Permian: Pagkakaiba sa mga binago

| sea level = Relatibong konstante sa {{convert|60|m|ft|abbr=on}} sa simulang PermiyanoPermian at bumagsak sa gitnang PermiyanoPermian hanggang sa konstanteng {{convert|-20|m|ft|abbr=on}} sa huling PermiyanoPermian.<ref>{{cite journal|author=Haq, B. U.|year=2008|doi=10.1126/science.1161648|title=A Chronology of Paleozoic Sea-Level Changes|journal=Science|volume=322|pages=64–68|pmid=18832639|last2=Schutter|first2=SR|issue=5898|bibcode=2008Sci...322...64H}}</ref>

Ang '''Permian''' ({{lang-es|Pérmico}}) ay isang panahong heolohiko at sistema na sumasaklaw mula {{Period span|permian}}.<ref>[[International Commission on Stratigraphy|ICS]], 2004</ref> Ito ang huling panahon ng [[erang Paleosoiko]] at sumunod sa panahong [[Carboniferous]] at nauna sa panahong [[Triassiko]]. Ito ay unang ipinakilala noong 1841 ng heologong si Sir [[Roderick Murchison]] at ito ipinangalan sa [[Perm Krai]] sa [[Russia]] kung saan ang mga [[strata]](patong ng bato) mula sa panahong ito ay orihinal na natagpuan. Ang panahong ito ay nakasaksi ng [[dibersipikasyon]] ng mga sinaunang [[amniote]] tungo sa mga pang-ninunong mga pangkat ng mga [[mamalya]], [[pagong]], [[lepidosauro]] at mga [[arkosauro]]. Ang daigdig sa panahong ito ay pinananaigan ng superkontinenteng [[Pangaea]] na pinalibutan ng isang pandaigdigang karagatan na [[Panthalassa]]. Ang malawak na mga [[ulanggubat]](rainforest) ng panahong ito ay naglaho na nag-iwan ng malalawak na mga rehiyon ng [[disyerto]]ng tuyo sa loob ng panloob na kontinental. Ang mga [[reptilya]] na nakaya ang mga mas tuyong kondisyong ito ay nanaig kapalit ng mga ninuno nitong mga [[ampibyano]]. Ang panahong PermiyanoPermian kasama ng erang Paleozoiko ay nagwakas sa pinakamalaking ekstinksiyong pang-masa sa kasaysayan ng daigdig kung saan ang halos 90% ng mga espesyeng pang-dagat at 70% ng mga espesyeng pang-lupain ay namatay. <ref>http://www.sciencedaily.com/articles/p/permian-triassic_extinction_event.htm</ref>

Ang mga lebel ng dagat sa panahong PermiyanoPermian ay nanatiling pangkalahatang mababa at ang malapit sa mga baybaying mga kapaligiran ay limitado ng koleksiyon ng halos lahat ng mga masa ng lupain sa isang kontinente na tinatawag na [[Pangaea]]. Ito ay maaaring sanhi sa isang bahagi ng mga [[ekstinksiyon]] ng mga espesyeng marino sa huli ng panahong ito sa pamamagitan ng pagpapaliit ng mga mababaw na lugar na baybayin na ninais ng maraming mga organismong marino.

[[File:280 Ma plate tectonic reconstruction.png|thumb|230px|right|Ang heograpiya ng daigdig na PermiyanoPermian.]]

