Nobelang Pilipino: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 49.149.18.27 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni WayKurat
Linya 1:
{{Orphan|date=Pebrero 2014}}Whahahahahahhahhaahaha
 
Pakyu.I.
 
{{Unreferenced|date=Hunyo 2009}}
Sa pangkalahatan, ang '''Nobelang Pilipino''' o '''Nobela sa Pilipinas''' ay ang mga [[nobela]]ng nalimbag sa [[Pilipinas]] na inakdaan ng mga may-akdang [[Mga Pilipino|Pilipino]] tungkol sa mga Pilipino at sa Pilipinas. Maaari itong nasusulat sa [[wikang Tagalog]], [[wikang Pilipino]], o [[wikang Filipino]], iba pang [[mga wika sa Pilipinas]], at mga wikang dayuhan na katulad ng [[wikang Ingles|Ingles]] at [[wikang Kastila|Kastila]].
*
 
==Mga impluwensiya sa pagsulat ng Nobelang Pilipino==
Ayon kay Virgilio S. Almario, naging impluwensiya sa ilang mga nobelistang Pilipino ang sumusunod na mga akdang banyaga: ang ''Hudeo Errante'' (1844) ni [[Eugene Sue]], ang ''Conde de Montecristo'' (1844–46) at ang ''La Dama de las Camellias'' (1848) ni [[Alexandre Dumas]], ang ''Les Miserables'' (1862) ng mga Kastila.
 
==Kasaysayan ng Nobelang Pilipino==
 
Ang kasaysayan ng nobela sa Pilipinas ay nagsimula noong [[Kasaysayan ng Pilipinas#Pamumuno ng Espanya (1521–1898)|Panahon ng Kastila]] na may paksain tungkol sa [[relihiyon]], kabutihang-asal, nasyonalismo, at pagbabago. Nagpapatuloy ito hanggang sa kasalukuyang panahon.
 
===Panahon ng Kastila===
 
Ang Commission Permanente de Censura ang sumusuri ng mga akdang pampanitikan na nilalathala upang siguraduhin na walang ano mang paglaban sa pamahalaang Kastila.
 
Mga uri ng nobela sa panahon ng [[Kastila]]:
*Nobelang panrelihiyon - nagbibigay diin sa kabutihang-asal
*Nobelang mapaghimagsik - nagbibigay diin sa kalayaan, reporma, pagbabago, at diwang nasyonalismo
 
Halimbawa ng Nobela noong panahon ng Kastila:
* ''[[Noli Me Tangere]]'' at ''[[El Filibusterismo]]'' ni Dr. [[Jose Rizal]] na tungkol sa paghihimagsik
* ''Doctrina Christiana'' (1593) ni Padre Juan de Placencia at Padre Domingo Nieva na tungkol sa relihiyon
* ''Urbana at Felisa'' ni Padre Modesto de Castro na tungkol sa kagandahang-asal at relihiyon
* ''Barlaan at Josaphat'' (1703) ni Padre Antonio de Borja na tungkol sa relihiyon
* ''Ninay'' ni Pedro Paterno (unang nobela)
* ''Ang Bandido sa Pilipinas'' ni [[Graciano Lopez-Jaena]] noong panahon ng [[Kilusang Propaganda|propaganda]] na tungkol sa paghihimagsik at pag - aaklas
 
===Panahon ng Amerikano===
 
Nahahati sa tatlong panahon ang kasaysayan ng nobela noong panahon ng [[Estados Unidos|Amerikano]], ang Panahon ng [[Aklatan]]Bayan (1900–1921), Panahon ng Ilaw at [[Panitikan|Panitik]] (1922–1934) at Panahon ng Malasariling [[Pamahalaan]] (1934–1942). Noong Panahon ng Akalatan, naging maunlad ang nobela na tumatalakay sa mga paksain tungkol sa [[pag-ibig]], paghihimagsik, buhay [[lalawigan]] at karanasan. Inilalathala sa mga [[pahayagan]] ang mga nobela na payugtu-yugto o hinahati sa parte ang nobela sa mga kabanata. Si [[Lope K. Santos]], ama ng [[Balarila ng Wikang Pambansa|Balarilang Tagalog]] ang nagsimula ng ganitong paglalathala.
 
