Mamalya: Pagkakaiba sa mga binago

<br>Ang [[Synapsida]] na isang pangkat ng mga hayop na Sinapsido na naglalaman ng mga mamalya at mga nalipol na kamag-anak nito ay nagmula sa panahong [[Pennsylvanian]] nang ang mga ito ay humiwalay mula sa lipi (lineage) na Sauropsida na kinabibilangan ng mga hayop na Sauropsido na tumungo sa mga kasalukuyang [[reptilya]] at [[ibon]]. Ang mga mamalyang putong na korona ay nag-[[ebolusyon|ebolb]] mula sa mas naunang mga [[mammaliaform]] o anyong mamalya sa panahong Simulang [[HurasikoJurassic]].

Ang [[pangyayaring ekstinksiyon na Permian-Triasiko]] na isang tumagal na pangyayari sanhi ng pagtitipon ng ilang mga pulsong ekstinksiyon ay nagwakas sa pananaig ng mga karnibora sa mga therapsida. Sa panahong Simulang Triasiko, ang lahat ng mga midyum hanggang malalaking niche ng mga karniborang pang-lupain ay pinalitan ng mga [[arkosauro]] na sa loob ng lumawig na panahon(35 milyong taon) ay kinabilangan ng mga [[Crocodylomorpha|crocodylomorph]], mga [[pterosauro]] at mga [[dinosauro]]. Sa panahong [[HurasikoJurassic]], ang mga dinosauro ay nanaig din sa malalaking niche ng mga herbiborang pang-luapin. Ang mga unang mamalya(sa kahulugang ibinigay sa termino nina Kielan-Jawarowska ''et al.'')<ref name=KCL>{{cite book |first1=Zofia |last1=Kielan-Jaworowska |first2=Richard L. |last2=Cifelli |first3=Zhe-Xi |last3=Luo |chapter=Introduction |title=Mammals from the Age of Dinosaurs |location=New York |publisher=Columbia University Press |year=2004 |pages=1–18 |isbn=0-231-11918-6}}</ref> ay unang lumitaw sa Huling [[Triasiko]] mga 210 milyong taon ang nakalilipas na 60 milyong taon pagktapos ng paglitaw ng mga unang [[therapsida]]. Pinalaganap ng mga ito ang mga pang-gabing niche na insektibora nito mula sa gitnang HurasikoJurassic at patuloy nito. Halimbawa, ang ''[[Castorocauda]]'' ay nagkaroon ng mga pag-aangkop para sa paglangyo, paghuhukay at paghuli ng isda.<ref>{{cite web | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2006/02/0223_060223_beaver.html | title=Jurassic "Beaver" Found; Rewrites History of Mammals}}</ref> Ang karamihan ng mga espesye ng mamalya na umnira sa era na [[Mesosoiko]] ay [[multituberculata]], mga [[Triconodonta|triconodont]] at mga spalacotheriid.<ref>{{cite journal |last1=Luo |first1=Zhe-Xi |year=2007 |title=Transformation and diversification in early mammal evolution |journal=Nature |volume=450 |pages=1011–19 |url=http://carnegiemnh.net/assets/science/vp/Luo%202007%20%28Mesozoic%20mammal%20review%29%5B1%5D.pdf |doi=10.1038/nature06277 |pmid=18075580|bibcode = 2007Natur.450.1011L }}</ref> Ang pinakaunang mga alam na [[monotreme]] ang ''[[Teinolophos]]'' na nabuhay mga 123 milyong taon ang nakalilipas sa [[Australia]]. Ang mga monotreme ay may ilang mga katangian na maaaring namana mula sa mga orihinal na [[amniota]]:

Hindi tulad ng ibang mga mamalya, ang mga babaeng monotreme ay walang mga [[utong]] at nagpapakin ng mga batang supling nito sa pamamagitan ng pagpapawis ng mga gatas mula sa mga patse sa mga tiyan nito. Ang pinakaunang alam na [[metatheriano]] ang ''[[Sinodelphys]]'' na natagpuan sa 125 milyong taon na eskisto o pisara ng panahong Simulang [[Kretaseyoso]] sa probinsiyang Liaoning ng hilagang-silanganing Tsina. Ang fossil ay halos kumpleto at kinaibilangan ng mga kumpol ng balahibo at mga bakas ng mga malalambot na tisyu.<ref>{{cite web | url=http://news.nationalgeographic.com/news/2003/12/1215_031215_oldestmarsupial.html | title=Oldest Marsupial Fossil Found in China | date=December 15, 2003 | publisher=National Geographic News}}</ref> Ang pinakamatandang alam na fossil ng [[Eutheria]]("mga tunay na hayop") ang maliit na tulad ng [[shrew]] na ''[[Juramaia| Juramaia sinensis]]'', o "Inang [[HurasikoJurassic]] mula sa Tsina" na pinetsahan ng 160 milyong taon ang nakalilipas sa panahong Itaas na [[HurasikoJurassic]].<ref name=Juramaia>{{cite journal |last1=Luo |first1=Zhe-Xi |last2=Yuan |first2=Chong-Xi |last3=Meng |first3=Qing-Jin |last4=Ji |first4=Qiang |year=2011 |title=A Jurassic eutherian mammal and divergence of marsupials and placentals |journal=Nature |volume=476 |issue=7361 |pages=442–445 |doi=10.1038/nature10291 |url=http://www.dtabacaru.com/secret.pdf|bibcode = 2011Natur.476..442L }}</ref> Ayon sa mananaliksik ng fossil na ito, ito ay maaaring isang placental na mamalaya at ang petsa nito ay umaayon sa mga analis na [[genome|henomiko]] na naglalagay sa paghihiwalay ng dalawang pangkat ng mamalya na placental at marsupial sa mga 160 milyong taon ang nakalilipas.<ref>http://www.livescience.com/15734-oldest-placental-mammal.html</ref><ref>http://www.nytimes.com/2011/08/30/science/30obmammal.html</ref><ref>http://evolution.berkeley.edu/evolibrary/news/110901_earlymammals</ref> Ang isang kalaunang eutherian na ''[[Eomaia]]'' na pinetsahan ng 125 milyong taon ang nakaliipas sa Mababang [[Kretaseyoso]] ay nag-aangkin ng ilang mga katangian na karaniwan sa mga [[Marsupialia|marsupiyal]] ngunit hindi mga [[placental]]. Ito ay ebidensiya na ang mga katangiang ito ay umiiral sa huling karaniwang ninuno ng dalawang pangkat ngunit kalaunang naglaho sa liping placental.<ref>{{cite web | url=http://www.evolutionpages.com/Eomaia%20scansoria.htm | title=Eomaia scansoria: discovery of oldest known placental mammal}}</ref> Sa partikular: