|
pakielam mo bat mo tinatong nue ginagawa mo..............[[Talaksan:Pantoja de la Cruz Copia de Antonio Moro.jpg|thumb|upright|left|Si [[Felipe II ng Espanya]].]]
{{Infobox country
| native_name = Republika ng Pilipinas
| common_name = Republika ng Pilipinas
| image_flag = Flag of the Philippines.svg
| image_coat = Coat of Arms of the Philippines.svg
|other_symbol = <div style="padding:0.3em;">[[File:Seal of the Philippines.svg|80px]]
|other_symbol_type = [[Eskudo ng Pilipinas|Dakilang Sagisag ng Pilipinas]]
| national_motto = <br>''[[Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa]]''
| image_map = PHL orthographic.svg
| map_caption = Kinaroroonan ng Pilipinas sa Asya
| national_anthem = [[Lupang Hinirang]]<br /><br><center>[[File:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]</center>
| official_languages = [[Wikang Filipino|Filipino]] at [[Wikang Ingles|Ingles]]
| regional_languages = [[Mga wika sa Pilipinas|19 na wika]]<br> [[Wikang Aklanon|Aklanon]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Sebwano|Sebwano]], [[Wikang Zamboangueño|Tsabakano]], [[Wikang Hiligaynon|Hiligaynon]], [[Wikang Ibanag|Ibanag]], [[Wikang Iloko|Ilokano]], [[Wikang Ibatan|Ibatan]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Wikang Kinaray-a|Kinaray-a]], [[Wikang Maguindanao|Maguindanao]], [[Wikang Maranao|Maranao]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinan]], [[Wikang Sambal|Sambal]], [[Wikang Surigaonon|Surigaonon]], [[Wikang Tagalog|Tagalog]], [[Wikang Tausug|Taūsug]], [[Wikang Waray-Waray|Waray]], [[Wikang Yakan|Yakan]] </td></tr><tr class="mergedbottomrow"><td colspan="2">{{Color|#2A52BE|'''Panghaliling wika'''}}{{ref|1|a}}</td><td style="vertical-align:middle;">[[Wikang Kastila sa Pilipinas|Kastila]] at [[Wikang Arabe|Arabe]]
| demonym = [[Mga Pilipino|Pilipino/Pilipina]]<br> [[Pinoy|Pinoy/Pinay]] (katawagang palasak)
| capital = [[Maynila]]
|latd=14 |latm=35 |latNS=N |longd=121 |longm=0 |longEW=E
| largest_city = [[Lungsod Quezon]]<br>{{small|{{coord|14|38|N|121|02|E|display=inline}}}} <!-- Although [[Davao City]] has the largest land area, the article on [[largest city]] says we should refer to the most populous city, which as of 2006 is [[Quezon City]]. See the discussion page for more information. Changing this information without citation would be reverted.-->
| government_type = Unitaryong [[Pangulo|pampanguluhang]] [[republika]]ng [[Saligang batas|konstitusyonal]]
| leader_title1 = [[Pangulo ng Pilipinas|Pangulo]]
| leader_title2 = [[Pangalawang Pangulo ng Pilipinas|Pangalawang Pangulo]]
| leader_title3 = [[Pangulo ng Senado ng Pilipinas|Pangulo ng Senado]]
| leader_title4 = [[Ispiker ng Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Ispiker]]
| leader_title5 = [[Punong Mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas|Punong Mahistrado]]
| leader_name1 = [[Rodrigo Duterte]]
| leader_name2 = [[Leni Robredo]]
| leader_name3 = [[Vicente Sotto III]]
| leader_name4 = [[Pantaleon Alvarez]]
| leader_name5 = [[Antonio Carpio]] (pansamantala)
|legislature = [[Kongreso ng Pilipinas|Kongreso]]
|upper_house = [[Senado ng Pilipinas|Senado]]
|lower_house = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Kapulungan ng mga Kinatawan]]
| area_km2 = 343,448<ref>https://www.gov.ph/ang-pilipinas</ref>
| area_sq_mi = 132,606 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| area_rank = Ika-63
| area_magnitude = 1 E11
| percent_water = 0.61<ref name=CIAfactbook>{{cite web
|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html
|last=Central Intelligence Agency. |title=Silangan at Timog-Silangang Asya :: Pilipinas |work=The World Factbook |publisher=Washington, DC: Author |date=2009-10-28 |accessdate=2009-11-07}}</ref> (tubig sa kaloobang sakop ng Pilipinas)
