United Kingdom: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
Tatak: 2017 source edit
Linya 94:
|alt_flag=Isang watawat na may krus at saltire na may kulay pula, puti, at bughaw|alt_coat=Kutamaya na may kalasag at putong sa gitna, na may nakapaligid na liyon at unikornyo}}
 
Ang '''UnitedNagkakaisang KingdomKaharian''', opisyal na '''Nagkakaisang Kaharian ng Kalakhang Britanya at Kahilagaang Irlanda''' ('''UKNK''') na karaniwang tinatawag din na Britanya
<ref group="tala">Sa United Kingdom at sa mga Lupang-sakop nito, ang mga [[Mga katutubong wika|katutubong]] ([[Rehiyonal na wika|rehiyonal]]) [[Mga wika sa United Kingdom|wika]] ay opisyal na kinikilala alinsunod sa [[Kasulatang Patotoo ng Europa para sa mga Wikang Rehiyonal at Pagkamunti]]. Ang opisyal na katawagan sa UK ng mga sumusunod na wika ay:
* {{lang-kw|Rywvaneth Unys Breten Veur ha Kledhbarth Iwerdhon}};
Linya 101:
** [[Ulster Scots dialects|Ulster-Scots]]: ''{{lang|sco-UKN|Claught Kängrick o Docht Brätain an Norlin Airlann}}''<br>or ''{{lang|sco-UKN|Unitet Kängdom o Great Brittain an Norlin Airlann}}'';
* {{lang-gd|Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire is Èireann a Tuath}};
* {{lang-cy|Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon}}</ref>, ay isang [[malayang bansa]] na nakapahiwalay sa hilagang-kanluran ng [[Europa]]. Kinabibilangan nito ang mga pulo ng [[Kalakhang Britanya]], ang hilagang-silangang bahagi ng pulo ng [[Irlanda]], at iba pang mga maliliit na pulo sa paligid nito. Ang [[Hilagang Ireland|Kahilagaang Irlanda]] ang tanging bahagi ng UKNK na may karatig-bansa sa [[Hangganang lupa|hangganan]] nito—ang [[Republika ng Ireland|Republika ng Irlanda]]. <ref group="tala">Kung hindi ibibilang ang mga lupang-sakop ng [[Gibraltar]] at [[Akrotiri at Dhekelia]], ang Hilagang Ireland ang natatanging bahagi ng UK na may karatig-bansa sa hangganan nito. Ang Gibraltar ay [[Hangganan sa pagitan ng Gibraltar at Espanya|karatig-bansa]] ang [[Espanya]], samantalang ang Akrotiri at Dhekelia ay karatig-bansa ang [[Cyprus|Republika ng Chipre]]. Ang Dhekelia ay kanugnog-bansa rin ang di-kinikilalang [[Hilagang Cyprus|Hilagang Chipre]].</ref> Maliban dito, ang UKNK ay napaliligiran ng [[Karagatang Atlantiko]] sa kanluran at hilaga, [[Dagat Hilaga]] sa silangan, [[Bangbang Inggles]] sa timog, at [[Dagat Irlandes]] sa kanluran.
 
Ang UKNK ay isang [[Kahariang May Saligang-batas|kahariang may saligang-batas]] na may [[Pambatasang Pamamaraan|pambatasang pamamaraan]]. Ang pununglunsod nito ay [[Londres]]. Ito ay binubuo ng apat na danay: [[Ingglatera]], [[Eskosya]], [[Gales]], at [[Kahilagaang Irlanda]]. Ang huling tatlo ay may mga kinatawang pangasiwaan, na may kanya-kanyang kapangyarihan,<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/education/7859034.stm |title= Fall in UK university students |work= BBC News |date = 29 Enero 2009}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.transport-research.info/web/countryprofiles/uk.cfm |title=Country Overviews: United Kingdom |publisher=Transport Research Knowledge Centre |accessdate= 28 Marso 2010}}</ref> sa kani-kanilang mga pununglunsod, [[Edinburgh|Edimburgo]], [[Cardiff]], at [[Belfast]]. Mayroong tatlong [[Sakupbayan ng Kaputungan]] ang UKNK. Ito ay ang [[Guernsey]], [[Jersey]], at ang [[Pulo ng Man]].<ref>{{cite web |url= http://www.direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_10012517 |title=Key facts about the United Kingdom |accessdate=3 Mayo 2011 |publisher=[[Directgov]] |quote=The full title of this country is 'the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland'. 'The UK' is made up of England, Scotland, Wales, and Northern Ireland. 'Britain' is used informally, usually meaning the United Kingdom. 'Great Britain' is made up of England, Scotland and Wales. The Channel Islands and the Isle of Man are not part of the UK.}}</ref> Ngunit ang mga ito ay hindi bahagi ng UKNK ayon sa saligang-batas. Mayroon ding labing-apat na mga [[Sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-dagat]].<ref>{{cite web |url= http://www.fco.gov.uk/en/about-us/what-we-do/overseas-territories |title= Working with Overseas Territories |publisher= [[Foreign and Commonwealth Office]] |accessdate= 3 Mayo 2011}}</ref> Ito ay ang mga nalabi ng Sasakharing Britaniko na noong ika-19 hanggang ika-20 dantaon, ay ito ang pinakamalaking sasakhari sa kasaysayan kung kailan nasakop nito ang halos isang-kapat na bahagi ng daigdig. Hanggang ngayon, makikita pa rin ang pangingibabaw ng kapangyarihan ng Britanya sa [[Wikang Ingles|wika]], [[Kultura ng United Kingdom|kalinangan]], at [[Batas Panlahat|pamamaraang pambatas]] sa mga dating sakupbayan nito.
 
Ang UKNK ay isang [[maunlad na bansa]]. Ito ay ika-6 sa may pinakamalaking agimat sa pasapyaw na [[Kabuuan ng Gawang Katutubo|KGK]] at ika-8 sa may [[Kapantayan ng Lakas ng Pagbili]] (KLP). Ito ang kauna-unahang bansa na naging maunlad at pinakamakapangyarihan noong ika-19 at unang bahagi ng ika-20 dantaon.<ref>{{cite book |title= The First Industrial Nation: the Economic History of Britain, 1700–1914 |publisher= Routledge |location =London |author=Mathias, P. |year=2001 |isbn=0-415-26672-6}}</ref> Matatawag pa ring makapangyarihan ang UKNK na may mapakukundanganang kapangyarihan sa agimat, kalinangan, panghukbo, agham, at banwahan ng daigdig.<ref>{{cite news |url= http://www.theaustralian.com.au/news/opinion/cameron-has-chance-to-make-uk-great-again/story-e6frg6zo-1225866975992 |author=Sheridan, Greg |title=Cameron has chance to make UK great again |accessdate=23 Mayo 2011 |work=The Australian |location =Sydney |date =15 Mayo 2010}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/britain-is-now-most-powerful-nation-on-earth-8326452.html |author=Dugan, Emily |title=Britain is now most powerful nation on earth |accessdate= 18 Nobyembre 2012 |work=The Independent |location =London |date = 18 Nobyembre 2012}}</ref> Kinikilala ito bilang bansang may sandatang buturanin. Ito rin ang ika-apat sa daigdig na may pinakamalaking paggugol panghukbo.<ref>{{cite web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/resultoutput/15majorspenders |title =The 15 Major Spender Countries in 2011 |work=Military Expenditures |publisher=[[Stockholm International Peace Research Institute]] |accessdate= 3 Mayo 2012}}</ref>
 
Ang UKNK ay [[Mga Panatilihang Kasapi ng Kapulungang Pangkatiwasayan ng Mga Nagkakaisang Bansa|panatilihang kasapi]] ng [[Kapulungang Pangkatiwasayan ng Mga Nagkakaisang Bansa]] simula sa pagkakatatag nito noong 1946. Simula noong 1973, naging kasapi rin ito ng [[Pamayanang Agimat ng Europa]] at ang humalinhin dito, ang [[Samahang Europeo]]. Ang iba pa nitong kinasasapian ay ang [[Kapamansaan ng mga Bansa]], [[Konseho ng Europa|Kapulungan ng Europa]], [[Pangkat ng Pito (P7)|P7]], [[Pangkat ng Walo (P8)|P8]], [[Pangkat ng Dalawampu (P20)|P20]], [[Kapisanan ng Kasunduan sa Hilagang Atlantiko|KKHA]], [[Kapisanan para sa Pakikipagtulungan sa Ekonomiya at Pagpapaunlad|KPEP]], at ang [[Kapisanan ng Pandaigdigang Kalakalan|KPK]].
 
== Palamuhatan at katawagan ==
{{anchor|Etymology}}<!--linked-->{{See also|Britanya (ngalan ng pook)|Katawagan sa Kalakhang Britanya|Katawagan sa Kapuluang Britaniko}}
Nakahayag sa [[Mga Batas ng Samahan 1707]] na ang Ingglatera at Eskosya ay "kasapi sa iisang kaharian sa Ngalan ng Kalakhang Britanya".<ref>{{cite web |url= http://www.scotshistoryonline.co.uk/union.html |title= Treaty of Union, 1706 |publisher=Scots History Online |accessdate= 23 Agosto 2011}}</ref><ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=LYc1tSYonrQC&pg=PA165 |title= Constitutional & Administrative Law |page=165 |author= Barnett, Hilaire |author2=Jago, Robert |edition=8th |year=2011 |isbn=978-0-415-56301-7 |publisher=Routledge |location =Abingdon }}</ref><ref group="tala">Ihambing sa bahagi 1 ng [[Mga Batas ng Samahan 1800]]: "ang mga Kaharian ng Kalakhang Britanya at Ireland ay...pagbubuklurin sa iisang Kaharian sa Ngalan ng "United Kingdom ng Kalakhang Britanya at Ireland"".</ref> Noong ika-18 dantaon, impormal ang paggamit ng "Nagkakaisang Kaharian" at minsanan na ring tinukoy ang UKNK bilang "Nagkakaisang Kaharian ng Kalakhang Britanya".<ref>{{cite web |url= http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ab07 |title=History of Great Britain (from 1707) |authorlink=Bamber Gascoigne |author=Gascoigne, Bamber |publisher=History World |accessdate= 18 Hulyo 2011}}</ref>
 
Noong 1801, pinagkaisa ng [[Mga Batas ng Samahan 1800]] ang mga kaharian ng [[Kaharian ng Gran Britanya|Kalakhang Britanya]] at [[Kaharian ng Ireland|Irlanda]]. Dito unang ginamit ang katawagang Nagkakaisang Kaharian ng Kalakhang Britanya at Irlanda.<ref>{{cite web |url= http://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/legislativescrutiny/ |title=Acts of Union 1707 |publisher=UK Parliament |accessdate= 21 Hulyo 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.scottish.parliament.uk/vli/visitingHolyrood/union_exhibition.pdf |title=Making the Act of Union 1707 |publisher=Scottish Parliament |accessdate= 21 Hulyo 2011}}</ref><ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/7327029.stm |title=England&nbsp;– Profile |publisher=BBC |accessdate=21 Hulyo 2011 |date= 10 Pebrero 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.history.org.uk/resources/he_resource_730_9.html |title=The Creation of the United Kingdom of Great Britain in 1707 |publisher= [[Historical Association]] |accessdate= 21 Hulyo 2011}}</ref>
 
Ang katawagang "Nagkakaisang Kaharian ng Kalakhang Britanya at Kahilagaang Irlanda" ay ginamit noong 1927 ayon sa [[Batas sa Karapatang Makahari at Parlamentaryo|Batas sa Karapatang MakahariMaharlika at Pambatasan]]. Ito ang nagsilbing pagkilala sa kasarinlan ng [[Malayang Pamahalaang Irlandes]] at sa pagkakahati ng Irlanda noong 1922. Dahil dito, ang Kahilagaang Irlanda ay ang tanging bahagi ng pulo ng Irlanda na nananatiling sakop ng UKNK.<ref>{{cite book | title=The Irish Civil War 1922–23 | author=Cottrell, P. | year=2008 | page=85 | isbn=1-84603-270-9}}</ref>
 
Bagaman tinatawag ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian bilang isang ganap na malayang bansa, ang Ingglatera, Eskosya, Gales, at (mas pinagtatalunang) Kahilagaang Irlanda ay tinatawag ding mga 'bansa' kahit hindi ito mga malalaya.<ref>[http://books.google.com/?id=gPkDAQAAIAAJ Population Trends, Issues 75&ndash;82, p.38], 1994, UK Office of Population Censuses and Surveys</ref> Ang Eskosya, Gales, at Kahilagaang Irlanda ay may mga sari-sariling pamahalaan. Ayon sa pook-sapot ng Punong Tagapangasiwa, ginamit ang katagang "mga bansa sa loob ng isang bansa" upang isalarawan ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. Ang pagsasalaysay sa katawagan sa Kahilagaang Irlanda ay "maaaring maging puno ng pagtatalo at kung anuman ang napiling gamitin ng isa ay maisisiwalat ang kanyang hinihirang kabanwahan."<ref>{{Cite book |last1 =Whyte |first1 =John |authorlink1=John Henry Whyte|last2= FitzGerald |first2 =Garret| authorlink2=Garret FitzGerald|year=1991 |title= Interpreting Northern Ireland |location= Oxford |publisher= Clarendon Press |isbn= 978-0-19-827380-6}}</ref> Mas naaangkop gamitin sa Kahilagaang Irlanda ang mga katawagang "danay" o "lalawigan" .
 
Ang Britanya naman ay ginagamit bilang maikling katawagan sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. Ang [[Kalakhang Britanya]] ay mariing tumutukoy lamang sa pangunahing pulo ng Ingglatera, Eskosya, at Gales.<ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/styleguide/page/0,,184840,00.html | title=Guardian Unlimited Style Guide |publisher=Guardian News and Media Limited | year=2007 | accessdate=23 Agosto 2011 | location=London | date= 19 Disyembre 2008|archiveurl=https://archive.is/gmuz|archivedate=2012-05-24}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/radio_newsroom/1099593.stm#g| title=BBC style guide (Great Britain)| accessdate=23 Agosto 2011 |work=BBC News| date= 19 Agosto 2002}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_10012517 |title=Key facts about the United Kingdom |accessdate= 24 Agosto 2011 |work=Government, citizens and rights |publisher=HM Government}}</ref> Gayunman, sa banyagang pagtutukoy, lalo na sa Nagkakaisang Pamahalaan, ang Kalakhang Britanya ay maaaring singkahulugan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian.<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/great%20britain Merriam-Webster Dictionary Online Definition of ''Great Britain'']</ref><ref>[[New Oxford American Dictionary]]: "Great Britain: England, Wales, and Scotland considered as a unit. The name is also often used loosely to refer to the United Kingdom."</ref> Ang GB at GBR ay ang mga [[Pandaigdigang Kapisanan para sa Pagpapamantayan|pamantayan]] sa pagtatala ng bansa (tignan ang [[PKP 3166-2]] at [[PKP 3166-1 alpha-3]]). Gayon din, ang pangkat Olimpiko ng UKNK ay nakikipaligsahan sa katawagang "Kalakhang Britanya" o "Pangkat GB".<ref>{{cite web |title= Great Britain |url= http://www.olympic.org/great-britain|publisher=International Olympic Committee |accessdate= 10 Mayo 2011}}</ref>
 
Ang pang-uring Britaniko ay madalas gamitin para sa mga bagay na may kaugnayan sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. Ito ay walang tiyak na pakahulugan sa batas, bagaman ito ay ginagamit upang tukuyin ang pagkamamamayan at [[Batas sa Kabansaan ng Britanya|kabansaan]] ng UKNK. Gumagamit ang mga [[Lahing Britaniko|Britaniko]] ng maraming katawagan sa pagkakakilanlan ng kanilang lahi. Maaari nilang gamitin ang Britaniko, Inggles, Eskoses, Galés, Hilagang Irlandes, o Irlandes;<ref>{{cite web
|url=http://www.ark.ac.uk/nilt/2010/Community_Relations/NINATID.html
|title=Which of these best describes the way you think of yourself?
Linya 129:
|accessdate= 1 Hulyo 2010}}</ref> o kapwa alinman sa dalawa.<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=u8gZklxHTMUC&pg=PA275 |title= Regionalism after regionalisation: Spain, France and the United Kingdom |pages=275&ndash;277 |author=Schrijver, Frans |publisher=Amsterdam University Press |year=2006 |isbn=978-90-5629-428-1 }}</ref>
 
Nagpalabas ng bagong anyo ng [[Pasaporte ng Britanya|pasaporte]] ang UKNK noong 2006.<ref>{{cite news| url=http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2010/dec/11/ian-jack-saddened-by-scotland-going-gaelic | location=London | work=The Guardian | first=Ian | last=Jack | title=Why I'm saddened by Scotland going Gaelic | date= 11 Disyembre 2010}}</ref> Sa unang dahon nito nakasaad sa wikang Inggles, [[Wikang Gales|Galés]], at [[Wikang Geliko Eskoses|Geliko Eskoses]] ang mahabang katawagan sa UKNK. Sa Gales, ito ay ''"Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon"'' at ''"Teyrnas Unedig"'' naman ang sa maikli.<ref>[http://www.direct.gov.uk/cy/Governmentcitizensandrights/LivingintheUK/DG_10012517CY Ffeithiau allweddol am y Deyrnas Unedig : Directgov - Llywodraeth, dinasyddion a hawliau<!-- Bot generated title -->]</ref> Sa Geliko Eskoses, ito ay ''"Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire is Èireann a Tuath"'' at ''"Rìoghachd Aonaichte"'' naman ang sa maikli.
 
