Julio Cesar: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 49.151.136.50 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Ks-M9 |
|||
Linya 1:
{{Infobox Person
|name = Imperator Gaius '''Julius Caesar''' Divus<br /><small>[[Diktador]] ng [[Republikang Romano]]</small>
|image = Julius Caesar Coustou Louvre MR1798.jpg
|image_size = 120px
|caption = Rebulto ni Julius Caesar o Caesar sa [[Museo ng Louvre]] sa [[Paris]]
|birth_name = Gaius Julius
|birth_date = 12 Hulyo 100 BC o 102 BC
|birth_place = [[Subura]], [[Roma]]
|death_date = 15 Marso 44 BC
|death_place = [[Curia ni Pompey]], [[Roma]]
|nationality = Romano
|spouse = [[Cornelia Cinna minor]] (84–68 BK)<br />[[Pompeia]] (68–63 BK)<br />[[Calpurnia Pisonis]] (59–44 BK)
|children = [[Julia Caesaris]] (85/84-54 BK)<br />[[Caesarion]] (47-30 BK)<br />[[Augustus]] (63 BK-AD 14) (apo sa pamangkin, inampon ni Caesar bilang anak at tagapagmana pagkatapos niyang mamatay noong 44BK)
|parents = [[Gaius Julius Caesar]]<br />[[Aurelia Cotta]]
}}
Si '''Imperador Gaius Julius Caesar Divus''' ('''CAIVS IVLIVS CAESAR''' o '''GAIVS IVLIVS CAESAR''' sa Klasikong [[Wikang Latin|Latin]]) (Hulyo 12, ca. [[100 BCE]]–Marso 15, [[44 BCE]]) ay isang [[Sinaunang Roma|Romanong]] politiko, heneral, at dahilang manunulat ng prosang Latin. Susi siya sa pagbagsak ng [[Republikang Romano]] tungo sa pag-usbong ng [[Imperyong Romano]]. Ipinalawak ng kaniyang pagsakop ng [[Gallia]] ang daigdig Romano hanggang sa [[Dagat Atlantiko]] at nagbigay-daan ito sa pagpapakilala ng mga impluwensiyang Romano sa ang ngayon ay [[Pransiya]], kung saan ang mga bunga nito ay kapuna-puna. Nagdulot din ito sa pagkalipol ng mga [[Pamilya ng mga wikang Keltik|wikang Keltik]] sa Gallia. Noong [[55 BCE]] inilunsad ng Caesar ang kauna-unahang paglusob ng mga Romano sa [[Dakilang Britanya|Britanya]].
Nakipaglaban at nanalo ang Caesar sa isang digmaang sibil na nag-iwan sa kaniya bilang tunay at kaisa-isang punò ng daigdig Romano. Nagsimula siya ng malawakang pagbabago ng lipunan at pamahalaang Romano. Iprinoklama siyang panghabambuhay na [[diktador]], at lubos niyang isinentralisa, o isinaisa, ang humihina at nagwawatak-watak nang pamahalaan ng Republika. Nakipagsabwatan ang kaibigan ng Caesar na si [[Marcus Junius Brutus|Marcus Brutus]] upang patayin siya nang pataksil sa pag-asang mailigtas ang Republika. Siya ay pinatay sa loob ng senado ng kaniyang kaibígan na si Brutus, pagpatay nang pataksil noong ''[[Ides of March]]'' ay nagsiklab ng panibagong digmaang sibil sa pagitan ng ''Caesarians''—[[Caesar Augustus|Octavianus]], Mark Antony ([[Marcus Antonius]]), at Marcus [[Marcus Aemilius Lepidus (triumvirate)|Lepidus]]—at ng mga Republikano—Brutus, [[Gajus Cassius Longinus|Cassius]], at [[Cicero]], kasáma ng mga iba. Nagtapos ang alitang ito sa pagtagumpay ng Caesarians sa [[Labanan sa Fílippoi]], at sa pormal na pagtatatag ng [[Ikalawang Triumviratus]] nang sa pamamagitan ay kinontrol nina Octavianus, Antonius, at Lepidus ang Roma. Napatubog na naman ang Roma sa isa pang digmaang sibil dahil sa tensiyon sa pagitan nina Octavianus at Antonius na nauwi sa pagkatalo ng pangalawa sa [[Labanan sa Actium]] at ang pag-iwan kay Octavianus bílang tunay at kaisa-isang pinúnò ng daigdig Romano.
Nagdulot ang panahong ito ng mga digmaang sibil sa pagpalit-anyo ng Roma mula Republika patungong Imperyo kung saan ang pamangkin ng Caesar sa tuhod at inampon niyang anak na si Octavian ang naging unang Emperor nito sa pangalang Caesar Augustus. Ang mga namúnò sa mga unang panahon ng [[Imperyong Romano]] ay ang kaniyang angkan na tinawag na [[Dinastiyang Hulio-Claudian]].
Kilalá nang detalyado ang mga kilusang militar ng Caesar mula sa kaniyang sariling sinulat na [[Mga akdang pampanitikan ni Julius Caesar|''Commentarii'']] (''Mga Pagpupuna'') at maraming bahagi ng kaniyang búhay ay itinalâ ng mga mananalaysay tulad nina [[Suetonius]], [[Ploútarchos]], at [[Dio Cassius]].
== Unang bahagi ng búhay ==
Si Caesar ay isinilang sa isang pamilyang ''patrician'', ang ''[[:en:Gens|gens]]<nowiki/>ay [[:en:Julia_(gens)|Julia]]'', na nag-aangkin ng kaangkanan mula kay [[:en:Ascanius|Iulus]], anak ng maalamat na prinsipeng [[:en:Troy|Trojan]] na si [[:en:Aeneas|Aeneas]], sinasabi ring anak daw ni [[:en:Venus_(mythology)|Venus]].<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-7|[5]]]</sup> Ang ''[[:en:Cognomen|cognomeng]]'' "Caesar" ay nagmula, according to [[:en:Pliny_the_Elder|Pliny the Elder]], sa isang ninuno na isinilang sa paraan ng [[:en:Caesarean_section|caesarean section]] (mula sa pandiwang Latin na "gupitin", ''caedere'', ''caes-'').<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-8|[6]]]</sup> Ang ''[[:en:Augustan_History|Historia Augusta]]'' ay nagbibigay ng tatlong [[:en:Etymology_of_the_name_of_Julius_Caesar|alternatibong paliwanag]]: na ang kauna-unahang Caesar ay may sobrang makapal na buhok (Latin ''caesaries''); na mayroon siyang makislap na abung mata (Latin ''oculis caesiis''); o na siya ay napatay ng isang elepante (''caesai'' in Moorish) sa isang labanán .<sup>[[:en:Julius_Caesar#cite_note-9|[7]]]</sup> Si Caesar ay nag-issued ng mga barya na may imahen ng mga elepante, na maaaring nagsasabi na gusto niya ang hulíng interpretasyon na ito ng kaniyang pangalan.{{commons|Julius Caesar}}
== Pagpapalitan ==
{{start box}}
{{s-off}}
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]] |before=[[Lucius Afranius (consul)|Lucius Afranius]] at <br />[[Quintus Caecilius Metellus Celer]]||after=[[Lucius Calpurnius Piso Caesoninus]] at [[Aulus Gabinius]]|years=''kasáma si [[Marcus Calpurnius Bibulus]]''<br />59 BK
}} <!-- End of 8th up/ 1st counting down--->
{{succession box
|title=[[:en:Roman dictator|Diktador]]
|before=''wala''<br /><small>puwesto hulíng hawak ni [[Lucius Cornelius Sulla|Sulla]] noong 81 BK</small>||after=''none''<br /><small>puwesto hawak parin niya noong 48 BK</small>|years=49 BK<br />(eleven days)
}}
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]]|before=[[Lucius Cornelius Lentulus Crus]] at<br />[[Gaius Claudius Marcellus Maior]]||after=[[Quintus Fufius Calenus]] and<br />[[Publius Vatinius]]|years=''kasáma si [[Publius Servilius Vatia Isauricus (consul 48 BCE)|Publius Servilius Vatia Isauricus]]''<br />48 BK
}} <!-- End of 7th up/ 2nd down--->
{{succession box
|title=[[:en:Roman dictator|Diktador]]
|before=''none''<br /><small>puwesto hulíng hawak niya noong 49 BK</small>||after=''wala''<br /><small>puwesto magiging hawak niya sa 46 BC</small>|years=48 - 47 BK
}}
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]]|before=[[Quintus Fufius Calenus]] at<br />[[Publius Vatinius]]||after=Gaius Julius Caesar <br /></b>''alone without colleague<b>''|years=''kasáma si [[Marcus Aemilius Lepidus (triumvir)|Marcus Aemilius Lepidus]]''<br />46 BK
}} <!-- End of 6th up/ 3rd down--->
{{succession box
|title=[[:en:Roman dictator|Diktador ng Sampung Taon]]
|before=''none''<br /><small>puwesto hulíng hawak niya noong 47 BK</small>||after=''siya parin''<br />as Diktador sa perpetuwidad|years=46-44 BK
}}
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]]|before=Gaius Julius Caesar and<br />[[Marcus Aemilius Lepidus]]||after=Gaius Julius Caesar and<br />[[Mark Antony|Marcus Antonius]]|years=''alone without colleague''<br />45 BK
}} <!-- 5th up/ 4th down--->
{{succession box|title=[[:en:List of Roman consuls|Consul]] ng [[Republikang Romano]]|before=Gaius Julius Caesar <br />'''''nag-iisa (walang kasáma)''''' ||after= [[Publius Cornelius Dolabella]]<br /> (''with [[Mark Antony|Marcus Antonius]]'')|years=''with [[Mark Antony|Marcus Antonius]]''<br />44 BK
}}<!--End of 4th up/ 5th down--->
{{succession box
|title=[[:en:Dictator perpetuo|Diktador sa perpetuwidad]]
|before=''sarili''<br /><small>bílang Dictator nang sampung taon</small>||after=wala, binuwag ang puwesto|years=44 BK
}}
{{s-rel}}
{{succession box|title=[[Pontifex Maximus#Incomplete list of Pontifices maximi|Pontifex Maximus]] |before=[[Quintus Caecilius Metellus Pius]]|after=[[Marcus Aemilius Lepidus (triumvir)|Marcus Aemilius Lepidus]] |years=63-44 BC}}
{{end box}}
{{Mga Emperador ng Roma}}
[[Kategorya:Mga politiko]]
| |||