| population_estimate = 95,834,000<!--This figure doesn't correspond to the source: 90,420,000--><ref name="population">[http://www.census.gov.ph/data/sectordata/popprojtab.html Philippine Census 2005 Population Projection]</ref>
| population_estimate_year = 2011
| population_estimate_rank = Ika-12
| population_census = 100,981,437
| population_census_year = 2015
| population_census_rank = Ika-12
| population_density_km2 = 336.60
| population_density_sq_mi = 871.8 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| population_density_rank = Ika-37
| GDP_PPP_year = 2018
| GDP_PPP = $955.587 bilyon<!--IMF-->
| GDP_PPP_per_capita = $8,815
| GDP_nominal = $389.484 bilyon
| GDP_nominal_year = 2018
| GDP_nominal_per_capita = $3,593
| Gini = 43.0 <!--number only-->
| Gini_year = 2012
| Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=Marso 2, 2011}}</ref>
| Gini_rank = Ika-44
| Gini_category = <font color="#ffcc00">katamtaman</font>
| HDI_year = 2015
| HDI = 0.682
| HDI_rank = Ika-116
| HDI_category = <font color="#ffcc00">katamtaman</font>
| sovereignty_type = [[Himagsikang Pilipino|Kalayaan]]
| sovereignty_note = mula sa [[Espanya]] at [[Estados Unidos]]
| established_event1 = [[Pagpapahayag ng Kalayaan ng Pilipinas|Ipinahayag]]
| established_date1 = 12 Hunyo 1898
| established_event2 = [[Batas Tydings-McDuffie|Pansariling pamahalaan]]
| established_date2 = 24 Marso 1934
| established_event3 = [[Araw ng Republika|Kinikilala]]
| established_date3 = 4 Hulyo 1946
| established_event4 = [[Saligang Batas ng Pilipinas|Kasalukuyang saligang batas]]
| established_date4 = 2 Pebrero 1987
| currency = [[Piso ng Pilipinas]] (₱)
| currency_code = PHP
| time_zone = [[Pamantayang Oras ng Pilipinas]]
| utc_offset = +8
| time_zone_DST = hindi sinusunod
| utc_offset_DST = +8
|date_format = {{unbulleted list |buwan-araw-taon|araw-buwan-taon ([[Anno Domini|AD]])}}
|drives_on = kanan<ref>{{cite web |url=http://www.brianlucas.ca/roadside/ |title=Which side of the road do they drive on? |author=Lucas, Brian |date=Agosto 2005 |accessdate=Pebrero 22, 2009 |publisher=}}</ref>
| cctld = [[.ph]]
| calling_code = +63
| ISO_3166-1_alpha2 = PH
| ISO_3166-1_alpha3 = PHL
| ISO_3166-1_numeric = 608
| sport_code = PHI (IOC & FIFA), PHL (ISO 3166-1)
| vehicle_code = RP
| footnotes = * Ang [[Wikang Sebwano|Sebwano]], [[Wikang Zamboangueño|Tsabakano]], [[Wikang Iloko|Ilokano]], [[Wikang Hiligaynon|Hiligaynon]], [[Mga wikang Bikol|Bikol]], [[Wikang Waray-Waray|Waray-Waray]], [[Wikang Kapampangan|Kapampangan]], [[Wikang Pangasinan|Pangasinan]], [[Wikang Aklanon|Aklanon]], [[Wikang Ibanag|Ibanag]], [[Wikang Ibatan|Ibatan]], [[Wikang Kinaray-a|Kinaray-a]], [[Wikang Sambal|Sambal]], [[Wikang Surigaonon|Surigaonon]], [[Wikang Maranao|Maranao]], [[Wikang Maguindanao|Maguindanao]], [[Wikang Yakan|Yakan]], [[Wikang Tagalog|Tagalog]], at [[Wikang Tausug|Taūsug]] ay ang mga auksilar na wikang opisyal sa kanilang sariling rehiyon. Ang [[Wikang Kastila|Kastila]] at [[Wikang Arabe|Arabe]] ay itinataguyod sa isang pangunahing at kusang batayan.
|pinaka populadong lungsod=<nowiki>[Maynila]]</nowiki>}}
Ang '''Pilipinas''', opisyal na '''Republika ng Pilipinas''', ay isang [[malayang estado]] at kapuluang bansa sa [[Timog-Silangang Asya]] na matatagpuan sa kanlurang bahagi ng [[Karagatang Pasipiko|Karagatang Pasipiko]]. Ito ay binubuo ng 7,641 pulo na hinahati sa tatlong kumpol ng mga pulo na: [[Luzon]], [[Kabisayaan]] (kilalá rin bílang ''Visayas'') at [[Mindanao]]. Ang ulumbayan nito ay ang [[Maynila]] at ang pinakamataong lungsod ay ang [[Lungsod Quezon]]; pawang bahagi ng [[Kalakhang Maynila]].