== Kasaysayan ==
Linya 138:
[[File:Stonehenge2007 07 30.jpg|thumb|right|Tinatayang tinayo ang [[Stonehenge]] sa [[Wiltshire]] noong 2500 BKP]]
{{main|Kasaysayan ng Inglatera|Kasaysayan ng Gales|Kasaysayan ng Eskosya|Kasaysayan ng Irlanda|Kasaysayan ng pagkakabuo ng United Kingdom}}
Ang mga [[Sinaunang Paninirahan ng Pulo ng Britaniko|daluyong ng paninirahan]] ng mga [[Taong Kro-Manyon|makabagong tao]] sa UKNK ay nagsimula noong 30,000 taong nakalipas.<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/south_west/7069001.stm "Ancient skeleton was 'even older']". ''BBC News''. 30 Oktubre 2007. Retrieved 27 Abril 2011.</ref> Ang mga sinaunang taong ito ay tinatawag na [[Pampulong Seltiko]]. Sila ay binubuo ng mga taong [[Britaniko (makasaysayan)|Britonikong Britanya]] at [[Gelikong Irlandes]].<ref>{{cite book | title= Celtic culture: A historical encyclopedia |page= 973 |author=Koch, John T. |isbn= 978-1-85109-440-0
|year=2006 |publisher= ABC-CLIO |location=Santa Barbara, CA}}</ref> Nagsimula ang [[Panlulupig ng Romano sa Britanya|panlulupig ng mga Romano]] noong taong 43 KP. Nagtagal ito ng 400 taong [[Romanong Britanya|pananakop sa katimugang Britanya]]. Sinundan naman ito ng pananalakay ng mga [[Lipi ng mga Alemaniko|Alemanikong]] [[Anglo-Sahon]] kung kailan pinaliit nito ang mga nasasakupan ng mga Britoniko na naging [[Gales]] na lamang.<ref>{{cite encyclopedia |editor1-first=John |editor1-last=Davies|editor1-link=John Davies (historian) |editor2-first=Nigel |editor2-last=Jenkins |editor2-link=Nigel Jenkins |editor3-first=Menna |editor3-last=Baines|editor4-first=Peredur I. |editor4-last=Lynch
|editor4-link=Peredur Lynch |encyclopedia=[[Encyclopaedia of Wales|The Welsh Academy Encyclopaedia of Wales]] |year=2008 |publisher=University of Wales Press |location=Cardiff |isbn=978-0-7083-1953-6 |page=915}}</ref> Sa pagkakatatag ng mga [[Anglo-Sahong Inglatera|lupaing nasakop]] ng mga '''Anglo-Sahon''', ito ay naging [[Kaharian ng Inglatera|Kaharian ng Ingglatera]] noong ika-10 dantaon. Samantala, noong ika-9 na dantaon, ang mga [[Dal Riyata|Geliko sa hilagang kanluran ng Britanya]] ay nakiisa sa mga [[Pikto]] upang itatag ang [[Kaharian ng Eskosya]].<ref>{{cite book |author= Mackie, J.D. |authorlink= J.D. Mackie |title=A History of Scotland |location =London |publisher=Penguin |year=1991 |isbn=978-0-14-013649-4 |pages=18–19}}</ref><ref>{{cite book |author= Campbell, Ewan |title= Saints and Sea-kings: The First Kingdom of the Scots |publisher=Canongate |location=Edinburgh |year=1999 |isbn=0-86241-874-7 |pages=8–15}}</ref><ref>{{cite book |last= Haigh |first= Christopher |title= The Cambridge Historical Encyclopedia of Great Britain and Ireland |publisher=Cambridge University Press |year= 1990 |page= 30 |isbn= 978-0-521-39552-6}}</ref>
Linya 152:
Naitatag ang [[kaharian ng Kalakhang Britanya]] noong 1 Mayo 1707 sa pamamagitan ng [[Mga Batas ng Samahan 1707|Mga Batas ng Samahan]]. Pinagkaisa nito ang mga kaharian ng Ingglatera at Eskosya.<ref>{{cite web |url= http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/citizenship/rise_parliament/docs/articles_union.htm |title=Articles of Union with Scotland 1707 |publisher=UK Parliament |accessdate=19 Oktubre 2008}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/legislativescrutiny/ |title=Acts of Union 1707 |publisher=UK Parliament |accessdate=6 Enero 2011}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.scotshistoryonline.co.uk/union.html |title=Treaty (act) of Union 1706 |publisher= Scottish History online |accessdate=3 Pebrero 2011}}</ref>
 
Maituturing na ang kauna-unahang punong tagapangasiwa ay si [[Roberto Walpole]], ang siyang naglinang ng pamahalaang may mga kagawaran noong ika-18 dantaon. Kabit-kabit na [[Paghihimagsik ng mga Hakobita]] ang naganap upang mapatalsik ang [[Pamahayan ng Hanover]] mula sa pagkakaluklok-hari nito sa Britanya at muling maitatag ang [[Pamahayan ng Stuart]]. Ngunit sila ay natalo sa [[Digmaan ng Culloden]] noong 1746 at malupit na linupig ang mga [[Taga-bulubunduking Eskoses]]. Ang mga sakupbayan sa Hilagang Amerika ay tumiwalag sa Britanya noong [[Digmaang Amerikano para sa Kasarinlan]] at naging Estados Unidos ng Amerika. Ang adhikaing imperyalismo ng Britanya ay natuon sa [[India]].<ref>Library of Congress, [http://books.google.com/?id=BQDgr_XvsHoC&pg=PA73 ''The Impact of the American Revolution Abroad''], p. 73.</ref> Nasangkot ang Britanya sa [[kalakaran ng mga alipin sa Atlantiko]] noong ika-18 dantaon. Bago ang pagbabawal dito, tinatayang may 2 angaw na mga alipin ang nakalakal ng Britanya mula sa Aprika patungong Kanlurang Indies<ref>Loosemore, Jo (2007). [http://www.bbc.co.uk/devon/content/articles/2007/03/20/abolition_navy_feature.shtml Sailing against slavery]. BBC Devon. 2007.</ref> Noong 1801, ang katawagang ‘United‘Nagkakaisang Kingdom’Kaharian’ ay naging opisyal kung kailan nilagdaan ng mga batasan ng Britanya at Irlanda ang [[Mga Batas ng Samahan 1801|Batas ng Samahan]] at pinagkaisa ito upang maging [[United Kingdom ng Kalakhang Britanya at Ireland|UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ng Kalakhang Britanya at Irlanda]].<ref>{{cite web |url= http://www.actofunion.ac.uk/actofunion.htm#act |title=The Act of Union |publisher=Act of Union Virtual Library |accessdate=15 Mayo 2006}}</ref>
 
[[File:Battle of Waterloo 1815.PNG|thumb|left|Ang [[Digmaan ng Waterloo]] ang nagtapos ng [[Digmaang Napolyonika]] at nagpanimula ng [[Kapayapaang Britanika]].]]
Sa panimula ng ika-19 na dantaon, pinangunahan ng Britanya and [[Himagsikang Kalalangin]] na nakapagpabago sa bansa. Unti-unting linipat nito ang kapangyarihang kabanwahan mula sa makalumang manoryalismong mga maririlag na [[Konserbador]] tungo sa mga makabagong mangangalalang. Ang pagtutulungan ng mga mangangalakal at mangangalalang, at ng mga [[Whig]] ay nagbigay-daan sa pagkakatatag ng bagong lapian, ang [[Lapiang Liberal (UK)|Lapiang Liberal]]. Ito ay may pangingisip ayon sa [[malayang kalakaran]] at ''[[laissez-faire]]''. Noong 1832, linagdaan ang Batas sa Malakihang Pagbabago upang mailipat ang kapangyarihang kabanwahan sa mga masa mula sa butikasan. Sa mga kabukiran, nawawalan ng kabuhayan ang mga hamak na magsasaka dahil sa [[pagsasabakuran]] ng mga lupain nito. Nagsimulang dumami sa mga bayan at lungsod ang isang bagong manggagawang panglungsod. Dahil walang karapatang humalal ang mga karaniwang manggagawa, bumuo sila ng sariling kapisanan, ang mga [[samahan sa kalakaran]]. Ang mga [[Kartista]] ay nakilaban din para sa pagbabagong kabanwahan ngunit hindi ito nagtagumpay.
 
Matapos ang pagkatalo ng Pransiya sa [[Digmaang Himagsikang Pranses]] at [[Digmaang Napolyonika]] (1792-1815), nanguna ang UKNK sa kapangyarihang marangal at hukbong pandagat noong ika-19 na dantaon.<ref>Tellier, L.-N. (2009). ''Urban World History: an Economic and Geographical Perspective''. Quebec: PUQ. p. 463. ISBN 2-7605-1588-5.</ref> Ang Londres ang naging pinakamalaking lungsod sa daigdig simula noong 1830. Dahil [[Makaharing Hukbong Pandagat|walang makahamon]], ang pangingibabaw ng Britanya sa daigdig ay inilarawan bilang [[Kapayapaang Britanika]].<ref>Sondhaus, L. (2004). ''Navies in Modern World History''. London: Reaktion Books. p. 9. ISBN 1-86189-202-0.</ref><ref>{{Cite book| first=Andrew| last=Porter| title=The Nineteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume III| publisher=Oxford University Press| year=1998| isbn=0-19-924678-5 |url= http://books.google.com/?id=oo3F2X8IDeEC| ref=refOHBEv3| page=332}}</ref> Noong panahon ng [[Dakilang Tanghalan]] ng 1851, ang Britanya ay inilarawan bilang "gawaan ng daigdig".<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/workshop_of_the_world_01.shtml The Workshop of the World]. BBC History. Retrieved 11 Mayo 2011.</ref> Lumawak ang Sasakhari ng Britanya sa [[Britanikong Raj|India]], sa malaking [[Imperyo ng Britanya|bahagi ng Aprika]], at sa iba pang mga lupain sa buong daigdig. Kaalinsabay ng sapilitang pamamahala nito sa mga sakupbayan, pumangibabaw rin ang Britanya sa pandaigdigang kalakalan. Nangangahulugang mabisa ang pamamahala nito sa mga agimat ng maraming bansa tulad ng Tsina, Arhentina, at [[Thailand]].<ref>{{Cite book| first=Andrew| last=Porter| title=The Nineteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume III |publisher= Oxford University Press |year=1998 |isbn= 0-19-924678-5 |url= http://books.google.com/?id=oo3F2X8IDeEC |ref=refOHBEv3 |page=8}}</ref><ref>{{Cite book |first=P.J. |last= Marshall |title=The Cambridge Illustrated History of the British Empire |publisher=Cambridge University Press |year=1996 |isbn=0-521-00254-0 |url= http://books.google.com/?id=S2EXN8JTwAEC |ref=refMarshall |pages=156&ndash;57}}</ref> Sa loob naman ng bansa, nagkaroon ng malawakang pagpalit ng mga patakaran sa malayang kalakalan at ''laissez-faire''. Unti-unti ring pinalawig ang mga karapatan sa halalan. Sa dantaong ito, naranasan din ang mabilis na paglaki ng santauhan at ng mga kalunsuran. Ito ay nagsanhi ng mahalagang pagtuon sa lipunan at agimat.<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=H5kcJqmXk2oC&pg=PA63 |title=Great Britain: a reference guide from the Renaissance to the present |page=63 |first=Richard S. |last=Tompson |year=2003 |isbn= 978-0-8160-4474-0 |location =New York |publisher=Facts on File}}</ref> Noong 1875, hinamon ng Alemanya at Estados Unidos ang laguplop ng Britanya sa kalalang. Upang makahanap ng mga bagong kalakal at pamumuhatan ng mga panangkap, naglunsad ang [[Lapiang Konserbatibo (UK)|Lapiang Konserbatibo]] sa pamumuno ni [[Benjamin Disraeli|Disraeli]], na palawigin ang sasakhari sa Ehipto, Timog Aprika, at sa iba pang mga pook. Ang Kanada, Australya, at Bagong Selanda ay mga lupang-pinamamahalaang may mga sariling pamahalaan.<ref>{{cite book |title= World War I: People, Politics, and Power |series= America at War |page=21 |publisher=Britannica Educational Publishing |author=Hosch, William L. |year=2009 |isbn =978-1-61530-048-8 |location =New York}}</ref>
 
[[File:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|thumb|right|Ang hukbong lakad ng [[Makaharing Ripleng Irlandes|Maharlikang Ripleng Irlandes]] sa [[Digmaan ng Somme]]. Mahigit 885,000 na mga Britanikong kawal ang namatay sa larangan ng digma noong Unang Digmaang Pandaigdig.]]
 
Matapos ang taong 1900, ang pagbabagong panlipunan at panloob para sa Irlanda ang naging mahalagang usap-usapan. Nabuo ang [[Lapian ng mga Manggagawa (UK)|Lapian ng mga Manggagawa]] sa pakikipagtulungan ng mga samahan sa kalakal at ng mga maliliit na Pulahang pangkat. Bago sumapit ang taong 1914, ang mga [[Babaeng Suprahista]] ay nakilaban sa karapatang humalal ng mga kababaihan.
 
Nakilaban ang UKNK kasama ng Pransiya, Rusya, at (pagkatapos ng 1917) ang EUA, laban sa Alemanya at ng mga kakampi nito noong [[Unang Digmaang Pandaigdig]] (1914-18).<ref>Turner, John (1988). ''Britain and the First World War''. London: Unwin Hyman. pp. 22–35. ISBN 978-0-04-445109-9.</ref> Nakilahok ang sandatahang lakas ng UKNK sa pakikidigma sa magkabilaang dulo ng Sasakhari nito at sa maraming danay ng Europa, lalo na sa [[Kanluraning Bungarin (Unang Digmaang Pandaigdig)|Kanluraning Bungarin]]. Matapos ang digmaan, nakatanggap ang UKNK ng kautusan mula sa [[Tipanan ng mga Bansa]] patungkol sa pamamahala ng mga dating sakupbayan ng Alemanya at [[Imperyo ng Otoman|Otoman]]. Dahil dito, nakamit ng Sasakhari ng Britanya ang pinakamalawak nitong hangganan. Nasakop na nito ang isang-kalima ng lupain at isang-kapat ng santauhan ng daigdig.<ref>Turner, J. (1988). ''Britain and the First World War''. Abingdon: Routledge. p. 41. ISBN 0-04-445109-1.</ref> Gayon man, dalawa’t kalahating angaw ang nasawing mga Britaniko at iniwan nito ang UKNK na may malaking pambansang kautangan.<ref name="Westwell&Cove">Westwell, I.; Cove, D. (eds) (2002). ''History of World War I, Volume 3''. London: Marshall Cavendish. pp. 698 and 705. ISBN 0-7614-7231-2.</ref> Ang pagbangon ng [[Pagkamakabansang Irlandes]] at ang mga sigalot nito sa Irlandes ukol sa kairalan ng [[Batas Panloob ng Irlanda]] ay humantong sa [[Paghahati ng Ireland|pagkakahati ng pulo]] noong 1921,<ref>SR&O 1921, No. 533 of 3 Mayo 1921.</ref> at ang [[Malayang Pamahalaang Irlandes]] ay nagsarili na may [[Lupang-pinamamahalaan|katayuang Lupang-pinamamahalaan]] noong 1922. Ang Kahilagaang Irlanda ay nanatiling bahagi ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. Ang mga sunud-sunod na aklasan noong gitna ng pultaong-20 ay nanaluktok noong [[Malawakang Aklasan ng 1926 (UK)|Malawakang Aklasan ng 1926]]. Hindi pa man nakababawi ang UKNK sa sinapit nito sa digmaan, nang nangyari ang [[Malawakang Kagipitan]] (1929-32). Humantong ito sa maykalakhang walang kinikita, paghihirap ng dating mga pook-kalalang, at kabalisahan sa lipunan at kabanwahan. Nabuo ang pag-iisang pamahalaan noong 1931.<ref>Rubinstein, W. D. (2004). ''Capitalism, Culture, and Decline in Britain, 1750–1990''. Abingdon: Routledge. p. 11. ISBN 0-415-03719-0.</ref>
 
Nakilahok ang UKNK sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig nang ipahayag nito ang pakikidigma laban sa Alemanya noong 1939. Noong 1940, naging punong tagapangasiwa at pinuno ng pag-iisang pamahalaan si Winston Churchill. Bagaman natalo ang mga kakampi nito sa Europa sa unang taon ng digmaan, mag-isa pa ring lumaban ang UKNK laban sa Alemanya. Noong 1940, natalo ang Alemang ''[[Luftwaffe]]'' sa mga [[Makaharing Hukbong Panghimpapawid|MHP]] sa [[Digmaan ng Britanya]] sa pakikipagbaka sa paghawak ng himpapawid. Gayunpaman, nagtamo rin ang UKNK ng matinding pamomomba noong ''[[Blitz]]''. Mayroon ding mga pinaghirapang pagtagumpayan ang UKNK tulad ng sa [[Digmaan ng Atlantiko]], [[Labanan sa Hilagang Aprika]], at [[Labanan sa Burma]]. Mahalaga ang pagganap ng lakas ng UKNK sa mga [[Pagdaong sa Normandiya]] noong 1944. Matapos ang pagkatalo ng Alemanya, ang UKNK ay isa sa mga Naglalakihang Tatlong bansa na dumalo sa pagtitipon upang balakin ang mga kabagayan matapos ang digmaan. Isa rin ito sa mga unang lumagda sa [[Pahayag ng Mga Nagkakaisang Bansa]]. Ang UKNK ay naging isa sa limang panatilihang kasapi ng [[Kapulungang Pangkatiwasayan ng Mga Nagkakaisang Bansa]]. Ngunit iniwan ng digmaan ang UKNK na malubhang mahina at umaasa sa pananalapi ng [[Balaking Marshall|Tulong Marshall]] at sa mga pautang ng Nagkakaisang Pamahalaan.<ref>{{Cite news |url= http://www.nytimes.com/2006/12/28/business/worldbusiness/28iht-nazi.4042453.html |title=Britain to make its final payment on World War II loan from U.S. |work= The New York Times |date=28 Disyembre 2006 |accessdate=25 Agosto 2011}}</ref>[[File:The British Empire.png|thumb|left|Ang mga dating sakupbayan ng [[Imperyo ng Britanya|Sasakhari ng Britanya]]. Ang kasalukuyang mga [[Lupang-sakop ng Britanya sa Ibayong-dagat|sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-dagat]] ay may pulang salungguhit.]]
 
