref name=Stuart/>