Matatagpuan sa pagitan ng 116° 40' at 126° 34' S. [[longhitud]], at 4° 40' at 21° 10' H. [[latitud]] ang Pilipinas. Pinapalibutan ito ng [[Dagat Pilipinas]] sa silangan, ng [[Dagat Luzon]] sa kanluran, at ng [[Dagat ng Celebes]] sa timog. Matatagpuan ang bansang [[Indonesia]] sa katimugang bahagi ng bansa habang matatagpuan ang bansang [[Malaysia]] sa timog-kanluran. Sa silangan matatagpuan ang bansang [[Palau]] at sa hilaga matatagpuan ang bansang [[Taiwan]].
Ang kinaroroonan ng Pilipinas sa [[Singsing ng Apoy ng Pasipiko]] at malapit sa ekwador ang dahilan upang madalas tamaan ng bagyo at lindol, ngunit nagtataglay ito ng masaganang likas na yaman at ilan sa mga pinakamagandang sari-saring nilalang na nabubuhay. Ang Pilipinas ay may lawak na 300,000 kilometro kuwadrado (115,831 milya kuwadrado), at tinatayang may 103 milyong bilang ng tao. Ito ay ang ika-walong pinakamataong bansa sa Asya at ang [[Tala ng mga bansa ayon sa populasyon|ika-labindalawang pinakamataong bansa]] sa daigdig. Magmula noong 2013, tinatayang 10 milyong Pilipino naman ang naninirahan sa [[Balikbayan|ibayong-dagat]], binubuo ang isa sa pinakamalaking [[diaspora]] sa daigdig. Iba't ibang mga [[Mga pangkat etniko sa Pilipinas|pangkat etniko]] at kalinangan ang makikita sa saan mang sulok ng bansa. Noong sinaunang panahon, ang mga [[Mga Negrito|Negrito]] ang ilan sa mga unang nanirahan sa kapuluan. Sinundan sila ng pagdating ng mga [[Mga Austronesyo|Austronesyo]]. Naganap ang pakikipagkalakalan sa mga [[Intsik]], Malay, [[India|Indiyano]], at mga bansang [[Islam|Muslim]]. Maraming mga nagkukumpetensyang bansa o bayan tulad ng [[Bayan ng Tondo|Tondo]], [[Kaharian ng Maynila|Maynila (bayan)]], [[Ma-i]], [[Konpederasyon ng Madyaas|Madyaas]] at [[Sultanato ng Sulu|Kasultanan ng Sulu]] ang naitatag sa ilalim ng pamumuno ng mga [[Datu]], [[Raha]], [[Sultan]], at [[Lakan]].
Ang pagdating ni [[Fernando de Magallanes]] sa [[Homonhon]], [[Silangang Samar]] noong 1521 ay ang tanda ng pagsisimula ng pananakop ng mga Kastila, ngunit ito'y naudlot nang mamatay siya sa [[Labanan sa Mactan]] kay [[Lapu-Lapu]], ang Datu ng Mactan. Noong 1543, pinangalan ng isang Kastilang manggagalugad na si [[Ruy López de Villalobos]], ang kapuluan na ''Las Islas Filipinas'' (Mga Kapuluan ng Pilipinas) sa karangalan ni [[Felipe II ng Espanya]]. Sa pagdating ni [[Miguel López de Legazpi]] mula sa [[Lungsod ng Mehiko]] noong 1565, naitatag ang unang paninirahan ng mga Kastila sa kapuluan. Naging bahagi ang Pilipinas sa [[Imperyong Kastila]] nang higit 300 taon. Naging bunga ito upang ang [[Katolisismo]] ang maging pangunahing pananampalataya. Sa gitna ng kapanahunang ito, ang Maynila ang naging sentro ng kalakalan ng kanluran sa Pasipiko na umuugnay sa Asya sa [[Acapulco]] sa [[Kaamerikahan]] gamit ang mga [[Galeon ng Maynila|galyon ng Maynila]].