Matapos ang mga digmaan, nagpasimula ang [[Pamahalaang Manggagawa 1945-1951|pamahalaang Manggagawa]] ng mga patakaran sa higit na pagbabago na pupukaw sa lipunan ng mga Britaniko sa mga susunod na taon.<ref>{{cite book |title=Ideas and policies under Labour, 1945–1951: Building a new Britain |first=Martin |last=Francis |pages=225–233 |year=1997 |isbn=978-0-7190-4833-3 |publisher=Manchester University Press}}</ref> Ang mga pangunahing kalalang at ang mga palingkurang-bayan ay [[isinabansa]]; itinatag ang isang [[Pamahalaang Mapang-ako]]; at isang malawakang pamamaraan sa pangangalagang pangkalusugan na ginugugulan ng taumbayan tulad ng pagkakabuo ng [[Pambansang Palingkuran sa Kalusugan]].<ref>{{cite book |title= Aspects of British political history, 1914–1995 |first=Stephen J. |last=Lee |year=1996 |pages=173–199 |isbn=978-0-415-13103-2 |publisher=Routledge |location=London; New York}}</ref> Dahil sa napataon ang pagbangon ng pagkamakabansa sa mga sakupbayan sa pagkabawas ng kapangyarihan ng Britanya sa agimat, kinailangan ang isang patakaran para sa [[Papapalaya ng mga Lupang-sakop|pagpapalaya]] ng mga ito. Binigay nito ang kasarinlan ng India at [[Pakistan]] noong 1947.<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=7D66_9YOof4C&pg=PA118 |title=A companion to Europe since 1945 |page=118 |first=Klaus |last=Larres |year=2009 |isbn=978-1-4051-0612-2 |location=Chichester |publisher=Wiley-Blackwell }}</ref> Sa loob ng tatlumpung taon, karamihan ng mga sakupbayan ng Sasakhari ng Britanya ay nakamit ang kasarinlan. Karamihan dito ay naging kasapi ng [[Kapamansaan ng mga Bansa]].<ref>{{cite web|url=http://www.thecommonwealth.org/Templates/System/YearbookHomePage.asp?NodeID=152099&load=countrylist |title=Country List |accessdate=11 Setyembre 2012|last= |first= |coauthors= |date=19 Marso 2009 |work=|publisher=[[Commonwealth Secretariat]] }}</ref>
 
Kahit ang UKNK ang ikatlong bansa na nakagawa ng isang [[Sandatang Buturanin sa United Kingdom|kamalig para sa mga sandatang buturanin]] ([[Paggawa ng Hurricane|kauna-buturanin sinubok ang bombang atomiko]] noong 1952), ang mga bagong hangganan ukol sa pandaigdigang gampanin ng Britanya ay nakasaad sa [[krisis ng Suez]] noong 1956. Tiniyak ng paglaganap ng wikang Inggles ang pangingibabaw nito sa [[Panitikang Britaniko|panitikan]] at [[Kultura ng Nagkakaisang Bansa|kalinangan]] ng daigdig, samantalang simula noong pultaong-60, ang [[kulturang popular|kalinangang tanyag]] ng Britanya ay naging tanyag maging sa ibayong-dagat. Dahil sa kakulangan ng mga manggagawa noong pultaong-50, hinikayat ng UKNK ang pandarayuhan mula sa mga bansa ng Kapamansaan. Dahit dito, naging isang lipunang may samu’t saring lahi ang UKNK.<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=s3RQ4dsFEkoC&pg=PA84 |title=Contemporary British identity: English language, migrants, and public discourse |series= Studies in migration and diaspora |first=Christina |last= Julios |page=84 |isbn=978-0-7546-7158-9 |year=2008 |publisher=Ashgate |location=Aldershot}}</ref> Bagaman umakyat ang pamantayan sa pamumuhay noong pultaong-50 at 60, hindi naging kasing-bilis ang paglago ng agimat ng UKNK tulad ng sa Kanlurang Alemanya at Hapon. Noong 1973, sumapi ang UKNK sa [[Pamayanang Ekonomiko ng Europa]] (PEE), at nang ito ay naging [[Samahang Europeo]] (SE) noong 1992, isa ito sa 12 kasaping nagtatag.
 
[[File:Tratado de Lisboa 13 12 2007 (081).jpg|thumb|250px|Nakasapi ang UKNK sa [[Samahang Europeo]] noong 1973 kahit makalawang bineto ito ng Pransya noong 1961 at 1967. Sumang-ayon ang karamihan ng mga Briton (67%) na maging palagiang kasapi ng Samahan noong 1975.]]
 
Simula noong mga huling taon ng pultaong-60, nakaranas ng karahasan ang Kahilagaang Irlanda mula sa mga paramilitar (na minsa’y nagdudulot din ng dahas sa ibang bahagi ng UKNK). Ang pangyayaring ito ay mas kilala sa katawagang [[Ang Kabagabagan]]. Sinasabing ito ay nagtapos noong [[Kasunduang Biyernes Santo sa Belpas]] ng 1998.<ref>{{cite book |title= The Politics of Northern Ireland: Beyond the Belfast Agreement |first=Arthur |last=Aughey |isbn= 978-0-415-32788-6 |page=7 |year=2005 |location =London |publisher=Routledge}}</ref><ref>Elliot, Marianne (2007). ''The Long Road to Peace in Northern Ireland: Peace Lectures from the Institute of Irish Studies at Liverpool University.'' University of Liverpool Institute of Irish Studies, Liverpool University Press. p. 2. ISBN 1-84631-065-2.</ref>
 
Dahil sa matagalang paghina ng agimat at mga alitang kalalangin noong pultaong-70, nagpanimula ang [[Pamahalaang Konserbatibo 1979-1990|Pamahalaang Konserbatibo ng 1980]] ng mga patakarang [[monetarism]]o, deregulasyon lalo na sa sektor ng pampananalapi (halimbawa, [[Malaking Bang (pampananalaping kalakal)|Malaking Bang noong 1986]]) at kalakal sa manggagawa, pagbibili sa mga pagmamay-ari ng pamahalaan ([[pagsasapribado]]), at pagbawi sa mga tulong-pananalapi.<ref>{{cite book |title= British politics since 1945 |first= Peter |last=Dorey |year=1995 |pages=164–223 |isbn=978-0-631-19075-2 |location =Oxford |publisher=Blackwell |series= Making contemporary Britain}}</ref> Dahil dito, maraming tao ang nawalan ng pagkakakitaan, pagkabalisa ng lipunan, at pagbagal ng agimat lalo na sa bahaging paninilbi. Mula 1984, ang agimat ay tinulungan ng malaking kita sa [[langis sa Dagat Hilaga]].<ref>{{cite book |url= http://vig.pearsoned.co.uk/catalog/uploads/Griffiths_C01.pdf |title=Applied Economics |publisher=Financial Times Press |year=2007 |edition=11th |accessdate=26 Disyembre 2010 |page=6 |author1 =Griffiths, Alan |author2 =Wall, Stuart |location =Harlow |isbn=978-0-273-70822-3}}</ref>
 
Sa pagtatapos ng ika-20 dantaon, may mga malalaking pagbabago sa pamamahala ng UKNK sa Eskosya at Kahilagaang Irlanda dahil sa pagkakatatag ng mga pambansang pangasiwaan kung saan [[Paglilipat ng kapangyarihan|inililipat ang kapangyarihang mamahala]] dito.<ref>{{Cite journal |url= http://publius.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/28/1/217 |title= Reforging the Union: Devolution and Constitutional Change in the United Kingdom |accessdate=4 Pebrero 2009 |journal=Publius: the Journal of Federalism |volume=28 |issue=1 |page=217 |last=Keating |first=Michael |date=1 Enero 1998}}</ref> Isang [[Batas sa Karapatang Pantao ng 1998|pagsasabatas]] din ang ginawa alinsunod sa [[Katipunang Europeo sa Karapatang Pantao]]. Ang UKNK ay may mahalaga pa ring gampanin sa pakikipagsuguan at hukbuan. Nangunguna rin ito sa mga gampanin sa [[Unyong Europeo|UE]], [[Mga Nagkakaisang Bansa|NB]], at [[Kapisanan ng Kasunduan sa Hilagang Atlantiko|KKHA]]. Gayunpaman, may mga alitan ding natanggap ang Britanya ukol sa [[paggamit ng mga panghukbo]] nito sa ibayong-dagat, lalo na sa [[Afghanistan]] at [[Irak]].<ref>{{cite news |url= http://www.ft.com/cms/s/0/a6d31ca2-5e22-11e0-b1d8-00144feab49a.html#axzz1MN2vkt7a |author=Jackson, Mike |title=Military action alone will not save Libya |work=Financial Times |location=London |date=3 Abril 2011}}</ref>
 
Sa taong 2013, ang UKNK ay nagsusumikap pa ring makaahon sa kagipitang naganap sa pandaigidgang panganib sa pananalapi noong 2008. Isang pakikipagtulungan sa pamahalaan ang nagpanukala ng mga hakbang sa paggigipit upang lutasin ang malaking kakulangan sa pananalapi.<ref>http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18023389</ref>
 
== Taladutaan ==
{{Main|Taladutaan ng United Kingdom}}
[[File:Uk topo en.jpg|thumb|right|Ang kalatagan ng UKNK.]]
Ang kabuuang lawak ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay tinatayang 243,610&nbsp;km pa (94,060&nbsp;mi pa). Nasasakupan nito ang kalakihan ng [[Kapuluang Britaniko]].<ref>Oxford English Dictionary: "British Isles: a geographical term for the islands comprising Great Britain and Ireland with all their offshore islands including the Isle of Man and the Channel Islands."</ref> Kabilang din dito ang pulo ng Kalakhang Britanya, ang isang-kanim na hilagang-silangang bahagi ng pulo ng Irlanda, at iba pang mga malilit na kapuluan sa paligid nito. Ang UKNK ay napapagitnaan ng Karagatang Hilagang Atlantiko at ng Dagat Hilaga. Ang timog-silangang baybayin ay mayroon lamang kitid na 35&nbsp;km (22&nbsp;mi) mula sa baybayin ng Hilagang Pransiya. Pinaghihiwalay ito ng [[Bangbang Ingles|Bangbang Inggles]]. Hanggang sa taong 1993, 10% ng UKNK ay kagubatan. 46% nito ay nakalaan sa pasabsaban at 25% naman sa pagsasaka. Ang [[Makaharing Pamasiran ng Greenwich|Maharlikang Pamasiran ng Greenwich]] sa Londres ay ang palatandaan ng [[Unang Katanghalian]].<ref>{{cite web |url= http://www.rmg.co.uk/explore/astronomy-and-time/astronomy-facts/history/the-prime-meridian-at-greenwich|title= The Prime Meridian at Greenwich |author= ROG Learing Team|date= 23 Agosto 2002|work= Royal Museums Greenwich|publisher= Royal Museums Greenwich|accessdate=11 Setyembre 2012}}</ref>
 
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay nasa gitna ng mga layong [[Ika-49 na kabalalay pahilaga|49°]] hanggang [[Ika-61 kabalalay pahilaga|61°]] H, at mga habang [[Ika-9 na katanghalian pakanluran|9°]] K hanggang [[Ika-2 katanghalian pasilangan|2°]] S. Ang Kahilagaang Irlanda ay may 360-kilometrong hagganang-lupa sa Republika ng Irlanda. Ang susul ng Kalakhang Britanya ay may habang 17,820 kilometro.<ref>{{cite web|author=Neal, Clare |url=http://www.cartography.org.uk/default.asp?contentID=749 |title=How long is the UK coastline? |publisher=British Cartographic Society |accessdate=26 Oktubre 2010}}</ref> Ang [[Lagusan sa Bangbang]] ang dumurugtong sa [[panlupalop na Europa]]. Ito ang pinakamahabang lagusan sa ilalim ng dagat na may habang 50 kilometro (38 kilometro sa ilalim ng dagat).<ref>{{cite web|url=http://www.eurotunnel.com/ukcP3Main/ukcCorporate/ukcTunnelInfrastructure/ukcInfrastructure/ |title =The Channel Tunnel |publisher=Eurotunnel |accessdate=29 Nobyembre 2010}}</ref>
 
Ang [[Ingglatera]] na may lawak na 130,395 kilometrong parisukat ay bumubuo sa higit kalahati ng kabuuan ng UKNK.<ref>{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/7327029.stm |work=BBC News | title=England&nbsp;– Profile | date=11 Pebrero 2010}}</ref> Halos kapatagan ang binubuo ng bansa. Mabundok naman sa hilagang-kanluran ng [[Guhit Tees-Exe]] kung saan matatagpuan ang [[Kabundukan ng Kumbriya]] ng Purok Lawa, ang [[Pennines]] at ang mga burol na batong-apog ng [[Purok Rurok]], [[Exmoor]] at [[Dartmoor]]. Ang mga pangunahing ilog at wawa ay ang [[Tamesis]], [[Severn]], at [[Humber]]. Ang pinakamataas na bundok ng Ingglatera ay ang [[Tulos Scafell]] (978 metro) sa [[Purok Lawa]]. Ang mga pangunahing ilog nito ay ang Severn, Tamesis, Humber, Tees, Tyne, Tweed, Avon, Exe, at Mersey.
 
Ang [[Eskosya]] na may lawak na 78,772 kilometrong parisukat ay bumubuo lamang sa kulang-kulang isang-katlo ng kabuuan ng UKNK.<ref>{{cite web|url=http://www.scotland.org/about/fact-file/index.html|title=Scotland Facts|publisher=Scotland Online Gateway|accessdate=16 Hulyo 2008| archiveurl = http://web.archive.org/web/20080621045248/http://www.scotland.org/about/fact-file/index.html| archivedate = 21 Hunyo 2008}}</ref> Binubuo rin ito ng halos walong daang [[Talaan ng mga pulo ng Eskosya|mga pulo]] karamihan ay matatagpuan sa kanluran at hilaga nito.<ref>{{cite news |url= http://www.independent.co.uk/travel/uk/the-complete-guide-to--scottish-islands-754070.html |title =The complete guide to Scottish Islands |work=The Independent |location =London |date =19 Mayo 2001 |first =Jon |last= Winter|archiveurl=http://web.archive.org/web/20110301063015/http://www.independent.co.uk/travel/uk/the-complete-guide-to--scottish-islands-754070.html|archivedate=1 March 2011}}</ref> Isa sa mga bantog na pulo ay ang [[Hebrides]], [[Orkney|mga pulo ng Orkney]] at [[Shetland|mga pulo ng Shetland]]. Ang kalatagan ng Eskosya ay pinaghihiwalay ng [[Lamat sa Bulubunduking Hagganan]]–isang [[Lamat (paladutaan)|paladutaaang lamat]]–na tumatawid sa Eskosya mula [[Pulo ng Arran|Arran]] sa kanluran hanggang sa [[Stonehaven]] sa silangan.<ref>{{cite web|url= http://www.scottish-places.info/features/featurefirst7728.html |title= Overview of Highland Boundary Fault |work=Gazetteer for Scotland |publisher=University of Edinburgh |accessdate =27 Disyembre 2010}}</ref> Hinahati ng lamat na ito ang dalawang magkaibang rehiyon: ang [[Bulubunduking Eskoses|Bulubundukin]] sa hilaga at kanluran at ang [[Kapatagang Eskoses|kapatagan]] sa timog at silangan. Ang Bulubunduking rehiyon ang bumubuo sa halos bulubunduking lupain ng Eskosya. Matatagpuan dito ang [[Ben Nevis]] (1,343 metro), ang pinakamataas na tuktok sa buong pulo ng Britanya.<ref>{{cite web|url=http://www.bennevisweather.co.uk/index.asp|title=Ben Nevis Weather|publisher=Ben Nevis Weather|accessdate=26 Oktubre 2008}}</ref> Ang kapatagan naman ay nagsisimula sa pagitan ng [[Wawa ng Clyde]] at [[Wawa ng Forth]], o mas kilala sa katawagang [[Gitnang Kapatagan|Gitnang Pamigkis]]. Dito rin matatagpuan ang karamihan ng santauhan kabilang ang [[Glasgow]], ang pinakamalaking lungsod sa Eskosya, at ang [[Edimburgo]] and pangulong-lungsod nito. [[File:BenNevis2005.jpg|thumb|left|Ang [[Ben Nevis]] na matatagpuan sa Eskosya, ang pinakamataas na tuktok sa [[Kapuluang Britaniko]].]]
 
Ang [[Gales]] na may lawak na 20,779 kilometrong parisukat ay bumubuo lamang sa kulang-kulang isang-kasampu ng kabuuan ng UKNK.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/country_profiles/6233450.stm |title=Profile: Wales |work=BBC News |date=9 Hunyo 2010 |accessdate=7 Nobyembre 2010}}</ref> Bulubundukin ang Gales, ngunit mas kakaunti ang matatagpuang bundok sa [[Timog Gales]] kaysa sa [[Hilagang Wales|Hilaga]] at [[Gitnang Gales]] Ang pangunahing santauhan at mga pook kalalangin ay matatagpuan sa Timog Gales, na binubuo ng mga baybaying lungsod ng Cardiff, Swansea at Newport, at sa kanilang hilaga, ang [[Lambak ng Timog Gales]]. Ang pinakamatataas na mga bundok sa Gales ay nasa [[Snowdonia]] kung saan narito ang pinakamataas na tuktok sa Gales, ang [[Snowdon]] ([[Wikang Wales|Gales]]: ''Yr Wyddfa'') na may taas na 1,085 metro. Ang 14, o maaaring 15 mga bundok na may taas na hihigit sa 914 metro ay magkakasamang tinatawag na [[Tatatlong-libuhing Gales]]. Ang Gales ay may mahigit sa 1,200 kilometrong susul. Marami ring mga pulo ang nakapalibot sa lupalop nito, kung saan ang [[Anglesey]] (Gales: ''Ynys Môn'') ang pinakamalaki.
 