Halimbawa ng mga pahayagan:
*Ang Kapatid ng Bayan
*Muling Pagsilang
*Ang Kaliwanagan
Halimbawa ng nobela na nilathala sa pahayagan:
*''Salawahang Pag-ibig'' ni Lope K. Santos
*''Unang Bulaklak'' ni [[Valeriano Hernandez Peña]] na nilathala sa Ang Kaliwanagan
* ''Nena at Neneng'' ni Valeriano Hernandez Peña na nilathala sa Ang Kapatid ng Bayan
* ''Mag-inang Mahirap'' ni Valeriano Hernandez Peña na nilathala sa Muling Pagsilang
* ''Sampaguitang Walang Bango'' (1918) ni Inigo Ed Regalado
 
Noong Panahon ng Ilaw at Panitik, hindi naging maunlad ang nobela at nahalina ang mga nobelista na sumulat [[panulaan|tula]] at [[maikling kuwento]].
 
Halimbawa ng nobela sa pahanon na ito:
*''Mutyang Itinapon'' ni Rosalia Aguinaldo
*''Magmamani'' ni Teofilo Sanco
 
Noong panahon ng Malasariling Pamahalaan, bumaba ang urin ng nobela dahil sa pagkakahilig ng mga tao sa mga tula at maikling kuwento at pagbabago ng panahon.
 
===Panahon ng Hapon===
# Noong Panahon ng [[Hapon (bansa)|Hapon]], hindi rin naging maunlad ang nobela dahil sa kakulangan sa materyales ([[papel]]) at niliitan ang mga letra (sa Liwayway)
 
Halimbawa ng nobela sa panahong ito:
*''Tatlong Maria'' - Jose Esperanza Cruz
*''Sa Lundo ng Pangarap'' - Gervacio Santiago
*''Lumubog ang Bitwin'' - Isidro Castillo
*''Sa Pula, Sa Puti'' - Francisco Soc Rodrigo
 
===Panahon ng Republika (1946–1972)===
 
Noong panahon ng Ikatlong Repulika ng Pilipinas, walang pagbabago sa sistema ng pagsulat ng nobela at naging tradisyunal. Tumatalakay ng mga paksain tungkol sa nasyonalismo, isyung [[Lipunan|panlipunan]] at naglalayong [[libangan|mang-aliw]] ng [[pagbabasa|mambabasa]].
 
Halimbawa ng nobela sa panahon na ito
*''Sa Mga Kuko ng Liwanag'' - Edgardo Reyes
*''Binhi at Bunga'' - Lazaro Francisco
*''Dekada 70'' - [[Lualhati Bautista]]
*''[[Luha ng Buwaya]]'' - [[Amado V. Hernandez]]
*''[[Mga Ibong Mandaragit]]'' - Amado V. Hernandez
*''Daluyong'' - Lazaro Francisco
 
===Bagong Lipunan (1972-kasalukuyan)===
 
Noong panahon ng [[batas militar]] hanggang kasalukuyan, tumatalakay ang mga nobela ng mga paksain tungkol sa reporma, pag-ibig, ugaling Pilipino, [[pamilya]], pangaraw-araw na pamumuhay. Nagbalik ang nobela sa romantisismo na nailalathala sa Liwayway at nasa pamantayang pangkalakalan ''(commercial)''.
 
Halimbawa ng nobela sa panahong ito:
*''Ginto ang Kayumangging Lupa'' - Dominador Mirasol
*''Maling Pook, Maling Panahon, Dito, Ngayon'' - Lualhati Bautista
 
===Mga nobela sa Pilipinas===
 
Mga kinathang nobela ng mga [[Pilipino]]ng manunulat:
* ''[[Banaag at Sikat]]'' (1906) ni Lope K. Santos
* ''Kanal dela Reina'' ni Liwayway Arceo
* ''Kangkong 1896'' ni Ceres Alabado
* ''[[Bata, Bata...Pa'no Ka Ginawa?]]'' (dekada 1980) ni Lualhati Bautista
* ''Nena at Neneng'' niValeriano Hernandez Peña
* ''Gapô'' (dekada 1980) ni Lualhati Bautista
* ''Mag-anak na Cruz'' ni [[Liwayway Arceo]]
* ''Titser'' ni [[Liwayway Arceo]]
 
==Mga kawing panlabas==
*Samar, Edgar Calabia. [http://archive.is/20121129041533/atisan.blogspot.com/2009/06/unang-siglo-ng-nobela-sa-filipinas-2009.html Unang Siglo ng Nobela sa Filipinas (2009) ni Virgilio S. Almario], mula sa Atisan Novels
 
[[Kategorya:Panitikan ng Pilipinas]]