Sa panahong PermiyanoPermian, ang lahat ng mga pangunahing masa ng lupain ng daigdig ay natipon sa isang superkontinenteng tinatawag na [[Pangaea]]. Ang Pangaea ay nasa dalawang panig ng [[ekwador]] at sumakop tungo sa mga [[polo]] na may tumutugong epekto sa mga kuryente ng karagatan sa isang malaking karagatang tinatawag na [[Panthalassa]] at isang [[Karagatang Paleo-Tethys]] na isang malaking karagatan na nasa pagitan ng [[Asya]] at [[Gondwana]]. Ang kontinenteng [[platong Cimmeria|Cimmeria]] ay humiwalay papalayo sa [[Gondwana]] at lumipat papahilaga sa [[Laurasya]] na nagsanhi sa Paleo-tethys na lumiit. Ang isang bagong karagatan ay lumalago sa katimugang dulo na tinatawag na [[Karagatang Tethys]] na isang karagatang na nananaig sa halos ng era na [[Mesosoiko]]. Ang mga malalaking masa ng lupaing kontinental ay lumikha ng mga klima na may mga sukdulang bariasyon ng mga kondisyon init at lamig at [[habagat]] na may mataas na pang panahong paterno ng pagbagsak ng ulan. Ang mga [[disyerto]] ay tila malawak sa [[Pangaea]]. Ang gayong mga tuyong kondisyon ay pumabor sa mga [[hymnosperma]] na mga halamang may buto na pinapalibutan ng isang protektibong takip kesa sa mga halaman gaya ng mga [[fern]] na nagkalat ng mga [[spora]]. Ang unang mga modernong puno na mga [[Pinophyta|konipero]], mga [[ginkgo]] at mga [[cycad]] ay lumitaw sa panahong PermiyanoPermian. Ang tatlong mga pangkalahatang area ay lalong kilala sa mga ekstensibong depositong PermiyanoPermian: ang [[mga kabundukang Ural]](kung saan ang mismong Perm ay matatagpuan), Tsina at ang timog kanluran ng Hilagang Amerika kung saan ang [[basin na PermiyanoPermian]] sa estado ng [[Texas]] sa [[Estados Unidos]] ay ipinangalan dahil ito ang isa sa may pinaka makapal na mga deposito ng mga batong PermiyanoPermian sa daigdig.

[[File:Selwyn Rock 2.JPG|thumb|right|[[Inman Valley, South Australia|Batong Selwyn, Timog Australia]] - na isang hinukay na [[stratiasyong glasyal|palitadang pang-yelo]] ng panahong PermiyanoPermian.]]

Ang klima sa panahong PermiyanoPermian ay medyo iba iba. Sa simula ng PermiyanoPermian, ang daigdig ay hawak pa rin ng isang [[Panahong yelo]] mula sa panahong [[Carboniferous]]. Ang mga glasyer(yelo) ay umurong sa mga gitna ng PermiyanoPermian habang ang klima ay unti unti katamtamang uminit na nagpatyo ng mga loob ng kontinente. <ref name="palaeos.com">http://www.palaeos.com/Paleozoic/Permian/Permian.htm</ref> Sa huling panahong PermiyanoPermian, ang pagtutuyo ay nagpatuloy bagaman ang temperatura ay nagsiklo sa pagitan ng mga siklo ng katamtamang init at lamig.<ref name="palaeos.com"/>

[[File:HercosestriaPair040111.jpg|thumb|Ang ''[[Hercosestria]] cribrosa'', na isang bumubuo ng [[reef]] na productid brachiopod (Gitnang PermiyanoPermian, Glass Mountains, Texas).]]

Ang mga depositong marino sa PermiyanoPermian ay mayaman sa mga [[fossil]] ng mga [[molluska]], [[ekinoderma]] at mga [[brachiopod]]. Ang mga fossiladong shell ng dalawang uri ng [[inbertebrata]] ay malawak na ginamit upang tukuyin ang mga strata(patong ng bato) ng panahong Permiya at i-[[korelado]] ang mga ito sa pagitan ng mga lugar: ang mga [[fusulinid]] na isang uri ng may shell na tulad ng [[amoeba]] na [[protista]] na isa sa mga [[foraminifera]] at ang mga [[ammonita|ammonoid]] na may mga shell na [[cephalopod]] na malayong mga kamag-anak ng mga modernong [[nautilus]]. Sa pagsasara ng panahong PermiyanoPermian, ang mga [[triobita]] at ang isang bilang ng ibang ng mga pangkat marino ay naging [[ekstinksiyon|enkstinkt]].