Ang [[Hilagang Irlanda|Kahilagaang Irlanda]] ay mayroon lamang lawak na 14,160 kilometrong parisukat at ito ay maburol.<ref>{{cite web|url=http://cain.ulst.ac.uk/ni/geog.htm|title=Geography of Northern Ireland|publisher=University of Ulster|accessdate=22 Mayo 2006}}</ref> Dito matatagpuan ang [[Danaw ng Neagh]], ang pinakamalawak na lawa sa Kapuluang Britaniko, na may lawak na 388 kilometrong parisukat. Ang pinakamataas na tuktok naman ay ang [[Slieve Donard]] na matatagpuan sa [[Kabundukan ng Mourne]] na may taas na 852 metro.
Linya 198:
=== Kapanahunan ===
{{Main|Kapanahunan ng United Kingdom}}
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay may katamtamang kapanahunan na nakararanas ng masaganang tubig-ulan sa buong taon. Nagbabago ang tanap ayon sa panahon. Malimit itong bumaba sa -11 [[Selsyus|ºS]] o tumaas sa 35 ºS.<ref>{{cite web|url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/ |title=UK climate summaries |publisher=Met Office |accessdate=1 Mayo 2011}}</ref> Kadalasang umiihip ang malakas na hangin galing Karagatang Atlantiko sa timog kanluran. Ito ay madalas na may kasamang banayad na pag-ulan. Ngunit hindi nito naaabot ang silangang bahagi kaya’t ang kanlurang bahagi ang laging maulan at ang silangan naman ay tuyo. Ang alimbukay na nanggagaling sa Atlantiko na pinaiinit naman ng [[Look Batis]] ang nagdadala ng banayad na tag-yelo lalo na sa kanluran kung saan ang tag-yelo ay mas basa. Ang tag-araw ay pinakamainit sa timog silangan ng Ingglatera dahil ito ang pinakamalapit sa lupalop ng Europa. Sa hilaga naman nararanasan ang pinakamalamig na tag-araw. Nararanasan ang matinding pagbuhos ng niyebe sa mga matataas na pook sa panahon ng tag-yelo hanggang sa maagang panahon ng tagsibol.<ref>{{cite news|title=Snow News|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2070541/UK-weather-Snow-Wales-blizzards-arctic-conditions-leave-Britain-shivering.html|work=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2070541/UK-weather-Snow-Wales-blizzards-arctic-conditions-leave-Britain-shivering.html|accessdate= 8 Disyembre 2011|location=London|first=Luke|last=Salkeld|date=8 Disyembre 2011}}</ref>
 
=== Pampangasiwaang pagkakabaha-bahagi ===
{{Main|Pampangasiwaang taladutaan ng United Kingdom}}
Bago pa man nabuo ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian, ang bawat bansa nito ay may kanya-kanya ng pamamaraan ng pampangasiwaan at taladutaaning patoto. Kaya “walang maituturing na suson ng pampangasiwaang bahagi na karaniwan sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian.” Hanggang sa ika-19 na dantaon, malimit na mabago ang pagkakabahagi ng UKNK, ngunit mayroong palagiang pagbabago sa mga katungkulan nito. Dahil hindi rin magkakaanyo ang mga pagbabago at sa pagsasalin ng kapangyarihan sa pampook na pamahalaan ng Eskosya, Gales, at Kahilagaang Irlanda, malayong ang mga susunod na pagbabago ay magiging magkakaanyo. [[File:Map of the administrative geography of the United Kingdom.png|thumb|right|Ang mga pampangasiwaang pagkakabaha-bahagi ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian.]]
 
Ang pagbuo ng [[Pamahalaang Lokal ng Ingglatera|pampook na pamahalaan ng Ingglatera]] ay masalimuot pati na rin ang pamamahagi ng mga katungkulan nito na naiiba-iba ayon sa pampook na kasunduan. Ang pagsasabatas na nauukol sa pamahalaang pampook ng Ingglatera ay pananagutan ng batasan ng UKNK at ng [[Pamahalaan ng United Kingdom|Pamahalaan ng Nagkakaisang Kaharian]] dahil walang sariling batasan ang Ingglatera. Ang nakatataas na hanay ng mga [[pagbabahagi ng Ingglatera]] ay ang siyam na [[Rehiyon ng Inglatera|rehiyon ng tanggapan ng Pamahalaan]].<ref>{{cite web |url=http://www.gos.gov.uk/national/ |archiveurl=http://www.webcitation.org/5hYQkeu1p |archivedate=15 Hunyo 2009 |publisher=Government Offices |accessdate=3 Hulyo 2008 |title= Welcome to the national site of the Government Office Network}}{{dead link|date=Hunyo 2011}}</ref> Ang [[Kalakhang Londres]] ay isang danay na may kapulungang tuwirang hinahalal at may isang punong-bayan simula noong 2000. Ito ay gayon dahil ang panukalang ito ay tinaguyod sa isang [[Pagtutukoy ng Kapamahalaan ng Kalakhang Londres (1998)|pagtutukoy]].<ref>{{cite web |url=http://www.london.gov.uk/london-life/city-government/history.jsp |archiveurl=http://web.archive.org/web/20080421023053/http://www.london.gov.uk/london-life/city-government/history.jsp |archivedate=21 Abril 2008 |title=A short history of London government |publisher=Greater London Authority |accessdate=8 Oktubre 2008}}</ref> Binalak nito na ang ibang danay ay magkaroon din ng sariling inihalal na [[Kapulungang Rehiyonal ng Inglatera|kapulungan]], ngunit ang panukalang ito ay tinanggihan ng danay ng [[Hilagang Silangang Inglatera|Hilagang Silangan]] sa isang [[Pagtutukoy sa Paglilipat ng Kapangyarihang Pampook sa Hilagang Ingglatera (2004)|pagtutukoy noong 2004]].<ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article503255.ece |title=Prescott's dream in tatters as North East rejects assembly |accessdate =15 Pebrero 2008 |work=The Times |location=London |first1=Jill |last1=Sherman |first2=Andrew |last2=Norfolk |date=5 Nobyembre 2004 |quote= The Government is now expected to tear up its twelve-year-old plan to create eight or nine regional assemblies in England to mirror devolution in Scotland and Wales.}}</ref> Sa ilalim ng danaying hanay, ang ibang danay ng Ingglatera ay may [[Metropolitano at Di-metropolitanong lalawigan ng Innglatera|kapulungang lalawigan]] at kapulungang purok. Ang iba naman ay may pangkaisahang kapamahalaan. Samantala, ang danay ng Kalakhang Londres ay may 32 [[Kabayanan ng Kalakhang Londres|bayan]] at isang lungsod, ang [[Lungsod ng Londres]]. Ang mga Kagawad ng kapulungan ay inihahalal sa [[Pamamaraang Paramihan ng Halal|paraang paramihan ng halal]] sa mga tanurang pang-isahang sapi. Ang ibang paraan naman ay sa pamamagitan ng pamamaraang ''[[multi-member plurality]]'' sa tanurang pangmaramihang sapi.<ref>{{cite web|url=http://www.lga.gov.uk/lga/aio/39780|title=Local Authority Elections|publisher=Local Government Association|accessdate=3 Oktubre 2008}}{{dead link|date=Pebrero 2012}}</ref>
 
Sa layon ng [[Pamahalaang Pampook ng Eskosya|pamahalaang pampook]], ang Eskosya ay nahahati sa [[Pagkakabaha-bahagi ng Eskosya|32 pook kapulungan]]. Ito ay may magkakaibang lawak at dami ng santauhan. Ang mga lungsod ng [[Glasgow]], Edimburgo, [[Aberdeen]], at [[Dundee]] ay hiwalay na pook kapulungan. Gayon din ang [[Banwahan ng Kapulungang Bulubundukin|Kapulungang Bulubundukin]] na bumubuo sa isang-katlo ng Eskosya ngunit mayroon lamang na humigit 200,000 katao. Sa kasalukuyan, mayroong mga 1,222 kagawad na naihalal sa katungkulan.<ref>{{cite web|url=http://www.psa.ac.uk/2007/pps/Bennie.pdf |title=STV in Scotland: Local Government Elections 2007 |publisher=Political Studies Association |accessdate = 2 Agosto 2008}}</ref> Sila ay bahagiang pinapasahod. Ang halalan ay isinasagawa sa pamamaraang ''[[single transferable vote]]'' sa isang tanurang maraming sapi. Maaaring humalal ng tatlo o apat na kagawad. Ang bawat kagawad ay hahalal naman ng isang [[Tagapamatnubay (pangmamamayan)|Tagapamatnubay]] o [[Tagapangulo|Tagapamagitan]] na siyang manunugkulan sa mga pagpupulong at tatayo bilang pinuno ng pook na itinalaga sa kanila. Ang mga [[kagawad]] ay napapasailalim ng mga [[kautusan sa asal]] na ipinatutupad ng [[Tagubilin sa mga Pamantayan ng Eskosya]].<ref>Ethical Standards in Public Life framework: {{cite web|title=Ethical Standards in Public Life |url= http://www.scotland.gov.uk/Topics/Government/local-government/ethical-standards |publisher=The Scottish Government |accessdate= 3 Oktubre 2008}}</ref> Ang kapisanan ng mga kinatawan ng pampook na kapamahalaan ay ang [[Kapulungang Pampook na Kapamahalaan ng Eskosya]] (KAPKE).<ref>{{cite web|url= http://www.cosla.gov.uk/about/decision-making-cosla |title=Who we are |publisher=Convention of Scottish Local Authorities |accessdate= 5 Hulyo 2011}}</ref>
Linya 215:
{{Main|Mga Sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-dagat|Sakupbayan ng Kaputungan}}
[[File:Inside the Reef Cayman.jpg|thumb|left|Ang tanawin ng [[Dagat Karibe]] sa [[Kapuluang Kayman]]. Ang kapuluang ito ay isa sa mga pangunahing pook ng pandaigdigang pananalapi<ref>{{cite web|url=https://www.cibc.com/ca/pwm-global/locations/caribbean/cayman-islands.html |title=CIBC PWM Global - Introduction to The Cayman Islands |publisher=Cibc.com |date=11 Hulyo 2012 |accessdate=17 Agosto 2012}}</ref> at puntahan ng mga manlalakbay.<ref>{{cite news| url=http://traveltips.usatoday.com/cayman-islands-tourism-20845.html | work=USA Today | title=Cayman Islands Tourism | first=Laurie |last=Rappeport }}</ref>]]
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay may paghahari sa labing-pitong mga sakupbayan nito: labing-apat sa sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-Dagat at tatlo sa sakupbayan ng Kaputungan.<ref>http://www.justice.gov.uk/downloads/about/moj/our-responsibilities/Background_Briefing_on_the_Crown_Dependencies2.pdf</ref>
Ang labing-apat na sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-Dagat ay ang mga: [[Anguilla]]; [[Bermuda]]; [[Lupang-sakop ng Britanya sa Antartika|sakupbayan ng Britanya sa Antartika]]; [[Lupang-sakop ng Britanya sa Karagatang Indiya|sakupbayan ng Britanya sa Karagatang Indiya]]; [[Kapuluang Britanikong Birhen]]; [[Kapuluang Cayman]]; [[Kapuluang Falkland]]; [[Gibraltar]]; [[Montserrat]]; [[Santa Helena, Asensiyon at Tristan da Cunha]]; [[Kapuluang Turko at Caicos]]; [[Kapuluang Pitcairn]]; [[Timog Horhe at Kapuluang Timog Sandwich]]; at ang mga [[Akrotiri at Dhekelia|kutang pinamamahalaan sa Tsipre]].<ref>{{cite web|url=http://collections.europarchive.org/tna/20080205132101/www.fco.gov.uk/servlet/Front%3fpagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1013618138295 |title= Overseas Territories |publisher=Foreign & Commonwealth Office |accessdate=6 Setyembre 2010}}</ref> Ang pag-aangkin ng Britanya sa Antartika ay hindi kinikilala ng lahat.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ay.html |title= The World Factbook |publisher=CIA |accessdate=26 Disyembre 2010}}</ref> Kung pagsasama-samahin, ang kabuuang lawak ng sakupbayan ng Britanya sa ibayong-dagat ay tinatayang 1,727,570 kilometrong parisukat at may santauhan na humigit-kumulang sa 260,000 katao. Ito ang mga nalabi sa Sasakhari ng Britanya kung saan ang karamihan ay piniling manatiling sakupbayan ng Britanya (Bermuda noong [[Reperendum sa Kasarinlan ng Bermuda (1995)|1995]] at Gibraltar noong [[Reperendum sa Kasarinlan ng Gibraltar (2002)|2002]]).
 
Hindi tulad ng mga sakupbayan ng UKNK sa ibayong-dagat, ang mga sakupbayan ng Kaputungan ay pagmamay-ari ng [[Kaputungan ng Britanya]].<ref>{{cite web|author=The Committee Office, House of Commons |url=http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200910/cmselect/cmjust/56/5604.htm |title=House of Commons&nbsp;– Crown Dependencies&nbsp;– Justice Committee |publisher=Publications.parliament.uk |accessdate=7 Nobyembre 2010}}</ref> Ito ay kinabibilangan ng [[Kapuluang Bangbang]], ang mga [[kuta]] ng [[Jersey]] at [[Guernsey]] sa [[Bangbang Ingles|Bangbang Inggles]], at ang [[Pulo ng Man]] sa [[Dagat Irlandes]]. Sa kadahilanang ang mga nasasakupan nito ay may sari-sariling pangasiwaan, sila ay [[Mga Bansa sa United Kingdom|hindi bahagi ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian]] o ng [[Samahang Europeo]]. Ganon pa man, ang pamahalaan ng UKNK ang may pananagutan sa mga ugnayang panlabas at pagtatanggol nito. Ang batasan ng UKNK ay may kapangyarihang mambatas alang-alang sa kanila. Ngunit ang kapangyarihang maisabatas ang mga panukalang nauukol sa kanilang kapuluan ay nasa kani-kanilang kapulungang mambabatas at sa pahintulot ng [[Kagalang-galang na Kapulungan ng mga Kalihim ng Kanyang Kamahalan|Kapulungan ng mga Kalihim ng Kaputungan]]. Sa Pulo ng Man, ang pahintulot ay kadalasang nagbubuhat sa Tenyenteng Tagapamahala.<ref>{{cite web|url=http://classic-web.archive.org/web/20060902092534/http://www.gov.je/ChiefMinister/International+Relations/Profile+of+Jersey.htm|title=Profile of Jersey|publisher=[[States of Jersey]]|accessdate=31 Hulyo 2008|quote=The legislature passes primary legislation, which requires approval by The Queen in Council, and enacts subordinate legislation in many areas without any requirement for Royal Sanction and under powers conferred by primary legislation.}}</ref> Simula noong 2005, ang bawat sakupbayan ng Kaputungan ay may [[Punong Tagapangasiwa]] bilang kanilang [[pinuno ng pamahalaan]].<ref>[https://archive.is/20121218163134/www.gov.im/lib/news/cso/chiefministertom.xml Chief Minister to meet Channel Islands counterparts - Isle of Man Public Services<!-- Bot generated title -->]</ref>
 
==Kabanwahan==
{{Main|Kabanwahan ng United Kingdom|Kaharian ng United Kingdom|Halalan sa United Kingdom}}
[[File:Elizabeth II greets NASA GSFC employees, May 8, 2007 edit.jpg|thumb|upright|[[Elizabeth II|Isabel II]], [[Monarkiya ng United Kingdom|Haribini ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian]] at ng iba pang [[Realmong Komonwelt|bansa sa Kapamansaan]]]]
 
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay isang [[kahariang may saligang-batas]] na may [[pamahalaang pangkaisahan]]. Si Haribini [[Isabel II ng United Kingdom|Isabel II]] ang pinuno ng bansa ng UKNK at ng labinlimang [[Mga Bansa sa Kapamansaan|bansa sa Kapamansaan]]. Ang kaharian ay may “karapatang pagsanggunian, humimok, at magpaalala”.<ref>[[Walter Bagehot|Bagehot, Walter]] (1867) The English Constitution, London:Chapman and Hall, p103</ref> Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay isa sa natatanging apat na mga bansa na may saligang-batas na di-nasusulat.<ref>{{cite web|url=http://www.llrx.com/features/uk2.htm#UK%20Legal%20System|title=A Guide To the UK Legal System|publisher=[[University of Kent|University of Kent at Canterbury]]|accessdate=16 Mayo 2006|author=Sarah Carter}}</ref><ref group="tala">Ang Bagong Selanda, Israel at [[San Marino]] ang ibang mga bansa na may saligang-batas na di-nasusulat.</ref> Kung sa gayon, ang [[Saligang-Batas ng United Kingdom|Saligang-Batas ng Nagkakaisang Kaharian]] ay halos lahat binubuo ng kaipunan ng mga iba’t ibang kasulatan tulad ng mga [[palatuntunan]], mga [[kasong naisabatas]] at mga pandaigdigang kasunduan, at ng [[Katipunan sa Saligang-Batas ng Britanya|katipunan sa saligang-batas]]. Dahil walang pagkakaiba ang karaniwang palatuntunan sa “batas pang-saligang-batas”, maaaring “mabago” ito sa pamamagitan ng paglagda ng [[Batasan ng Nagkakaisahang Kaharian|batasan]] ng UKNK ng isang [[Batas ng Parlamento|Batas ng Batasan]]. Sila ay may kapangyarihang baguhin o tanggalin ang anumang nasusulat o di-nasusulat na bahagi ng saligang-batas. Ngunit, hindi ito maaaring magsabatas na hindi mababago ng mga susunod na Batasan.<ref>{{cite web|url=http://www.parliament.uk/about/how/laws/sovereignty.cfm|title=Official UK Parliament web page on parliamentary sovereignty|publisher=UK Parliament|archiveurl=http://archive.is/b487|archivedate=2012-06-28}}</ref>
 
===Pamahalaan===
{{main|Pamahalaan ng United Kingdom}}
Ang UKNK ay may [[Pamamaraang Parlamentaryo|pamahalaang pambatasan]] na nakabatay sa [[pamamaraang Westminster]]. Ito ay tinutularan sa daigdig, isang pamana ng Sasakhari ng Britanya. Ang batasan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay tinatawag na Batasan. Ito ay may dalawang kapulungan: ang inihahalal na [[Pamahayan ng mga Hamak]], at ang itinatalagang [[Pamahayan ng mga Panginoon]]. Sila ay nagpupulung-pulong sa [[Palasyo ng Westminster]]. Lahat ng mga panukala ay kailangang may [[Pangkahariang Pahintulot]] bago maisabatas ang mga ito.
 