Nang magbigay daan ang ika-19 na dantaon sa ika-20, sumunod ang pagsiklab at tagumpay ng [[Himagsikang Pilipino]], na nagpatatag sa sandaling pag-iral lamang ng [[Unang Republika ng Pilipinas]], na sinundan naman ng madugong [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] ng panlulupig ng hukbong sandatahan ng [[Estados Unidos]]. Sa kabila ng [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas|pananakop ng mga Hapon]], nanatili sa Estados Unidos ang kataas-taasang kapangyarihan sa kapuluan hanggang matapos ang [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], noong kinilala na ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Mula noon, ang Pilipinas ay nagkaroon ng magulong karanasan sa demokrasya, kung saan kabilang ang pagpapatalsik ng diktadurya sa isang [[Rebolusyong EDSA ng 1986|'di marahas na himagsikan]].
Malaking ambag o pagbabago sa wika at kinaugalian ng Pilipinas ang naidulot ng pagsakop ng mga bansang [[Espanya]] (mula 1565 hanggang 1898) at Estados Unidos (mula 1898 hanggang 1946). Ang pananampalatayang Katoliko o Katolisismo ang pinakamalaking ambag na naibahagi ng mga Kastila sa kaugaliang Pilipino.
Tanyag ang bansang Pilipinas sa mga kalakal at yaring panluwas at sa kanyang mga Pilipinong Manggagawa sa Ibayong-Dagat o OFW. Kasalukuyang nakararanas ng pag-unlad ang bansa sa mga remitans na ipinapadala pauwi ng mga OFW. Isa sa mga pinakaumuunlad na bahagi ang [[teknolohiyang pang-impormasyon|teknolohiyang pangkaalaman]] sa ekonomiya ng Pilipinas. Marami ring mga dayuhan ang namumuhunan sa bansa dahil sa mataas na palítan ng dolyar at piso. Kasalukuyan ding umaangat ang bahagi ng pagsisilbi na dulot ng mga ''call center'' na naglipana sa bansa.
Ang Pilipinas ay isang orihinal na kasapi ng [[Mga Nagkakaisang Bansa]], [[Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan]], [[Samahan ng mga Bansa sa Timog-Silangang Asya]], ang [[Asia-Pacific Economic Cooperation|Kooperasyong Pang-ekonomiya sa Asya-Pasipiko]], at ang [[East Asia Summit|Pulong-Panguluhan ng Silangang Asya]]. Narito rin ang himpilan ng [[Bangko sa Pagpapaunlad ng Asya]]. Itinuturing ang Pilipinas bilang isang bagong industriyalisadong bansa, kung saan mayroong ekonomiyang nagbabago mula sa isang nakabatay sa agrikultura patungo sa isang mas nakabatay naman sa mga serbisyo at pagmamanupaktura. Isa ang Pilipinas sa tanging dalawang bansa sa Timog-silangang Asia na [[Kristiyanismo]] ang pangunahing pananampalataya, ang isa pa ay ang [[Silangang Timor]].
Katiwalian sa pamahalaan, pagkasira ng kapaligiran, basura, kawalan ng hanapbuhay, labis na bilang ng tao at ''extra-judicial killings'' o pagpatay sa mga taong bumabatikos o kumakalaban sa pamahalaan ang mga pangunahing suliranin ng Pilipinas. Nagdudulot din ng suliranin sa bansa ang mga pangkat ng terorismo tulad ng [[Abu Sayyaf]] at [[Pangkat ng Maute|Maute]] sa Mindanao at [[Bagong Hukbong Bayan]].
== Pangalan ==
[[Talaksan:Pantoja de la Cruz Copia de Antonio Moro.jpg|thumb|upright|left|Si [[Felipe II ng Espanya]].]]
Ang Pilipinas ay ipinangalan sa karangalan ni [[Felipe II ng Espanya|Haring Felipe II ng Espanya]]. Pinangalan ng Kastilang manggagalugad na si [[Ruy López de Villalobos]], sa gitna ng kaniyang paglalayag noong 1542, ang mga pulo ng [[Leyte]] at [[Samar]] bilang ''Felipinas'' kasunod ng Prinsipe ng [[Asturias (Espanya)|Asturias]]. Sa huli, ang pangalang ''Las Islas Filipinas'' ang sasaklaw sa lahat ng mga pulo sa kapuluan. Bago ito naging pangkaraniwan, iba pang mga pangalan tulad ng ''Islas del Poniente'' (Mga Kapuluan ng Kanluran) at ang ipinangalan ni Magallanes para sa mga pulo na ''San Lázaro'' ay ginamit rin ng mga Kastila upang tukuyin ang kapuluan.
| 