Ang buhay pang-lupain sa PermiyanoPermian ay kinabibilangan ng mga dibersong halaman, mga [[fungi]], mga [[arthropoda]] at iba't ibang mga uri ng mga [[tetrapodang PermiyanoPermian|tetrapoda]]. Ang panahong ito ay nakakita ng isang malawak na disyertong tumatakip sa loob ng [[Pangaea]]. Ang sonang katamtamangb init ay kumalata sa hilagaang hemispero kung saan ang ekstensibong tuyong disyerto ay lumitaw. Ang mga batong nabuo sa simula ng panahong ito ay namantsahang pula ng mga [[bakal (elemento)|bakal]] na oksido na resulta masidhing pag-iinit ng [[araw]] sa isang surpasiyong walang takip na halamanan. Ang isang bilang ng mga mas matandang uri ng mga halaman at hayop ay namatay o naging mga elementong marhinal. Ang panahong PermiyanoPermian ay nagsimula na ang mga flora ng panahong [[Carboniferous]] ay yumayabong pa rin. Sa mga gitna ng PermiyanoPermian, ang isang pangunahing transisyon sa halamanan ay nagsimula. Ang may gusto ng swamp na mga punong [[lycopod]] ng [[Karboniperso]] gaya ng ''[[Lepidodendron]]'' at ''[[Sigillaria]]'' ay patuloy na pumalit sa loob na kontinental ng mga mas maunlad na mga [[butong fern]] at simulang mga [[konipero]]. Sa pagsasara ng panahong PermiyanoPermian, ang mga lycopod at mga swamp na equicete na nagpapaala-ala ng flora ng panahong [[Karboniperso]] ay inilagay sa isang serye ng mga islang pang-ekwador sa [[Dagat Paleotethys]] na kalaunang naging [[Timog Tsina]]. <ref>Xu, R. & Wang, X.-Q. (1982): Di zhi shi qi Zhongguo ge zhu yao Diqu zhi wu jing guan (Reconstructions of Landscapes in Principal Regions of China). Ke xue chu ban she, Beijing. 55 pages, 25 plates.</ref> Ang panahong PermiyanoPermian ay nakakita ng [[radiasyong pag-aangkop]] ng maraming mga halagang pangkat [[konipero]] kabilang ang mga ninuno ng mga maraming kasalukuyang panahong pamilya nito. Ang mga mayayamang kagubatan ay umiiral sa maraming mga area na may dibersong halo ng mga pangkat ng halaman. Ang katimugang kontinente ay nakakita ng ekstensibong mga kagubatang butong fern ng flora na ''[[Glossopteris]] ''. Ang mga lebel ng [[oksiheno]] ay malamang mataas doon. Ang mga [[gingko]] at mga [[cycad]] ay lumitaw rin sa panahong ito.

Sa panahong [[Pennsylvanian]] at tungo sa PermiyanoPermian, ang pinaka matagumpay ang mga primitibong [[Blattoptera|mga kamag-anak ng ipis]]. Ang anim na mabibilis na mga hita, ang apat na mahusay na nagpaunlad ng mga tumitiklop na mga pakpak, medyo mahusay na mga mata, ang mahaba at mahusay na umunlad na mga antena, isang [[sistemang dihestibo]] na [[omnibora|omniboroso]], isang reseptakel para sa pag-iimbak ng [[spermatozoa]], isang batay sa [[chitin]] na [[eksoskeleton]] na maaaring sumuporta at pumrotekta gayunding ang isang anyo ng [[gizzard]] at maiging mga bahagi ng bibig ay nagbigay rito ng hindi matatalong kapakinabagan sa mga hayop na [[herbiboroso]]. Ang mga 90% ng mga insekto sa simula ng panahong PermiyanoPermian ay mga tulad ng [[ipis]] na mga insekto na [[Blattoptera]].<ref>Zimmerman EC (1948) Insects of Hawaii, Vol. II. Univ. Hawaii Press</ref> Ang mga primitibong anyo ng mga [[tutubi]]([[Odonata]] ay nananaig na mga maninilang pang himpapawid at malamang nanaig rin sa pagsila ng mga insekto. Ang tunay na odonata ay lumitaw sa panahong PermiyanoPermian <ref>Grzimek HC Bernhard (1975) Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol 22 Insects. Van Nostrand Reinhold Co. NY.</ref><ref>Riek EF Kukalova-Peck J (1984) A new interpretation of dragonfly wing venation based on early Upper Carboniferous fossils from Argentina (Insecta: Odonatoida and basic character states in Pterygote wings.) Can. J. Zool. 62; 1150-1160.</ref> at ang lahat ng mga ito ay epektibong [[ampibyan|ampibyoso]](pang-tubig na mga hindi matandang yugto at mga matatandang pang-lupain) gayundin ang lahat ng mga modernong [[odonata]]. Ang mga prototipo ng mga ito ang pinakamatandang may pakpak na mga [[fossil]]<ref>Wakeling JM Ellington CP (1997) Dragonfly flight III lift and power requirements. Journal of Experimental Biology 200; 583-600, on p589</ref> na bumabalik sa panahong [[Deboniyano]] at iba sa mga ilang respeto mula sa mga pakpak ng ibang mga insekto.<ref>Matsuda R (1970) Morphology and evolution of the insect thorax. Mem. Ent. Soc. Can. 76; 1-431.</ref> Ang mga [[fossil]] ay nagmumungkahing ang mga ito ay nag-aangkin ng maraming mga modernong katangian kahit sa huling [[Carboniferous]] at posibleng nakabihag ang mga ito ng mga maliit na [[bertebrata]] sapagkat ang ilang mga espesye ay may saklaw ng pakpak na 71&nbsp;cm.<ref>Riek EF Kukalova-Peck J (1984) A new interpretation of dragonfly wing venation based on early Upper Carboniferous fossils from Argentina (Insecta: Odonatoida and basic character states in Pterygote wings.) Can. J. Zool. 62; 1150-1160</ref> Ang ilang mga pangkat ng insekto ay lumitaw sa panahong PermiyanoPermian kabilang ang mga [[Coleoptera]] (mga beetle) at [[Hemiptera]] (tunay na mga bug).