Ang katungkulan ng pagiging [[pinuno ng pamahalaan]] ng UKNK ay nasa [[Punong Tagapangasiwa ng United Kingdom|Punong Ministro]].<ref>{{cite web|title = The Government, Prime Minister and Cabinet|work=Public services all in one place|publisher=[[Directgov]]|url = http://direct.gov.uk/en/Governmentcitizensandrights/UKgovernment/Centralgovernmentandthemonarchy/DG_073444|accessdate =12 Pebrero 2010}}</ref> Siya ay kabilang sa kasapian ng batasan. Ang kasapiang ito ang nagbibigay ng ‘‘halal sa pag-asa’’ ng nakararaming lapian sa Pamahayan ng mga Hamak. Kadalasang ang pinuno ng pinakamalaking lapian sa pamahayan ang nakakakamit nito. Mamimili ang punong tagapangasiwa ng kalupunan ng mga tagapangasiwa na silang maitatalaga naman ng kaharian. Sila ang bubuo ng [[Pamahalaan ng United Kingdom|Pamahalaan ng Kanyang Kamahalaan]]. Sa kaugalian, iginagalang ng Haribini ang anumang maging pasya ng punong tagapangasiwa sa pamamahala.
 
[[File:Palace of Westminster, London - Feb 2007.jpg|thumb|left|280px|Ang [[Palasyo ng Westminster]], ang luklukan ng dalawang pamahayan ng Batasan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian]]
 
Ang [[Kalupunan ng mga Tagapangasiwa ng United Kingdom|kalupunan ng mga tagapangasiwa]] ay nakaugaliang kunin sa lapian kung saan kasapi ang Punong Tagapangasiwa. Ito ay kinukuha sa kapwa pamahayan, ngunit kadalasan ito’y manggagaling sa Pamahayan ng mga Hamak. Ang mga naitalaga ay may [[Pananagutan sa Pamahalaan|pananagutan]] sa punong tagapangasiwa. Ang kapangyarihang tagapagpaganap ay ginagamit ng punong tagapangasiwa at ng mga kalupunan nito. Silang lahat ay nanganumpa sa [[Kapulungan ng mga Kalihim ng United Kingdom|Kapulungan ng mga Kalihim ng Nagkakaisang Kaharian]] na maging mga [[Tagapangasiwa ng Kaputungan]]. Si [[Ang Matwid na Kagalang-galang|Mat. na Kgg.]] [[David Cameron]], pinuno ng [[Lapiang Konserbatibo (UK)|Lapiang Konserbatibo]], ang namumuno sa pakikiisa sa pangatlong lapian ng UKNK, ang mga [[Demokratang Liberal (UK)|Demokratang Liberal]]. Simula noong 11 Mayo 2010, si Cameron ang Punong Tagapangasiwa, [[Pangulong Panginoon ng Ingatang-yaman]], at [[Tagapangasiwa sa Paglilingkod-bayan]].<ref>{{Cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/election_2010/8675265.stm |title=David Cameron is UK's new prime minister |date=11 Mayo 2010 |work=BBC News |accessdate =11 Mayo 2010}}</ref> Upang maihalal sa Pamahayan ng mga Hamak, kinakailangang ang isa ay mapili bilang kasapi ng batasan. Ito ay sa pamamagitan ng [[Pamamaraang Paramihan ng Halal|paramihan ng halal]] sa bawat kapisanang panghalalan. Ang UKNK ay kasalukuyang nahahati sa [[Kapisanang Panghalalan ng United Kingdom|650 kapisanang panghalalan]]. Nagsisimula ang pangkalahatang halalang ito sa paghayag ng hari, matapos pagpayuhan ng punong ministro. Sinasaad sa [[Batas Parlamento ng 1911 at 1949|Batas Batasan ng 1911 at 1949]] na kinakailangan ang panibagong halalan limang taon ang nakalipas bago ang huli.
 
Ang tatlong pangunahing lapian sa UKNK ay ang mga Lapiang Konserbataibo, [[Lapian ng Manggagawa (UK)|Lapian ng Manggagawa]], at ang Demokratang Liberal. Noong nakaraang pangkalahatang halalan ng 2010, ang mga naluklok sa tatlong lapiang ito ay 622 sa 650 luklukan sa Pamahayan ng mga Hamak.<ref>{{cite web|url=http://www.nsd.uib.no/european_election_database/country/uk/|title=United Kingdom|work=European Election Database|publisher=Norwegian Social Science Data Services|accessdate=3 Hulyo 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.guardian.co.uk/politics/2010/may/28/general-election-2010-conservatives|title=Thirsk and Malton: Conservatives take final seat in parliament|work=The Guardian |location=London|last=Wainwright|first=Martin|date=28 Mayo 2010|accessdate=Huloy 3,2010}}</ref>
Ang karamihan sa mga natirang luklukan ay nakamit ng mga lapiang lumalaban sa kani-kanilang pook sa UKNK: ang [[Pambansang Lapiang Eskoses]] (sa eSKOSYA lamang); ''[[Plaid Cymru]]'' (sa Gales lamang); at ang [[Lapiang Demokratikong Samahang Manggagawa]], [[Lapiang Demokratikong Lipunan at Manggagawa]], [[Lapiang Manggagawa ng Ulster]], at ''[[Sinn Féin]]'' (sa Kahilagaang Irlanda lamang bagaman ang ''Sinn Féin'' ay lumalaban din sa mga halalan sa Republika ng Irlanda). Alinsunod sa patakaran ng lapian, wala pang naihalal na kasapi ng ''Sinn Féin'' ang kailanman dumalo sa Pamahayan ng mga Hamak upang katawanin ang kanilang kapisanang panghalalan dahil sa pangangailangang panunumpa sa katapatan sa kaharian. Gayunpaman, ang kasalukuyang limang KP na ''Sinn Féin'' ay ginagamit ang mga tanggapan at ibang kagamitan sa Westminster.<ref>{{Cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/1771635.stm |title=Sinn Fein moves into Westminster |work=BBC News |date=21 Enero 2002 |accessdate =17 Oktubre 2008}}</ref>
Ang UKNK ay may kasalukuyang 72 mga [[Kasapi ng Parlamentong Europeo para sa United Kingdom 2009-2014|KPE]] na naihalal para sa [[Parlamentong Europeo|Batasang Europeo]]. Sila ay naihalal sa 12 kapisanang panghalalan na may [[pangmaramihang sapi]].<ref>{{Cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/shared/bsp/hi/elections/euro/09/html/ukregion_999999.stm |title= European Election: United Kingdom Result |work=BBC News |date =8 Hunyo 2009}}</ref>
 
===Pangasiwaang ginawaran===
{{Main|Pangasiwaang gawaran sa United Kingdom|Tagapagpaganap ng Hilagang Irlanda|Pamahalaang Eskoses|Pamahalaang Gales}}
[[File:Scotland Parliament Holyrood.jpg|thumb|alt=Modern one-story building with grass on roof and large sculpted grass area in front. Behind are residential buildings in a mixture of styles.|Ang [[Gusali ng Pambatasang Eskoses]] sa [[Holyrood, Edimburgo|Holyrood]] ang luklukan ng [[Parlamentong Eskoses|Batasang Eskoses]]]]
Ang Eskosya, Gales, at Kahilagaang Irlanda ay may kanya-kanyang [[Tagapagpaganap (pamahalaan)|pamahalaan o tagapagpaganap]] na binigyang-kapangyarihan. Ito ay pinamumunuan ng isang [[Pangulong Tagapangasiwa]] (o sa Kahilagaang Irlanda, isang [[diyarka]]l na [[Pangulong Tagapangasiwa at kinatawang Pangulong Tagapangasiwa]]) at isang [[batasang may iisang pamahayan]]. Ngunit ang Ingglatera, ang pinakamalaking bansa sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian, ay walang mga ganitong pamahalaan na ginawaran. Bagkus, sila ay tuwirang pinangagasiwaan at pinagbabatas ng pamahalaan at batasan ng UKNK. Sa kadahilanang ito, umusbong ang tinatawag na [[Katanugang Kanlurang Lothian]] na nauukol sa pakikilahok ng mga kasapi ng batasan (KP) ng Eskosya, Gales, at Kahilagaang Irlanda,<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/3432767.stm |title=Scots MPs attacked over fees vote |work=BBC News |date=27 Enero 2004 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref> sa mga bagay o suliranin na kaugnay lamang sa Ingglatera.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/talking_politics/82358.stm |title=Talking Politics: The West Lothian Question |work=BBC News |first=Brian |last=Taylor |date=1 Hunyo 1998 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref>
 
Ang [[Pamahalaang Eskoses]] at ang [[Parlamentong Eskoses|batasan]] nito ay may malaking saklaw sa mga anumang bagay na hindi [[Mga Bagay na Nakalaan|katangi-tanging nakalaan lamang]] sa batasan ng UKNK, tulad ng [[Edukasyon sa Eskosya|katuruan]],[[Pambansang Palingkuran sa Kalusugan ng Scotland|kalusugan]], [[Batas Eskoses]], at ang [[Pamahalaang Lokal ng Scotland|pamahalaang pampook]].<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/events/scotland_99/the_scottish_parliament/310036.stm |title=Scotland's Parliament&nbsp;– powers and structures |work=BBC News |date=8 Abril 1999 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref> Noong nakaraang [[Pangkalahatang Halalan sa Parlamentong Eskoses, 2011|halalan ng 2011]], ang Pambansang Lapiang Eskoses ay muling nailuklok, kasama ang karamihan sa kanila, sa Batasang Eskoses. Ang kanilang pinuno ay si [[Alex Salmond]], ang [[Pangulong Tagapangasiwa ng Eskosya]].<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/6659531.stm |title=Salmond elected as first minister |work=BBC News |date=16 Mayo 2007 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-13305522 |title= Scottish election: SNP wins election |work=BBC News |date= 6 Mayo 2011}}</ref> Noong 2012, ang pamahalaan ng UKNK at Eskosya ay nagkasundo sa talakayan ng isang reperendum patungkol sa kasarinlan ng Eskosya sa 2014.
 
Ang [[Pamahalaang Gales]] at ang [[Pambansang Kapulungan ng Gales]] ay mas may maliit na kapangyarihan kaysa ng sa naibigay sa Eskosya.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/events/wales_99/the_welsh_assembly/309033.stm |title=Structure and powers of the Assembly |work=BBC News |date=9 Abril 1999 |accessdate21 Oktubre 2008}}</ref> Maaaring magsabatas ang Kapulungan tungkol sa mga bagay na binigyang-kapangyarihan sa pamamagitan ng [[Batas sa Pambansang Kapulungan ng Gales|Batas ng Kapulungan]]. Ayon sa batas, hindi ito nangangailangan ng pahintulot buhat sa Westminster. Nanalo ang mumunting Lapian ng Manggagawa noong nakaraang [[Halalan ng Pambansang Kapulungan ng Gales, 2011|halalan ng 2011]]. Pinamumunuan ito ni [[Carwyn Jones]].
Linya 251:
Ang [[Tagapagpaganap ng Hilagang Irland]] at ang [[Kapulungan ng Hilagang Ireland|Kapulungan]] nito ay may mga kapangyarihang nahahambing sa binigay sa Eskosya. Ang Tagapagpaganap ay pinamumunuan ng isang [[diyarka]] na kumakatawan sa mga kasapi ng [[Tinalaga ng Manggagawa|manggagawa]] at mga [[Tinalaga ng mga Makabansa|makabansa]] sa Kapulungan. Sa kasalukuyan, si [[Peter Robinson (politiko)|Peter Robinson]] ng [[Lapiang Demokratikong Manggagawa]], at si [[Martin McGuinness]] ng ''[[Sinn Féin]]'' ang mga [[Pangulong Tagapangasiwa at kinatawang Pangulong Tagapangasiwa]].
 
Ang UKNK ay walang [[saligang-batas na nasusulat]]. Ang mga bagay na nauukol sa saligang-batas ay isa sa mga kapangyarihang hindi binigay sa Eskosya, Gales, at Kahilagaang Irlanda. Ayon sa turo ng [[Kalayaan ng Parlamentaryo sa United Kingdom|Kalayaan ng Pambatasan]], ang batasan ng UKNK ay maaaring alisin ang Batasang Eskoses, Kapulungang Gales, at Kapulungang Kahilagaang Irlanda.<ref>N. Burrows, [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-2230.00203/abstract "Unfinished Business: The Scotland Act 1998"], ''The Modern Law Review'', vol. 62, issue 2, (Marso 1999), p. 249: "The UK Parliament is sovereign and the Scottish Parliament is subordinate. The White Paper had indicated that this was to be the approach taken in the legislation. The Scottish Parliament is not to be seen as a reflection of the settled will of the people of Scotland or of popular sovereignty but as a reflection of its subordination to a higher legal authority. Following the logic of this argument, the power of the Scottish Parliament to legislate can be withdrawn or overridden..."</ref><ref>M. Elliot, [http://icon.oxfordjournals.org/content/2/3/545.abstract "United Kingdom: Parliamentary sovereignty under pressure"], ''International Journal of Constitutional Law'', vol. 2, issue 3, (2004), pp. 553–554: "Notwithstanding substantial differences among the schemes, an important common factor is that the U.K. Parliament has not renounced legislative sovereignty in relation to the three nations concerned. For example, the Scottish Parliament is empowered to enact primary legislation on all matters, save those in relation to which competence is explicitly denied ... but this power to legislate on what may be termed "devolved matters" is concurrent with the Westminster Parliament's general power to legislate for Scotland on any matter at all, including devolved matters ... In theory, therefore, Westminster may legislate on Scottish devolved matters whenever it chooses..."</ref> Sa katunayan, noong 1972, pinagkaisahan ng Batasan ng UKNK na [[Batas sa Hilagang Irlanda ng 1972 (panamantalang pagtatakda)|antalahin]] ang pagkakatatag ng [[Batasan ng Hilagang Irlanda|Batasan ng Kahilagaang Irlanda]]. Ito ang naging alinsunuran patungkol sa mga napapanahong kapisanang bingyang-kapangyarihan.<ref>G. Walker,[http://www.jstor.org/stable/10.1086/644536 "Scotland, Northern Ireland, and Devolution, 1945–1979"], ''Journal of British Studies'', vol. 39, no. 1 (Enero 2010), pp. 124 & 133.</ref> Sa kaugalian, malayong mangyaring tanggalin ng batasan ng UKNK ang pagbibigay-kapangyarihan dahil sa mga pinagkasunduang taliktik noong mapagpasyahan ang reperendum na ito.<ref>A. Gamble, [http://publius.oxfordjournals.org/content/36/1/19.short "The Constitutional Revolution in the United Kingdom"], ''Publius'', volume 36, issue 1, p. 29: "The British parliament has the power to abolish the Scottish parliament and the Welsh assembly by a simple majority vote in both houses, but since both were sanctioned by referenda, it would be politically difficult to abolish them without the sanction of a further vote by the people. In this way several of the constitutional measures introduced by the Blair government appear to be entrenched and not subject to a simple exercise of parliamentary sovereignty at Westminster."</ref>
 
Mas malaki kaysa sa Eskosya at Gales ang mga talikitang pinataw sa kapangyarihan ng batasan ng UKNK na makialam sa pagbibigay-kapangyarihan sa Kahilagaang Irlanda dahil ito ay nakabatay sa kasunduan sa pagitan ng [[Pamahalaan ng Irlanda]].<ref>E. Meehan, [http://pa.oxfordjournals.org/content/52/1/19.short "The Belfast Agreement—Its Distinctiveness and Points of Cross-Fertilization in the UK's Devolution Programme"], ''Parliamentary Affairs'', vol. 52, issue 1 (1 Enero 1999), p. 23: "[T]he distinctive involvement of two governments in the Northern Irish problem means that Northern Ireland's new arrangements rest upon an intergovernmental agreement. If this can be equated with a treaty, it could be argued that the forthcoming distribution of power between Westminister and Belfast has similarities with divisions specified in the written constitutions of federal states... Although the Agreement makes the general proviso that Westminister's 'powers to make legislation for Northern Ireland' remains 'unaffected', without an explicit categorical reference to reserved matters, it may be more difficult than in Scotland or Wales for devolved powers to be repatriated. The retraction of devolved powers would not merely entail consultation in Northern Ireland backed implicitly by the absolute power of parliamentary sovereignty but also the renegotiation of an intergovernmental agreement".</ref>
 
===Batas at katarungang pangkrimen===
{{Main|Batas ng United Kingdom}}
[[File:Royal courts of justice.jpg|thumb|left|Ang mga [[Makaharing Kahukuman ng Katarungan|Maharlikang Kahukuman ng Katarungan]] ng [[Inglatera at Gales|Ingglatera at Gales]]]]
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay walang iisang pamamaraang legal dahil ayon sa Bahagi 19&nbsp;ng [[Kasunduan ng Samahan|Kasunduan ng Samahan ng 1706]], pinagkakaloob nito ang pagpapatuloy ng isang hiwalay na pamamaraang legal sa Eskosya.<ref>{{cite web |url= http://www.scotshistoryonline.co.uk/union.html |title=The Treaty (act) of the Union of Parliament 1706 |publisher=Scottish History Online |accessdate=Oktubre 5, 2008}}</ref> Sa kasalukuyan, ang UKNK ay may tatlong magkakaibang [[Mga Pamamaraang Legal ng Daigdig|pamamaraang legal]]: [[Batas Ingles|Batas Inggles]], [[Kahukuman ng Hilagang Ireland|Batas Kahilagaang Irlanda]] at [[Batas Eskoses]]. Naitatag ang [[Kataas-taasang Hukuman ng United Kingdom|Kataas-taasang Hukuman ng Nagkakaisang Kaharian]] noong Oktubre 2009 at pinalitan nito ang [[Katungkulang Panghukuman ng Pamahayan ng mga Panginoon|Lupon sa Paghahabol ng Pamahayan ng mga Panginoon]].<ref>{{Cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/8283939.stm |title =UK Supreme Court judges sworn in |work=BBC News |date=5 Oktubre 2009}}</ref><ref>{{PDFlink|[http://www.dca.gov.uk/consult/supremecourt/supreme.pdf Constitutional reform: A Supreme Court for the United Kingdom]|252&nbsp;KB}}, Department for Constitutional Affairs. Retrieved 22 Mayo 2006.</ref> Ang [[Panghukumang Lupon ng Kapulungan ng mga Kalihim]] at ang mga kasapi ng Kataas-taasang Hukuman ang pinakamataas na hukuman sa paghahabol sa maraming bansa sa Kapamansaan, mga [[Lupang-sakop ng Britanya sa Ibayong-dagat|sakupbayan ng Britanya sa Ibayong-dagat]], at sa [[Lupang-sakop ng Kaputungan|sakupbayan ng Kaputungan]].<ref>[http://www.jcpc.gov.uk/about/role-of-the-jcpc.html "Role of the JCPC"]. Judicial Committee of the Privy Counci. Retrieved 11 Setyembre 2012</ref>
 
