Australya: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
No edit summary |
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 180.191.151.53 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Moeng |
||
Linya 60:
footnotes=<sup>1</sup>Ang wikang Ingles ay wala pa sa uring opisyal na ''de jure'' ([http://www.immi.gov.au/multicultural/_inc/publications/confer/04/speech18b.htm source]) <br /><sup>2</sup>May mga maliit na pagkakaiba mula sa tatlong nabanggit na ''timezones''.
}}
Ang '''Komonwelt ng Australia'''<ref group="n">Binabaybay din na '''Australiya'''. Tingnan: {{cite-JETE|Australiya, ''Australia''}}; {{cite-Panganiban|Australiya, ''Australia''}}</ref> ([[Wikang Kastila sa Pilipinas|Kastila]]: ''Aus·tra·lia''; [[Wikang Ingles|Ingles]]: ''Aus·tra·lia''{{IPAc-en|ə|ˈ|s|t|r|eɪ|l|j|ə|,_|ɒ|-|,_|-|i|ə|audio=en-au-Australia.ogg}},<ref>{{cite book|title=Macquarie ABC Dictionary|publisher=The Macquarie Library Pty Ltd|year=2003|page=56|isbn=1-876429-37-2}}</ref><ref>{{cite web|title=Australia|work=Oxford Dictionaries|date=April 2010|publisher=Oxford University Press|url=http://oxforddictionaries.com/definition/english/Australia|accessdate=26 July 2012}}</ref>) ay ang ikaanim na pinakamalaking bansa sa mundo, ang kaisa-isang bansa na sumasakop sa isang [[kontinente]], at ang pinakamalaki sa rehiyon ng [[Australasia]]/[[Oceania]]. Kabilang din sa teritoryo nito ang ilang mga pulo, ang pinakamalaki rito ay ang [[Tasmania]], na nagsisilbing isang [[Estado at Teritoryo ng Australia|estado ng Australia]]. Ang Australia ay isang [[pederasyon]] at pinamamahalaan bilang parlamentaryong monarkiyang konstitusyonal (''constitutional monarchy''). Kasama sa mga karatig-bansa ng Australia ay ang [[Indonesia]], [[Silangang Timor]], at [[Papua New Guinea]] sa hilaga, ang [[Kapuluang Pasipiko]] sa hilagang-kanluran, ang [[Kapuluang Solomon]] at [[Vanuatu]] sa hilagang-silangan, at ang [[New Zealand]] sa timog-silangan.
Sa loob ng di-bababa sa 40,000 taon bago ang unang pananahan ng mga Ingles sa huling bahagi ng ika-18 siglo, ang Australia ay pinaninirahan ng mga katutubong Australian, na nagsasalita ng mga wikang nakapangkat sa humigit-kumulang 250 grupo ng mga lengguwahe. Matapos matuklasan ng mga Europeo ang kontinente sa pamamagitan ng mga manlalayag na [[Olandes]] noong 1606, ang silangang bahagi ng Australia ay inangkin ng Gran Britanya noong 1770 at nang simula'y naging tapunan ng mga bilanggo sa kolonya ng [[New South Wales]] mula 26 Enero 1788. Lumaki ang populasyon nang sumunod na mga dekada; ang kontinente ay ginalugad at naitatag ang karagdagang limang nagsasariling [[Crown Colonies]].
Noong 1 Enero 1901, naging isang pederasyon ang anim na kolonya, na ngayo'y tinatawag na Komonwelt ng Australya. Mula noong Pederasyon, napanatili ng Australya ang isang matatag na sistemang pulitikal na demokratikong liberal, na kumikilos bilang isang demokrasyang parlamentaryong pederal at monarkiyang konstitusyonal, na binubuo ng anim na estado at ilang mga teritoryo. Ang populasyon na 23.6 na milyon ay higit na urbanisado at nakatuon sa mga silangang estado at sa baybayin.
Ang Australia ay isang [[maunlad na bansa]] at isa sa mga pinakamayaman sa mundo, dahil sa ekonomiya nitong ika-12 sa pinakamalaki. Noong 2012 ang Australia ang may ikalimang pinakamataas na kita bawat tao sa buong mundo, at ang gastos-militar ng Australia ang ika-13 pinamakamalaki sa mundo. Dahil taglay nito ang ikalawang pinakamataas na pandaigdigang indise ng kaunlaran ng tao (''human development index''), mataas ang nagiging ranggo ng Australia sa mga pandaigdigang paghahambing ng pambansang paggawa (''national performance''), katulad ng kalidad ng buhay, kalusugan, edukasyon, kalayaang pang-ekonomiya, at proteksiyon ng mga kalayaang sibil at mga karapatang pulitikal. Ang Australia ay kasapi ng [[Mga Nagkakaisang Bansa]], [[G20]], Komonwelt ng mga Bansa, ANZUS, Organisasyon para sa Pagtutulungang Ekonomiko at Pag-unlad ([[Organisation for Economic Co-operation and Development]] o [[OECD]]), [[Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan]] (''World Trade Organization'' o WTO), [[Kooperasyong Ekonomiko sa Asya-Pasipiko]] (''Asia-Pacific Economic Cooperation'' o APEC), at ng [[Pacific Islands Forum]].
== Etimolohiya ==
Binibigkas bilang [əˈstɹæɪljə, -liə] sa Ingles Australiano, ang pangalang Australia ay nagmula sa salitang Latin na ''australis'', na nangangahulugang "katimugan." Tinutukoy din ang bansa sa wikang kolokyal bilang Oz mula noong simula ng ika-20 dantaon. Ang [[Aussie]] ay isang karaniwang salitang balbal para sa "Australiano." Sa kapitbahayang [[New Zealand]], at bibihira naman sa Australia mismo, ang pangngalang "Aussie" ay ginagamit din upang tukuyin ang bansa, isang pagbubukod na tawag mula sa mga naninirahan dito. Ang awit-pampalakasan na ''C'mon Aussie C'mon'' ay isang halimbawa ng lokal na gamit ng Aussie bilang kasingkahulugan ng Australia.
| |||