Ang Simulang faunang pang-lupain ng panahong PermiyanoPermian ay pinanaigan ng mga [[pelikosauro]] at mga [[ampibyan]], sa Gitnang PermiyanoPermian ng mga primitibong [[therapisda]] gaya ng mga [[dinocephalia]] at sa Huling PermiyanoPermian ay ng mas maunlad na mga [[therapsida]] gaya ng mga [[gorgonopsia]] at mga [[dicynodont]]. Tungo sa pinaka wakas ng panahong PermiyanoPermian, ang unang mga[[Archosauriformes|arkosauro]] ay lumitaw na isang pangkat na nagpalitaw sa mga [[dinosauro]] sa sumunod na panahong [[Triasiko]]. Lumitaw rin sa wakas ng PermiyanoPermian ang mga unang [[cynodonta]] na nagpatuloy na mag-[[ebolusyon|ebolb]] sa mga [[mamalya]] sa panahong [[Triasiko]]. Ang isa pang pangkat ng mga therapsida na mga [[therocephalia]] gaya ng ''[[Trochosaurus]]'' ay lumitaw sa Gitnang PermiyanoPermian. Walang mga pang-himpapawid na [[bertebrata]] sa panahong PermiyanoPermian. Ang panahong PermiyanoPermian ay nakakita ng pag-unlad ng isang buong fauna na pang-lupain at ang paglitaw ng unang [[megafauna]]ng mga [[herbibora]] at [[karnibora]]. Ito ang panahong ang mga [[anapsida]] ay pinakamataas sa anyo ng isang malaking mga [[Pareiasauro]] at bilang ng mga mas maliit na pangkalahatang tulad ng [[butiki]]ng mga pangkat. Ang isang pangkat ng mga maliliit na [[reptilya]] na mga [[diapsida]] ay nagsimulang dumami. Ang mga ito ang mga ninuno ng karamihang mga modernong [[reptilya]] at ang nanaig na mga [[dinosauro]] gayundin ang mga [[ptesauro]] at mga [[buwaya]]. Sa panahong ito ay yumayabong rin ang mga sinaunang ninuno ng mga [[mamalya]] na mga [[synapsida]] na kinabibilangan ng ilang malalaking kasapi gaya ng ''[[Dimetrodon]]''. Ang mga [[reptilya]] ay nanaig sa mga [[bertebrata]] dahil ang espesyal na [[radiasyong pag-aangkop]] ng mga ito ay pumayag sa mga ito na yumabong sa mas tuyong klima. Ang mga [[ampibyano]]ng PermiyanoPermian ay binubuo ng mga [[temnospondyli]], [[lepospondyli]] at mga [[Batrachosauria|batrachosaur]].