Ang Batas Inggles, na umiiral sa [[Inglatera at Gales|Ingglatera at Gales]], at [[Batas Hilagang Irlandes]] ay kapwa nakabatay sa palatuntunin ng [[Batas Panlahat]].<ref>{{Cite book |url=http://books.google.com/?id=AF303DEl0MkC&pg=PA298 |first=Andrew |last=Bainham |title=The international survey of family law:1996 |page=298 |isbn=978-90-411-0573-8 |year=1998 |publisher=Martinus Nijhoff |location =The Hague}}</ref> Ayon sa umiiral na mga palatuntunan, ang Batas Panlahat ay nabubuo sa paggamit ng mga hukom ng mga kautusan, alinsunuran, at bihasang pangingisip sa mga nahagap na datos, sa pagpapaliwanag sa mga hatol na may kaugnayan sa palatuntuning legal. Ang mga ito ay maiiakma sa mga susunod na kasong kahalintulad nito ([[Stare Decisis|''stare decisis'']]).<ref>{{Cite book |url= http://books.google.com/?id=a4ddQNrt8e8C&pg=PA371 |title=World dictionary of foreign expressions |author=Adeleye, Gabriel; Acquah-Dadzie, Kofi; Sienkewicz, Thomas; McDonough, James |page=371 |isbn=978-0-86516-423-9 |year =1999 |location =Waucojnda, IL |publisher=Bolchazy-Carducci}}</ref> Ang [[Kahukuman ng Inglatera at Gales|Kahukuman ng Ingglatera at Gales]] ay pinamumunuan ng [[Pangulong Kahukuman ng Inglatera at Gales|Pangulong Kahukuman ng Ingglatera at Gales]], na binubuo ng [[Hukuman sa Paghahabol ng Inglatera at Gales|Hukuman sa Paghahabol]], ang [[Mataas na Hukuman ng Katarungan]] (para sa kasong pangmamamayan), at ang [[Hukuman ng Kaputungan]] (para sa kasong kriminal). Ang Kataas-taasang Hukuman ang pinamataas na hukuman sa Ingglatera, Gales, at Kahilagaang Irlanda para sa mga paghahabol sa kasong pangmamamayan at kriminal. Ang anumang pasya ng hukumang ito ay maiiakma sa bawat ibang hukumang nasasakupan nito.<ref>{{cite web|url=http://www.alpn.edu.au/node/66 |title= The Australian courts and comparative law |publisher=Australian Law Postgraduate Network |accessdate=28 Disyembre 2010}}</ref>
 
[[File:High Court of Justiciary.jpg|thumb|right|upright|Ang [[Mataas na Hukuman ng Punong Hukom]]–ang [[Dalubhasaan sa Katarungan|Kataas-taasang]] [[Katarungang Kriminal|Hukumang Kriminal]] ng [[Eskosya]].]]
Ang Batas Eskoses ay may magkahalong pamamaraan na nakabatay sa mga palatuntunin ng batas panlahat at[[Batas Pangmamamayan (pamamarang legal)|batas pangmamamayan]]. Ang mga pangunahing hukuman ay ang [[Hukuman ng Kapulungan]] para sa mga kasong pangmamamayan,<ref>{{cite web|url=http://www.scotcourts.gov.uk/session/index.asp|title=Court of Session&nbsp;– Introduction|publisher=Scottish Courts|accessdate=5 Oktubre 2008}}</ref> at ang [[Mataas na Hukuman ng Punong Hukom]] para sa mga kasong criminal.<ref>{{cite web|url=http://www.scotcourts.gov.uk/justiciary/index.asp|title=High Court of Justiciary&nbsp;– Introduction|publisher=Scottish Courts|accessdate=5 Oktubre 2008}}</ref> Ayon sa Batas Eskoses, ang Kataas-taasang Hukuman ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay ang pinakamataas na hukuman sa paghahabol para sa mga kasong pangmamamayan.<ref>{{cite web|url=http://www.publications.parliament.uk/pa/ld199697/ldinfo/ld08judg/bluebook/bluebk03.htm|title=House of Lords&nbsp;– Practice Directions on Permission to Appeal|publisher=UK Parliament|accessdate=22 Hunyo 2009}}</ref> Ang mga [[Hukumang Eskribano|hukumang eskribano]] ang lumilitis sa mararaming kasong pangmamamayan at kriminal. Dito rin nililitis ang mga kasong kriminal sa pamamagitan ng inampalan, na kilala sa katawagang “takdang hukuman ng eskribano”, o kung walang inampalan, “di-takdang hukuman ng eskribano”.<ref>{{cite web|url=http://www.scotcourts.gov.uk/introduction.asp|title=Introduction|publisher=Scottish Courts|accessdate=5 Oktubre 2008}}</ref> Naiiba ang pamamaraang legal sa Eskosya sa pagkakaroon nito ng tatlong maaaring maging hatol sa paglilitis ng isang kasong kriminal: ''[[May-sala (batas)|may-sala]]'', ''[[Walang-sala (batas)|walang-sala]]'', at ''”[[di-napatunayan]]”''. Mapapawalang-sala ang isang tao kung ang hatol ay “walang-sala” at “di-napatunayan”. Hindi na rin ito maaaring malitis muli.<ref>{{Cite news |url= http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/scotland/article431121.ece |title=The case for keeping 'not proven' verdict |work=The Sunday Times |first =Tim |last =Luckhurst |accessdate=5 Oktubre 2008 |location=London |date=20 Marso 2005}}</ref>
 
Tumaas ang krimen sa Ingglatera at Gales sa pagitan ng taong 1981 at 1995. Ngunit ayon sa mga [[Estatistika sa Krimen ng United Kingdom|Palaulatan sa krimen]], ito ay bumaba ng 48% (1995-2008) simula noon. Sa katulad na mga taon, ang [[Populasyon sa Bilangguan ng Inglatera at Gales|santauhan sa bilangguan ng Ingglatera at Gales]] ay makalawang tumaas sa bilang na hihigit sa 80,000. Sa bawat 100,000 katao, may 147 nabibilanggo at dahil dito, ang Ingglatera at Gales ang may pinakamataas na paglaki sa bilang ng nabibilanggo sa buong Kanluraning Europa.<ref>{{Cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/7235438.stm |title=New record high prison population |work=BBC News |date=8 Pebrero 2008 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref> Ang [[Palingkurang Bilibid ng Kanyang Kamahalan]], na may pananagutan sa [[Pangagasiwa sa Katarungan (UK)|Pangangasiwa sa Katarungan]], ang namamahala sa halos lahat na mga bilangguan sa Ingglatera at Gales. Ang krimen naman sa Eskosya ay bumaba sa pinakamababa nitong tala sa loob ng 32 taon noong 2009-10. Ito ay bumaba ng sampung bahagdan.<ref>{{Cite press release |url= http://www.scotland.gov.uk/News/Releases/2010/09/07111730 |title=Crime falls to 32 year low |publisher=Scottish Government |date =7 Setyembre 2010 |accessdate=21 Abril 2011}}</ref> Sa magkatulad na taon, bumaba rin ang santauhan sa mga bilangguan sa Eskosya na mayroon lamang hihigit sa 8,000 katao.<ref>{{cite web |url=http://www.sps.gov.uk/default.aspx?documentid=7811a7f1-6c61-4667-a12c-f102bbf5b808 |title=Prisoner Population at Friday 22&nbsp;Agosto 2008 |publisher=Scottish Prison Service |accessdate=28 Agosto 2008}}</ref> Ito ang pinakamababang naitala sa kasaysayan ng Eskosya.<ref>{{Cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/7587724.stm |title=Scots jail numbers at record high |work=BBC News |date=29 Agosto 2008 |accessdate=21 Oktubre 2008}}</ref> Ang [[Palingkurang Bilibid ng Eskosya]], na may pananagutan sa [[Kalihim sa Tagapangasiwa ng Katarungan]], ang namamahala sa mga bilangguan sa Eskosya. Ayon sa pag-uulat ng Ugnayan sa Araling Pagmamatyag noong 2006, napag-alamang ang UKNK ang may pinakamataas na antas ng [[Pagmamatyag sa Madla|pagmamatyag sa madla]] sa lahat ng mga mauunlad na bansa sa Kanluranin.<ref>{{Cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/6108496.stm| title=Britain is 'surveillance society'| accessdate=6 Disyembre 2010 |work=BBC News |date=2 Nobyembre 2006}}</ref>
 
===Ugnayang panlabas===
{{Main|Ugnayang panlabas ng United Kingdom}}
[[File:David Cameron and Barack Obama at the G20 Summit in Toronto.jpg|left|thumb|Si [[David Cameron]], ang Punong Tagapangasiwa ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian, at si [[Barack Obama]], ang Pangulo ng Nagkakaisang Pamahalaan, sa [[Pagpupulong ng P-20 sa Toronto (2010)|pagpupulong ng P-20 sa Toronto noong 2010]].]]
 
Ang UKNK ay isang [[Limang Bigatin (Mga Nagkakaisang Bansa)|panatilihang kasapi]] ng [[Kapulungang Pangkatiwasayan ng Mga Nagkakaisang Bansa]]. Ito ay kasapi sa mga sumusunod: [[Kapisanan ng Kasunduan sa Hilagang Atlantiko]] (KKHA), [[Kapamansaan ng mga Bansa]], [[Pangkat ng Pito (P7)|Pangkat ng Pito]] (P7), [[Pangkat ng Walo (P8)|Pangkat ng Walo]] (P8), [[Pangkat ng Dalawampu (P20)|Pangkat ng Dalawampu]] (P20), [[Kapisanan sa Pakikipagtulungan sa Ekonomiya at Pagpapaunlad|Kapisanan sa Pakikipagtulungan sa agimat at Pagpapaunlad]] (KPEP), [[Kapisanan ng Pandaigidigang Kalakalan]] (KPK), [[Kapulungan ng Europa]], [[Kapisanan sa Pangkatiwasayan at Pakikipagtulungan sa Europa]] (KKPE), at ng [[Samahang Europeo]] (SE). Masasabing may ''[[Katangi-tanging Ugnayan]]'' ang UKNK sa Nagkakaisang Pamahalaan,<ref>Swaine, Jon (13 Enero 2009). [http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/barackobama/4226246/Barack-Obama-presidency-will-strengthen-special-relationship-says-Gordon-Brown.html "Barack Obama presidency will strengthen special relationship, says Gordon Brown"]. ''The Daily Telegraph'' (London). Retrieved 3 Mayo 2011.</ref><ref>Kirchner, E. J.; Sperling, J. (2007). ''Global Security Governance: Competing Perceptions of Security in the 21st Century''. London: Taylor & Francis. p. 100. ISBN 0-415-39162-8</ref> isang matalik na pagka-kasama naman sa Pransiya o isang ''[[Entente cordiale]]'' dahil naghihiraman ito sa teknolohiya sa sandatang nukleyar. Ang UKNK ay may matalik ding ugnayan sa Republika ng Irlanda dahil kapwa sila nagkasundo sa isang [[Kaayunan sa Pook-lakbayan]].<ref>{{cite news|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-1054462/British-Army-enjoys-recruitment-boom-Irish-Republic-troops-leave-Northern-Ireland.html|title=British Army enjoys recruitment boom from Irish Republic after troops leave Northern Ireland|accessdate=4 Enero 2012|work=Daily Mail |date=10 Setyembre 2008|first=Rebecca|last=Camber|location=London}}</ref> Lalong umiigting ang pandaigdigang kalakasan ng Britanya sa pamamagitan ng mga ugnayan sa kalakal, pamumuhunan sa ibayong-dagat, [[opisyal na pagtulong sa pagpapaunlad]], at panghukbong pakikilahok.<ref>[http://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/cm200809/cmselect/cmintdev/220/22007.htm "DFID's expenditure on development assistance"]. UK Parliament. Retrieved 3 Mayo 2011.</ref>
 
===Panghukbo===
Linya 277:
{{Multiple image|direction=vertical|align=right|image1=HMS Daring D32 (3).jpg|image2=Challenger II.jpg|image3=Eurofighter Typhoon 02.jpg|width1=150|width2=150|width3=150|footer=Ang [[Pangwasak na Uri-45]], ''[[Challenger 2]]'' at ''[[Eurofighter]]''.}}
 
Ang [[sandatahang lakas]] ng UKNK ay kilala rin sa tawag na ''[[Sandatahang Lakas ng Britanya|Sandatahang Lakas ng Kanyang Kamahalan]]'' o ''Sandatahang Lakas ng Kaputungan''.<ref>[http://www.raf.mod.uk/legalservices/p3chp29.htm Armed Forces Act 1976, Arrangement of Sections], raf.mod.uk</ref> Ito ay binubuo ng tatlong mga sangay na bihasa sa paninilbihang panghukbo: ang [[Panilbihang Pandagat (United Kingdom)|Panilbihang Pandagat]] (kabilang ang [[Makaharing Hukbong Pandagat|Maharlikang Hukbong Pandagat]], [[Makaharing Hukbong Kawal Pandagat|Maharlikang Hukbong Kawal Pandagat]] at ang [[Makaharing Katulong na Pulutong ng Sasakyang Pandagat|Maharlikang Katulong na Pulutong ng Sasakyang Pandagat]]), ang [[Hukbong Katihan ng Britanya]], at ang [[Makaharing Hukbong Panghimpapawid|Maharlikang Hukbong Panghimpapawid]].<ref>{{cite web|accessdate=21 Pebrero 2012|publisher=Ministry of Defence|title=Ministry of Defence|url=http://www.mod.uk/DefenceInternet/Home/}}</ref> Ang sandatahang lakas ay pinamamahalaan ng [[Pangasiwaan sa Pagtatanggol (United Kingdom)|Pangasiwaan sa Pagtatanggol]] at pinapalakad ng [[Kapulungan sa Pagtatanggol ng United Kingdom|Kapulungan sa Pagtatanggol]] na pinamumunuan naman ng [[Kalihim ng Pamahalaan sa Pagtatanggol]]. Ang mga kasapi sa lakas ay may panunumpa sa katapatan sa [[Kaharian ng United Kingdom|hari ng Britanya]], ang [[Punong Komandante]].<ref name=Speaker>[http://www.parliament.uk/business/news/2012/march/speaker-addresses-hm-the-queen/ Parliament] Speaker addresses Her Majesty Queen Elizabeth II, 20 Marso 2012</ref>
 
Ayon sa magkakaibang mga sanggunian, kabilang ang [[Surian sa Pananaliksik sa Pandaigdigang Kapayapaan ng Estokolmo]] at ang Pangasiwaan sa Pagtatanggol, ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ang ika-apat sa may pinakamataas na [[Tala ng mga bansa ayon sa panghukbong paggugol|panghukbong paggugol]]. Ang kabuuang paggugol sa pagtatanggol ay tinatayang nasa 2.3% hanggang 2.6% ng pambansang KGK.<ref>{{cite web|url=http://www.mod.uk/DefenceInternet/AboutDefence/Organisation/KeyFactsAboutDefence/DefenceSpending.htm |title=Defence Spending |publisher=Ministry of Defence |accessdate=6 Enero 2008}}</ref>
 
Ang Sandatahang Lakas ay may katungkulang ipagtanggol ang UKNK at ang mga sakupbayan nito sa ibayong-dagat, itaguyod ang kapakanan ng UKNK sa pandaigdigang kaligtasan, at pagsisikap sa pagpapanatili ng pandaigdigang kapayapaan. Ang UKNK ay panatilihang masugid na nakikilahok sa [[Kapisanan ng Kasunduan sa Hilagang Atlantiko|KKHA]], [[Punong Himpilan ng Hukbong Kaanib sa Agarang Tugon]], [[Kasunduan sa Pagtatanggol ng Limang Bigatin]], [[Pagsasanay sa Bingit ng Pasipiko]], at iba pang mga pandaigdigang pakikipatulungan. Ang UKNK ay may pinapanatiling mga pulutong at gusaling panghukbo sa ibayong-dagat. Ito ay matatagpuan sa [[Pulo ng Asensiyon]], [[Panghukbo ng Belize|Belize]], [[Panghukbong Lakas na nakahimpil sa Brunay|Brunay]], [[Pulutong sa Pagsasanay ng Hukbong Katihan ng Britanya sa Suffield|Kanada]], [[Mga Kutang Pinamamahalaan|Tsipre]], [[Diego Garcia]], [[Panghukbo ng Kapuluang Falkland|Kapuluang Falkland]], [[Britanikong Lakas sa Alemanya|Alemanya]], [[Britanikong Lakas sa Gibraltar|Gibraltar]], [[Kenya]] at [[Katar]].
 