File:EdaphosaurusDB.jpg|''[[Edaphosaurus|Edaphosaurus pogonias]]'' at ''[[Platyhystrix]]'' - Simulang PermiyanoPermian, Hilagang Amerika at Europa,

File:Dimetr eryopsDB.jpg|''[[Dimetrodon]]'' at ''[[Eryops]]'' - Simulang PermiyanoPermian, Hilagang Amerika

File:Ocher fauna DB.jpg|Ocher fauna, [[Estemmenosuchus]] at [[Ivantosaurus]] - Gitnang PermiyanoPermian, Rehiyong Ural

==Pangyayaring ekstinksiyong PermiyanoPermian-Triasiko==

Ang panahong PermiyanoPermian ay nagwakas sa isang pinaka ekstensibong [[pangyayaring ekstinksiyon]] na naitala sa [[paleontolohiya]] na [[pangyayaring ekstinksiyong na PermiyanoPermian-Triasiko]]. Ang 90% hanggang 95% ng mga espesyeng marino ay naging [[ekstinkt]] gayundin ang 70% ng lahat ng mga organismong pang-lupain. Ito ang tanging alam na ekstinksiyong pang-masa ng mga [[insekto]]. <ref>http://geology.about.com/od/extinction/a/aa_permotrias.htm</ref><ref>http://www.kgs.ku.edu/Extension/fossils/massExtinct.html</ref> Ang pag-ahon mula sa pangyayaring PermiyanoPermian-Triasiko ay tumagal. Sa lupain, ang mga ekosistema ay tumagal ng 30 milyong taon upang makapanumbalik. <ref name="SahneyBenton2008RecoveryFromProfoundExtinction">{{cite journal|url=http://journals.royalsociety.org/content/qq5un1810k7605h5/fulltext.pdf|author=Sahney, S. and Benton, M.J.|year=2008|title=Recovery from the most profound mass extinction of all time|journal=Proceedings of the Royal Society: Biological|doi=10.1098/rspb.2007.1370|volume = 275|pages = 759–65|format=PDF|pmid=18198148|issue=1636|pmc=2596898}}</ref> May isa ring mahalagang ebidensiya na ang malawak na mga pagputok ng mga [[basaltong baha]] mula sa output na magmang tumagal ng mga libo libong taon sa ngayong [[Siberian Traps]] ay nag-ambag sa stress na pangkapaligiran na tumungo sa ekstinksiyong pang-masa. Ang nabawasang habitat na pang-baybayin at mataas na pagiging tuyo ay malamang nag-ambag rin. Batay sa halaga ng [[lava]] na tinatayang nalikha sa panahong ito, ang pinaka masahol na kasong senaryo ay ang pagpapatalik ng sapat na [[karbon dioksido]] mula sa mga pagputok upang magpataas na mga temperatura ng daigdig na limang digring Celsius.<ref name="palaeos.com"/> Ang isa pang hipotesis ay kinasasangkutan ng gaas [[hidrohenong sulpido]]. Ang mga porsiyon ng malalim na karagatan ay periodikong mawawalan ng lahat ng mga natunaw nitong [[oksiheno]] na pumapayag sa [[bakterya]] na namumuhay nang walang [[oksiheno]] na yumabong at lumikha ng gaas na hidrohenong sulpido. Kung ang sapat na hidrohenong sulpido ay natipon sa sonang anoreksiko, ang gaas ay maaaring tumaas sa [[atmospero]]. Ang mga gaas na nag-[[oksidasyon|ooksidisa]] sa atmospero ay wawasak sa gaas na nakalalason ngunit ang hidrohenong sulpido ay agad na kokonsumo ng lahat ng mga makukuhang gaas na atmospero upang baguhin ito. Ang mga lebel ng hidrohenong sulpido ay dramatikong tataas sa ilang mga daang taon. Ang pagmomodelo ng gayong pangyayari ay nagpapakita na ang gaas ay wawasak ng [[osona]] sa itaas na atmospero na papayag sa radiasyong [[ultraviolet]] na pumatay ng mga espesye na nakaligtas sa gaas na nakalalason.<ref name=Kump>{{cite journal|author=Kump, L.R., A. Pavlov, and M.A. Arthur|title=Massive release of hydrogen sulfide to the surface ocean and atmosphere during intervals of oceanic anoxia|journal=Geology|volume=33|issue=May|year=2005|pages=397–400|doi= 10.1130/G21295.1|bibcode=2005Geo....33..397K}}</ref> Siyempre, may mga espesyeng maaaring makapag-[[metabolismo|metabolisa]] ng hidrohenong sulipido. Ang isa pang hipotesis ay itinayo mula sa teoriyang pagputok na bahang basalot. Ang limang digring Celsius ay hindi sapat na taas ng mga temperatura ng daigdig upang ipaliwanag ang kamatayan ng 95% ng buhay. Ngunit ang gayong katamtamang pag-init ay maaaring mabagal na magpataas ng mga temperatura ng karagatan hanggang sa ang mga tumigas sa lamig na mga reservoir ng [[metano]](methane) sa ilalim ng sahig ng karagatan malapit sa mga baybayin(isang kasalukuyang pinupuntirya para sa isang bagong pinagkukunan ng enerhiya) ay natunaw na nagpapatalsik ng sapat na metano kasama sa mga pinaka makapangyarihang gaas na [[greenhouse]] sa atmospero upang magpataas ng mga temperatura ng daigdig ng karagdagang limang digring Celsius. Ang hipotesis na tumigas sa lamig na metano ay tumutulong na ipaliwanag ang tumaas na lebel ng [[karbon-12]] sa patong na hangganan ng PermiyanoPermian-Triasiko. Ito ay nakatutulong rin na ipaliwanag kung bakit ang unang yugto ng ng mga ekstinksiyon ng patong ay batay sa lupain, ang ikalawa ang batay sa tubig(at nagsisimula pagkatapos ng pagtaas ng mga lebel ng karbon-12) at ang ikatlo ay muling batay sa lupain. Ang mas spekulatibong hipotesis ang pagtaas ng [[radiasyon]] mula sa malapit na [[supernoba]] ay responsable sa mga ekstinksiyon. Ang mga [[trilobita]] na yumabong simula panahong [[Kambriyano]] ay sa wakas naging ekstinkns bago ang wakas ng PermiyanoPermian. Ang mga [[nautilus]] na isang espesye ng mga cephalopod nakagugulat na nakaligtas sa pangyayaring ito. Noong 2006, ang isang pangkat ng mga siyentipikong Amerikano mula sa [[The Ohio State University]] ay nag-ulat ng ebidensiya para sa isang posibleng malaking [[krater]] (bunganga) ng [[taeng-bituin]] na [[Lupaing krater na Wilkes) na may [[diametro]]ng 500 kilometro sa [[Antarctica]].<ref name="big bang">{{cite web| url=http://researchnews.osu.edu/archive/erthboom.htm| title=Big Bang in Antarctica – Killer Crater Found Under Ice| publisher=Ohio State University Research News| first=Pam Frost| last=Gorder| date=June 1, 2006}}</ref> Ang krater na ito ay matatagpuan sa lalim na 1.6 kilometro sa ilalim ng yelo ng Lupaing Wilkes sa silanganang Antartica. Ipinagpalagay ng mga siyentipiko na ang pagbanggang ito ay maaaring nagsanhi ng pangyayaring ekstinksiyon na PermiyanoPermian-Triasiko bagaman ang edad nito ay may braket lamang sa pagitan ng 100 milyon at 500 milyong taon ang nakalilipas. Kanila ring ipinagpalagay na maaaring nag-ambag sa isang paraan sa paghihiwalay ng [[Australia]] mula sa masa ng lupaing [[Antarctica]] na parehong bahagi superkontinenteng [[Gondwana]]. Ang mga lebel ng paghahati ng [[iridiyo]] at [[quartz]] sa patong na PermiyanoPermian-[[Triasiko]] ay hindi lumalapit sa mga nasa patong na [[hangganang Kretaseyoso-Paleohene]]. Kung ang isang mas higit na proporsiyon ng mga espesye at mga indibidwal na organismo ay naging ekstinkt sa panahong PermiyanoPermian-Triasiko, ito ay nagbigay duda sa pagbangga ng bulalakaw sa paglikha ng Kretasyoso Paleohene. May karagdagang pagdududa sa teoriyang ito batay sa mga [[fossil]] sa [[Greenland]] na nagpapakita ng unti unting ekstinksiyon na tumagal ng mga 80,000 taon na may tatlong mga natatanging mga yugto. Maraming mga siyentipo ay nangangatwirang ang pangyayaring PermiyanoPermian-Triasiko ay sanhi ng kombinasyon ng ilan o lahat ng mga hipotesis sa itaas at iba pang mga paktor. Ang pagkakabuo ng [[Pangaea]] ay nagpabawas ng bilang mga habitat na pang-baybayin at maaaring nag-ambag sa ekstinksiyon ng marmaing mga [[klado]].