Ang MakaharingMaharlikang Hukbong Pandagat ay kahanga-hanga sa pagiging [[Panlaot na Hukbong Pandagat|panlaot]] nito. Isa ito sa tatatlong bansa lamang na may kakayahang panlaot. Kabilang dito ang [[Hukbong Pandagat ng Pransiya]] at [[Hukbong Pandagat ng Nagkakaisang Pamahalaan]].<ref>{{cite web|url=http://www.henryjacksonsociety.org/stories.asp?pageid=49&id=279|title=The Royal Navy: Britain's Trident for a Global Agenda&nbsp;– The Henry Jackson Society|publisher=Henry Jackson Society|accessdate=17 Oktubre 2008}}{{dead link|date=Pebrero 2012}}</ref> Kahanga-hanga rin ito sa paghahatid ng Pananggalang Nukleyar ng UKNK sa tulong ng [[Pagbabanghay sa Britanikong Salapang]] at sa apat na [[Submarinong ''Vanguard'']]. Ito rin ay may maraming mga pulutong ng sasakyang pandagat, mga bapor, mga [[taga-dala ng eroplano]], isang [[Salakay-anpibyas na Bapor|taga-dala ng helikoptero]], mga [[pantalan]], [[submarinong nukleyar]], ''[[guided missile destroyer]]'', mga [[pragata]], ''[[mine-countermeasure vessels]]'', at mga [[Bapor Pang-ronda|bapor pang-ronda]]. Sa kalaunan, magkakaroon ito ng dalawan pang bagong taga-dala ng eroplano: ang [[BKK Reyna Isabel (R08)|BKK ''Haribini Isabel'']] at [[BKK Prinsipe ng Gales (R09)|BKK ''Prinsipe ng Gales'']]. Ang [[Pantanging Lakas ng United Kingdom|Pantanging Lakas ng Nagkakaisang Kaharian]] tulad ng [[Pantanging Panilbihan sa Himpapawid]] at [[Pantanging Panilbihan sa Bapor]], ay naglalaan ng mga pulutong na bihasa sa agarang pagtugon laban sa terorismo, at sa mga [[Gawaing pangkati at pandagat|gawaing panghukbo na pangkati at pandagat]].
 
Malaki ang naiambag ng sandatahang lakas sa pagkakatatag ng [[Imperyo ng Britanya|Sasakhari ng Britanya]] bilang isang [[Sukdulang kapangyarihan|makapangyarihang bansa]] noong ika-19 na dantaon. Nakilahok ito sa mga pangunahing digmaan tulad ng [[Pitong Taong Digmaan]], [[Digmaang Napolyonika]], [[Digmaan Krimeyano]], [[Unang Digmaang Pandaigdig]], [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]], at iba pang mga labanan sa sakupbayan nito. Dahil sa kalakasan ng panghukbo nito, may kapangyarihan itong [[Batasan ng Biyena|pagpasiyahan ang mga padaigidigang pangyayari]]. Kahit pa sa pagwawakas ng Sasakhari ng Britanya, isa pa rin ito sa mga nangungunang bansa sa panghukbo. Ang panghukbo ng Britanya ay isa rin sa may pinamalaki at may pinakamasalimuot na teknolohiya sa daigidig. Kamakailan lamang, pinapalagay ng patakaran sa pagtatanggol na “ang mga gawaing may pinakamatinding pangangailan” ay isasagawa bilang bahagi ng isang pakikipagtulungan.<ref>''UK 2005: The Official Yearbook of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland''. Office for National Statistics. p. 89.</ref> Maliban sa [[Gawang Palliser|pamamagitna sa Bulubunduking Leona]], ang mga halimbawa ng pagpapalagay nito ay ang mga tungkuling panghukbo nito sa [[Digmaang Bosnyo|Bosnya]], [[Digmaang Kosobo|Kosobo]], [[Katungkulan ng United Kingdom sa Digmaan sa Apganistan (2001-kasalukuyan)|Apganistan]], [[Gawang Telic|Irak]], at ang pinakabago, sa [[Panghukbong pamamagitna sa Libya (2011)|Libya]]. Ang huling pagkakataon na mag-isang nakidigma ang Britanikong hukbo ay noong 1982 sa [[Digmaang Falklands]].
Linya 289:
==Agimat==
{{Main|Agimat ng United Kingdom}}
[[File:London.bankofengland.arp.jpg|thumb|left|Ang [[Bangko ng Inglatera|Bangko ng Ingglatera]] ay ang [[pangunahing bangko]] ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian.]]
Ang UKNK ay may [[Pangkalakalang Agimat|pangkalakalang agimat]] na bahagiang hinihimasok.<ref>{{cite web|url=http://www.bis.gov.uk/assets/biscore/better-regulation/docs/p/11-795-principles-for-economic-regulation |title=Principles for Economic Regulation |date = Abril 2011|publisher=Department for Business, Innovation & Skills |accessdate=1 Mayo 2011}}</ref> Ayon sa [[palitan ng kalakal]] ang UKNK ang ika-anim na may pinakamalaking agimat sa daigdig. Sa Europa, sinundan nito ang Alemanya at Pransiya. Sa kauna-unahang pangyayari sa loob ng sampung taon, naabutan ito ng Pransiya noong 2008. Ang [[Ingatang-yaman KK]] ay pinamumunuan ng [[Kasangguni ng Ingatang-yaman]]. Ito ay may pananagutan sa pagbubuo at pagpapatupad ng mga patakaran sa [[pampublikong pananalapi]] at [[Patakaran sa agimat|agimat]] ng bansa. Ang [[Bangko ng Inglatera|Bangko ng Ingglatera]] ay ang [[pangunahing bangko]] ng UKNK. Ito ay may pananagutan sa paglathala ng pananalapi ng bansa, ang [[Libra Esterlina]]. May karapatan ring maglathala ng kanilang sari-sariling salapi ang mga bangko sa Eskosya at Kahilagaang Irlanda kung ang mga ito ay may sapat na nakalaang salapi ng Bangko ng Ingglatera. Sinundan ng Libra Esterlina ang Dolyar at Euro sa may pinakamaraming [[nakalaang pananalapi]] sa daigdig.<ref>{{cite news| last=Chavez-Dreyfuss| first=Gertrude |url=http://in.reuters.com/article/asiaCompanyAndMarkets/idINN3141616420080331?sp=true |agency=Reuters| title=Global reserves, dollar share up at end of 2007-IMF| date=1 Abril 2008| accessdate=21 Disyembre 2009}}</ref> Ang [[Lupon sa Patakarang Pananalapi]] ng Bangko ng Ingglatera ay pinamumunuan ng [[Tagapangasiwa ng Bangko ng Inglatera|Tagapangasiwa ng Bangko ng Ingglatera]]. Ito ang may pananagutan sa pagtakda ng [[Opisyal na halaga ng interes|halaga ng interes]] sa antas na aangkop sa pagtaas ng halaga ng bilihin na itinatakda naman ng Kasangguni kada taon.<ref>[http://web.archive.org/web/20080312060011/http://www.bankofengland.co.uk/about/more_about.htm More About the Bank] Bank of England&nbsp;– Retrieved 8 Agosto 2008</ref>
 
Ang [[Tatatluhing Bahagi ng Ekonomiya|paninilbihang bahagi]] ay bumubuo sa tinatayang 73% ng KGK.<ref>{{cite web|date=26 Abril 2006|url=http://www.statistics.gov.uk/statbase/Product.asp?vlnk=9333|title=Index of Services (experimental)|publisher=Office for National Statistics|accessdate=24 Mayo 2006}}{{dead link|date=Pebrero 2012}}</ref> Ang Londres ay isa sa tatlong “pangunahing pamumuno” ng [[Pandaigidigang Agimat|pandaigdigang agimat]] (ang natirang dalawa ay ang Lungsod ng Bagong York at Tokyo).<ref>{{Cite book |author=Sassen, Saskia |title=The Global City: New York, London, Tokyo |year=2001 |publisher=Princeton University Press |edition=2nd |isbn=0-691-07866-1 |authorlink=Saskia Sassen}}</ref> Tulad ng Bagong York, ang Londres ay isa rin sa mga pinakamalaki sa larangan ng pananalapi, at ang pinakamalaking [[Tala ng mga lungsod ayon sa KGK|KGK panglungsod]] sa Europa. Ang Edimburgo ay isa rin sa mga pinakamalaki sa Europa.<ref>{{cite web |url= http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200203/cmhansrd/vo030430/halltext/30430h05.htm#30430h05_spnew0 |title=Financial Services Industry |date=30 Abril 2003 |publisher=UK Parliament |accessdate=17 Oktubre 2008 |author= Lazarowicz, Mark (Labour MP)}}</ref> Napakahalaga ng [[Turismo sa United Kingdom|turismo]] sa agimat ng bansa. Naitalang may 27 angaw na manlalakbay ang nagtungo sa bansa noong 2004. Dahil dito, ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ang ika-anim sa daigdig bilang pangunahing puntahan ng mga manlalakbay<ref>[http://www.world-tourism.org/facts/eng/pdf/highlights/2005_eng_high.pdf International Tourism Receipts]. UNWTO Tourism Highlights, Edition 2005. page 12. World Tourism Organisation. Retrieved 24 Mayo 2006.</ref> at ang Londres naman ang lungsod na may pinakamaraming dayuhang manlalakbay sa buong daigdig.<ref>{{Cite news |url= http://www.euromonitor.com/Euromonitor_Internationals_Top_City_Destination_Ranking|title=Euromonitor International's Top City Destination Ranking |first=Caroline |last=Bremner |work=Euromonitor International |date=10 Enero 2010 |accessdate=Mayo 31, 2011 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5yo0Nvjyd |archivedate=19 Mayo 2011| deadurl=no}}</ref> Ang [[industriya sa paglilikha|kalalang sa paglilikha]] naman ay bumubuo sa 7% ''GVA'' noong 2005 at lumaki ito ng humigit kumulang 6% kada taon sa pagitan ng 1997 at 2005.<ref>{{cite web |date=9 Marso 2007 |url= http://www.culture.gov.uk/reference_library/media_releases/2132.aspx |title= From the Margins to the Mainstream&nbsp;– Government unveils new action plan for the creative industries |publisher=DCMS |accessdate=9 Marso 2007}}</ref>
 
Ang [[Himagsikang Indutriyal]] ay nagsimula sa UKNK noong nakatuon ang agimat sa kalalang ng tela. Sinundan ito ng mga mabibigat na kalalang tulad ng [[paggawa ng barko]], pagmina ng uling, at [[paggawa ng bakal]].<ref>{{Cite book |url=http://books.google.com/?id=NBKjj5Wq6N0C&pg=PA121 |title=Industrial location: Principles, practices, and policy |year=1995 |author1= Harrington, James W. |author2 =Warf, Barney |page=121 |isbn=978-0-415-10479-1 |publisher=Routledge |location =London}}</ref><ref>{{Cite book |url=http://books.google.com/?id=aAgi_5xIVBMC&pg=PT343 |title=Western Civilization: Alternative Volume: Since 1300 |year=2008 |author=Spielvogel, Jackson J. |isbn=978-0-495-55528-5 |location =Belmont, CA |publisher=Thomson Wadsworth}}</ref>
Ang mga sakupbayan ng sasakhari ay naging pook-kalakalan para sa mga gawang Britaniko. Dahil dito, pumangibabaw ang UKNK sa pandaigdigang kalakalan noong ika-19 na dantaon. Kung ang mga ibang bansa ay nagtagumpay sa mga kalalang, ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay nagsimulang humina matapos ang dalawang digmaang pandaigdig. Kasabay ng pagbagsak ng agimat, patuloy na bumagsak din ang mabibigat na kalalang noong ika-20 dantaon. Ang kalalang sa paggawa ay nanatili pa ring mahalaga sa agimat ngunit ito ay bumubo lamang sa 16.7% ng mga nalika ng bansa noong 2003.<ref>{{cite web|url= http://www.dti.gov.uk/ministers/speeches/hewitt150704b.html |title=TUC Manufacturing Conference |author=Hewitt, Patricia |publisher=Department of Trade and Industry |date=15 Hulyo 2004 |accessdate=16 Mayo 2006}}</ref>
 
[[File:A350 First Flight - Low pass 02.jpg|thumbnail|right|Ang pakpak at makina ng [[Airbus A350]] ay ginawa sa UKNK.]]
 
Ang [[Industriya sa awtomotor ng United Kingdom|kalalang sa awtomotor]] ay mahalagang bahagi sa kalalang ng paggawa dahil mahigit 800,000 katao ang bilang ng manggagawa rito, tumutubo ng tinatayang £52 sanggatos, at nakapagluluwas ng mahigit £26.6 sanggatos.<ref>{{cite web |url= https://www.smmt.co.uk/industry-topics/economy/# |title=Industry topics |accessdate=5 Hulyo 2011 |year=2011 |publisher=Society of Motor Manufacturers and Traders}}</ref> Ang [[Industriya sa eroplano ng United Kingdom|kalalang sa eroplano]] ng UKNK ay pangalawang pinamakalaki sa daigdig. Ito ay tumutubo ng tinatayang £20 sanggatos kada taon.<ref>{{cite news |url= http://business.timesonline.co.uk/tol/business/industry_sectors/engineering/article5477974.ece| title=The Aerospace industry has thousands of jobs in peril |accessdate=9 Hunyo 2011 |work=The Times |location =London |date=9 Enero 2009 |author=Robertson, David}}</ref> Ang [[Industriya sa paggawa ng gamot ng United Kingdom|kalalang sa paggawa ng gamot]] ay mahalaga rin sa agimat ng bansa dahil ito ay pangatlo sa may pinakamataas na paggugol sa pananaliksik at paggawa nito sa buong daigdig (sumusunod lamang sa Nagkakaisang Pamahalaan at Hapon).<ref>{{cite web|url=http://www.dh.gov.uk/prod_consum_dh/groups/dh_digitalassets/@dh/@en/@ps/documents/digitalasset/dh_113133.pdf|title=Ministerial Industry Strategy Group&nbsp;– Pharmaceutical Industry: Competitiveness and Performance Indicators|publisher=Department of Health|accessdate=9 Hunyo 2011}}</ref>
 
Sa pamantayang Europeo, may maunlad na pagsasaka ang bansa. Kahit bumubuo lamang ito sa kulang-kulang 1.6% ng lakas manggagawa (535,000 manggagawa), nagagampanan nito ang 60% sa pangagailangan sa pagkain.<ref>http://www.defra.gov.uk/evidence/statistics/foodfarm/general/auk/latest/documents/AUK-2009.pdf</ref> Tinatayang dalawang-katlo ng pagsasaka ay nakalaan sa paghahayupan at isang-katlo naman sa mga pananim. Ang magsasaka ay nakatatanggap ng tulong-pananalapi mula sa [[Pangkalahatang Patakaran sa Agrikultura|Pangkalahatang Patakaran sa Pagsasaka]] ng SE. Mayroon pa ring kalalang sa pangingisda ngunit ito ay labis na kumaunti. Ang bansa ay hitik din sa mga likas na yaman tulad ng uling, petrolyo, likas na gas, tingga, apog, bakal, asin, luwad, yeso, silise, at mayayabong na sakahan.
Linya 305:
[[File:City of London skyline at dusk.jpg|thumb|left|300px|Kaagapay ng [[Lungsod ng New York|New York]], ang [[Lungsod ng London|Lungsod ng Londres]] ay ang pinakamalaking sentro ng pananalapi sa daigdig.]]
 
Sa huling ikapat ng taong 2008, ang agimat ng UKNK ay opisyal na [[Pag-uurong noong huling 2000|umurong]] sa kauna-unahang pagkakataon simula noong 1991.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7846266.stm |title=UK in recession as economy slides |work=BBC News |date=23 Enero 2009 |accessdate=23 Enero 2009}}</ref> Ang mga [[Kawalan ng kabuhayan sa United Kingdom|nawalan ng kabuhayan]] ay tumaas mula 5.2% noong Mayo 2008 hanggang 7.6% noong Mayo 2009. At noong Enero 2012, ang pagtaas nito sa mga manggagawang may edad 18-24 ang nakakuha ng pinakamataas na pagbabago–mula 11.9% to 22.5%.<ref>{{cite news |url= http://en.mercopress.com/2012/03/15/uk-youth-unemployment-at-its-highest-in-two-decades-22.5 |title= UK youth unemployment at its highest in two decades: 22.5% |work=MercoPress |date= 15 Abril 2012}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.ft.com/cms/s/0/32a8c8c0-23b4-11e0-8bb1-00144feab49a.html |title= UK youth unemployment reaches record |work=Financial Times |location =London |date= 19 Enero 2011 |author=Groom, Brian}}</ref> Ang kabuuang [[utang ng pamahalaan]] ng UKNK ay lumaki rin sa dating 44.4% ng KGK ay ngayo’y 82.9% ng KGK na sa taong 2011.<ref>{{cite web|title=Release: EU Government Debt and Deficit returns|url=http://www.ons.gov.uk/ons/publications/re-reference-tables.html?edition=tcm%3A77-229711|publisher=Office for National Statistics|date=Marso 2012 |accessdate=17 Agosto 2012}}</ref>
 
Ang [[Kahirapan sa United Kingdom|guhit ng kahirapan sa UKNK]] ay kadalasang tinatakda sa 60% ng panggitna ng sambahayang kita.<ref group="tala">Noong 2007-2008, ito ay tinuos sa £115 kada linggo para sa mga matatandang walang asawa't anak; £199 kada linggo para sa mga mag-aasawang walang anak; £195 kada linggo para sa mga matatandang walang asawa ngunit may anak na may edad 14 pababa; at £279 kada linggo para sa mag-aasawang may dalawang anak na may edad 14 pababa.</ref> Noong 2007-2008, 13.5 angaw na katao o 22% ng santauhan ang namumuhay sa kahirapan. Ito ay mas mataas, sa alinmang bansa sa SE, liban sa apat, na antas ng [[mapaghihintularang kahirapan]].<ref>{{cite web|title= United Kingdom: Numbers in low income|url= http://www.poverty.org.uk/01/index.shtml|publisher=The Poverty Site|accessdate=25 Setyembre 2009}}</ref> Sa katulad na taon, 4 na angaw na kabataan, o 31% ng kabuuan, ay naninirahan sa mahihirap na sambahayan. Nabawasan ito ng 400,000 kabataan simula noong 1998-1999.<ref>{{cite web|title= United Kingdom: Children in low income households |url= http://www.poverty.org.uk/16/index.shtml |publisher=The Poverty Site |accessdate=25 Setyembre 2009}}</ref> Apatnapung bahagdan ng pangangailangan nito sa pagkain ay inaangkat.<ref>{{cite news |url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/7982056.stm |title= Warning of food price hike crisis |work=BBC News |date =4 Abril 2009}}</ref>
 
===Agham at Aghimuan===
{{main|Agham at Aghimuan sa United Kingdom}}
[[File:Charles Darwin 01.jpg|thumb|upright|[[Si Charles Darwin]] (1809–82). Ang kanyang teorya sa likas na pagpili ang pinagsasaligan ng makabagong agham pang-biyolohiya.]]
Ang Ingglatera at Eskosya ay nangunguna sa [[Himagsikang Agham]] mula noong ika-17 dantaon.<ref>Gascoin, J. "A reappraisal of the role of the universities in the Scientific Revolution", in Lindberg, David C. and Westman, Robert S., eds (1990), ''Reappraisals of the Scientific Revolution''. Cambridge University Press. p. 248. ISBN 0-521-34804-8.</ref> Pinangunahan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ang Himagsikang Kalalangin mula noong ika-18 dantaon at hanggang ngayon ay lumalalang ito ng mga paham at inhinyerong may mahahalagang pagtuklas.<ref>Reynolds, E.E.; Brasher, N.H. (1966). ''Britain in the Twentieth Century, 1900–1964''. Cambridge University Press. p. 336. {{oclc|474197910}}</ref> Isa sa mga pangunahing paham noong ika-17 hanggang ika-8 dantaon ay si [[Isaac Newton]]. Ang kanyang pagkakatuklas sa [[Batas sa paggalaw ni Newton|batas sa paggalaw]] at ang pagpapaliwanag sa [[Grabitasyon|grabidad]] ang pinagsasaligan ng makabagong agham.<ref>Burtt, E.A. (2003) [1924].[http://books.google.com/?id=G9WBMa1Rz_kC&pg=PA207 ''The Metaphysical Foundations of Modern Science'']. Mineola, NY: Courier Dover. p. 207. ISBN 0-486-42551-7.</ref> Noong ika-19 na dantaon, sumikat si [[Charles Darwin]] sa kanyang teorya ng [[ebolusyon]] sa pamamagitan ng [[likas na pagpili]]. Ito ang naging batayan sa paglilinang ng makabagong biyolohiya. Sumikat rin sina [[James Clerk Maxwell]], ang bumalangkas ng sinaunang [[teorya sa elektromagnetiko]], at kamakailan si [[Stephen Hawking]], ang nagsulong ng mga mahahalagang teorya sa larangan ng [[kosmolohiya]], [[grabidad ng quantum]], at ang pagsisiyasat sa mga [[itim na butas]].<ref>Hatt, C. (2006). [http://books.google.com/?id=BVBvehqrAPQC ''Scientists and Their Discoveries'']. London: Evans Brothers. pp. 16, 30 and 46. ISBN 0-237-53195-X.</ref> Isa sa mga mahahalagang pagtuklas sa agham noong ika-18 dantaon ay ang pagtuklas ni [[Henry Cavendish]] sa [[idogreno]].<ref>Jungnickel, C.; McCormmach, R. (1996). [http://books.google.com/?id=eiDoN-rg8I8C ''Cavendish'']. American Philosophical Society. ISBN 0-87169-220-1.</ref> Noong ika-20 dantaon naman, ang pagtuklas ng [[penisilina]] ni [[Alexander Fleming]],<ref>{{cite web |url= http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1945/fleming-bio.html |title= The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1945: Sir Alexander Fleming, Ernst B. Chain, Sir Howard Florey |publisher= The Nobel Foundation |archiveurl= http://www.webcitation.org/5zbLPNl0x |archivedate=21 Hunyo 2011}}</ref> ang kayarian ng [[DNA]] ni [[Francis Crick]], at ng iba pa ay maituturing na mahahalaga.<ref>Hatt, C. (2006). [http://books.google.com/?id=BVBvehqrAPQC ''Scientists and Their Discoveries'']. London: Evans Brothers. p. 56. ISBN 0-237-53195-X.</ref> Ang mga mahahalagang gawaing pang-inhinyero na kinabilangan ng mga tao mula sa UKNK noong ika-18 dantaon ay ang [[makina ng tren na pinapagana ng singaw]] na tinuklas nina [[Richard Tevithick]] at [[Andrew Vivian]].<ref>James, I. (2010). ''Remarkable Engineers: From Riquet to Shannon''. Cambridge University Press. pp. 33–6. ISBN 0-521-73165-8.</ref> Noong ika-19 na dantaon naman, ito ay ang [[makinang pinapagana ng kuryente]] ni [[Michael Faraday]], ang [[bumbilyang nagbabaga]] ni [[Joseph Swan]],<ref>Bova, Ben (2002) [1932]. ''The Story of Light''. Naperville, IL: Sourcebooks. p. 238. ISBN 978-1-4022-0009-0.</ref> at ang kauna-unahang teleponong pambahay na pinatanyag ni [[Alexander Graham Bell]].<ref>{{cite web |title=Alexander Graham Bell (1847–1922) |publisher= Scottish Science Hall of Fame |url= http://www.nls.uk/scientists/biographies/alexander-graham-bell/index.html |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zbRVYsAo |archivedate =21 Hunyo 2011}}</ref> Noong ika-20 dantaon naman, ito ay ang kauna-unahang gumaganang pamamaraan sa tanlap ni [[Kohn Logie Baird]] at ng kanyang mga kasama,<ref>{{cite web |title= John Logie Baird (1888–1946) |publisher= BBC History |url= http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/baird_logie.shtml | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zbSBRsV4| archivedate =21 Hunyo 2011}}</ref> ang [[makinang pang-jet]] ni [[Frank Whittle]], ang saligan sa makabagong kompyuter ni [[Alan Turing]], at ang ''[[World Wide Web]]'' ni [[Tim Berners-Lee]].<ref>Cole, Jeffrey (2011). [http://books.google.com/?id=Wlth0GRi0N0C&pg=PA121 ''Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia'']. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. p. 121. ISBN 1-59884-302-8.</ref> Nanatiling mahalaga sa mga Britnikong pamantasan ang pananaliksik at paglilinang sa agham. Karamihan nito ay nagtayo ng mga [[liwasang pang-agham]] upang mapadali ang paggawa at pakikipagtulungan sa kalalang.<ref>Castells, M.; Hall, P.; Hall, P.G. (2004). ''Technopoles of the World: the Making of Twenty-First-Century Industrial Complexes''. London: Routledge. pp. 98–100. ISBN 0-415-10015-1.</ref> Sa pagitan ng mga taong 2004 at 2008, 7% ng mga pananaliksik sa agham sa buong daigdig ay nalathala mula sa UKNK. Ito ang pangatlo sa pinakamataas sa buong daigdig (sinusundan lamang nito ang Nagkakaisang Pamahalaan at Tsina). 8% naman ng mga sangguniang pang-agham ang nalathala mula sa UKNK, ang pangalawa sa pinakamataas sa buong daigdig (sinusundan laman nito ang Nagkakaisang Pamahalaan).<ref>{{cite web |title= Knowledge, networks and nations: scientific collaborations in the twenty-first century |publisher= Royal Society |year=2011 |url= http://royalsociety.org/uploadedFiles/Royal_Society_Content/Influencing_Policy/Reports/2011-03-28-Knowledge-networks-nations.pdf |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zdOvXsEt |archivedate =22 Hunyo 2011}}</ref> Ang mga pahayagang pang-agham na nalalathala sa UKNK ay ang ''[[Nature (pahayagan)|Nature]]'', ''[[BMJ|British Medical Journal]]'' (Britanikong Pahayagang Medikal) at ang ''[[The Lancet]]''.<ref>{{Cite journal |last= McCook, Alison |title =Is peer review broken? |journal= Reprinted from the Scientist 20(2) 26, 2006 |url= http://gaia.pge.utexas.edu/Good/Materials/scientist_02_28_2006.htm |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zcLYYyjt| archivedate =21 Hunyo 2011 }}</ref>
 
===Transportasyon===
{{main|Transportasyon sa United Kingdom}}
[[File:Heathrow T5.jpg|thumb|left|Gusali ng [[Ika-5 Hantungan ng London-Heathrow|Ika-5 Hantungan ng Heathrow]]. Ang [[Paliparan ng London-Heathrow|Paliparan ng Londres-Heathrow]] ang may [[Pinakamalaking paliparan sa daigdig ayon sa trapiko ng pandaigdigang taong-sakay|pinakamabigat na trapiko ng pandaigdigang taong-sakay sa buong daigdig.]]]]
Ang UKNK ay may 46,904&nbsp;km pangunahing mga daan, 3,947&nbsp;km lansangang tuluy-tuluyan, at 344,000&nbsp;km daang aspaltado. Noong 2009, mayroong kabuuang 34 angaw na mga lisensiyadong sasaykan.<ref>{{cite web|url=http://www.dft.gov.uk/pgr/statistics/datatablespublications/tsgb/latest/tsgb2010vehicles.pdf |title=Transport Statistics Great Britain: 2010 |accessdate=5 Disyembre 2010 |publisher=Department for Transport}}</ref>
 
Ito ay may 16,116&nbsp;km daang-bakal sa [[Transportasyon sa daang-bakal sa Kalakhang Britanya|Kalakhang Britanya]], at 303&nbsp;km naman sa [[Daang-bakal ng Hilagang Ireland|Kahilagaang Irlanda]]. Ang mga daang-bakal sa Kahilagaang Irlanda ay pinapatakbo ng ''[[NI Railways]]'' (Daang-bakal ng KI), isang sangay ng ''[[Translink]]'' na pagmamay-ari ng pamahalaan. Sa Kalakhang Britanya, isinapribado ang [[Britanikong Daang-bakal]] noong mga taong 1994 at 1997. Ang ''[[Network Rail]]'' (Ugnayang Daang-bakal) ang nagmamay-ari at nagpapatakbo ng mga kanang ari-arian (karil, tanda, atb.). Tinatayang may 20 pribadong [[Samahan ng mga Nagsasagawa sa Tren]] (kabilang ang ''[[East Coast (samahan ng nagsasagawa sa tren)|East Coast]]'' na pagmamay-ari ng pamahalaan) na nagpapatakbo sa mga treng pantaong-sakay at naglululan ng mahigit 18,000 na taong-sakay araw-araw. Mayroon ding tinatayang 1,000 treng pang-karga ang tumatakbo araw-araw. Gugugol ang pamahalaan ng UKNK ng £20 sanggatos sa pagsasagawa ng [[HS2]], isang daang-bakal na pangmatulin. Ito ay matatapos sa 2025.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/7467203.stm |title=Major new rail lines considered |work=BBC News |date=21 Hunyo 2008 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5u79BVcN1 |archivedate=9 Oktubre 2010}}</ref>
 
Simula noong Oktubre 2009 hanggang Setyembre 2010, ang mga paliparan sa UKNK ay tumanggap ng kabuuang 211.4 angaw na taong-sakay. Sa panahong yaon, ang tatlong pinakamalalaking paliparan ay ang [[Paliparan ng London-Heathrow|Paliparan ng Londres-Heathrow]] (65.6 angaw na taong-sakay), [[Paliparan ng Gatwick]] (31.5 angaw na taong-sakay), at [[Paliparan ng London-Stansted|Paliparan ng Londres-Stansted]] (18.9 angaw na taong-sakay). Ang Paliparan ng Londres-Heathrow, na matatagpuan 24&nbsp;km mula sa kanluran ng punong-lungsod, ang may pinakamabigat na trapiko ayon sa pandaigdigang taong-sakay sa buong daigdig. Ito rin ang nagsisilbing pangunahing himpilan ng pambansang eroplano, ''[[British Airways]]''. Gayon din ang [[BMI (eroplano)|BMI]], at ''[[Virgin Atlantic]]''.<ref>{{cite news |title=BMI being taken over by Lufthansa |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/7697261.stm |accessdate=23 Disyembre 2009 |work=BBC News |date=29 Oktubre 2008}}</ref>
 
===Kusog===
{{main|Kusog sa United Kingdom}}
[[File:Oil platform in the North SeaPros.jpg|thumb|Isang pantalan ng langis sa [[Dagat Hilaga]]]]
Noong 2006, ang UKNK ang ika-9 sa pinakamalaking taga-ubos at ika-15 sa tagalikha ng kusog sa buong daigdig.<ref>{{cite web|url=http://tonto.eia.doe.gov/country/country_energy_data.cfm?fips=UK|title=United Kingdom Energy Profile|publisher=U.S. Energy Information Administration|accessdate=4 Nobyembre 2010}}</ref> Matatagpuan dito ang mga ilan sa mga malalaking kompanya ng langis. Kabilang dito ang dalawa sa anim na ''[[Supermajor|"supermajor"]]'' sa langis at gas—ang [[BP]] at ''[[Royal Dutch Shell]]'', at ang ''[[BG Group]]''.<ref>{{cite news |url= http://www.telegraph.co.uk/finance/newsbysector/energy/6424030/Let-the-battle-begin-over-black-gold.html |title=Let the battle begin over black gold |accessdate=26 Nobyembre 2010 |work=The Daily Telegraph| date=24 Oktubre 2009 |location=London |first=Rowena |last=Mason}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.bloomberg.com/news/2010-11-25/rba-s-stevens-says-inflation-unlikely-to-fall-much-further.html|title=RBA Says Currency Containing Prices, Rate Level 'Appropriate' in Near Term|accessdate=26 Nobyembre 2010 |work=Bloomberg |location =New York |date=26 Nobyembre 2010 |first=Michael |last=Heath}}</ref> Noong 2011, 40% ng kuryente ng UKNK ay nilikha ng gas, 30% ng uling, 19% ng lakas nukleyar, at 4.2% ng hangin, idro, ''biofuel'', at mga basura.
Noong 2009, nakalikha ang UKNK ng 1.5 angaw na barilyes kada araw ng langis at nakaubos ito ng 1.7 angaw na barilyes kada araw. Kumakaunti na ang paglikha ng langis kaya ang UKNK ay nagiging isa nang taga-angkat ng langis simula 2005. Noong 2009, 66.5% ng langis na naka-imbak ay inangkat.<ref>http://www.edfenergy.com/energyfuture/energy-gap-security/oil-and-the-energy-gap-security</ref>
 
Noong 2009, ang UKNK ang ika-13 pinakamalaking tagalikha ng likas na gas sa buong daigdig, at ang pinakamalaki sa buong SE. Kumakaunti na rin ang paglikha nito at nagiging taga-angkat na ito simula noong 2004. Noong 2009, kalahati ng mga gas sa Britanya ay inangkat. Inaasahang dadalas pa ang pag-angkat sa 75% sa 2015 dahil nauubos na ang mga imbak nito sa bansa.
 
Ang paglikha ng uling ay naging mahalaga sa agimat ng bansa noong ika-19 at ika-20 dantaon. Noong gitnang pultaong-70, 130 angaw na tonelada ng uling ang nalilikha taon-taon. Hindi ito bumababa sa 100 angaw na tonelada hanggang noong 1980. Noong pultaong-80 hanggang 90, lubusang lumiit ang kalalang ng uling. Noong 2011, nakakalikha na lamang ang bansa ng 18.3 angaw na toneladang uling. Noong 2005, nakatuklas ito ng 171 angaw na toneladang imbak ng panumbalikang uling. Ayon sa [[Kapamahalaan sa Uling]], maaari pa itong makalikha ng 7 hanggang 16 na sanggatosg toneladang uling sa pamamagitan ng [[paggagas sa uling sa ilalim ng lupa]] or ''[[fraking]]''. Bukod dito, ayon sa kasalukuyang bilis ng pag-ubos ng uling ng bansa, maaari pa itong tumagal ng 200 hanggang 400 taon. Ngunit isang alintana sa kalikasan at lipunan ang maaaring mangyari kung ang mga kemikal ay mahalo sa hapag-tubigan at may mga mahihinang paglindol na maaaring makawasak ng mga bahay.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-17448428 Fracking: Concerns over gas extraction regulations]</ref><ref>http://www.foe-scotland.org.uk/fracking</ref>
 
Noong mga huling taon ng pultaong-90, ang lakas nukleyar ay nakatulong sa tinatayang 25% ng kabuuang paglikha ng kuryente kada taon. Ngunit ito ay unti-unting bumababa dahil ang mga lumang gusaling lumilikha nito ay ipinasara. Noong 2012, may 16 na reaktor ang nakapaglilika ng 19% ng kuryente ng bansa. Lahat ng mga ito, maliban sa isa, ay maisasara sa 2023. 'Di tulad ng Alemanya at Hapon, binabalak ng UKNK na magtayo ng mga bagong salinlahing gusaling nukleyar sa 2018.
 
==Talasantauhan==
{{main|Talasantauhan ng United Kingdom}}
Nagsasagawa ng sabayang [[Senso sa United Kingdom|lahatambilang]] sa buong UKNK kada sampung taon.<ref>{{cite web |archiveurl= http://web.archive.org/web/20110604093106/http://www.statistics.gov.uk/geography/census_geog.asp |url= http://www.statistics.gov.uk/geography/census_geog.asp |title=Census Geography |publisher=Office for National Statistics |archivedate=4 Hunyo 2011 |date=30 Oktubre 2007 |accessdate=14 Abril 2012 |deadurl=yes}}</ref> Ang [[Tanggapan sa Pambansang Estatistika|Tanggapan sa Pambansang Palaulatan]] ang nananagot sa pagtipon ng mga datos sa Ingglatera at Gales, ang [[Tanggapan sa Pangkalahatang Talaan ng Eskosya]] naman sa Eskosya, at ang [[Sangay sa Estatistika at Pananaliksik ng Hilagang Irlanda|Sangay sa Palaulatan at Pananaliksik ng Kahilagaang Irlanda]] naman sa Kahilagaang Irlanda.<ref>{{cite web |url= http://www.ons.gov.uk/census/index.html |title= Welcome to the 2011 Census for England and Wales |date=No date |publisher=Office for National Statistics |accessdate=11 Oktubre 2008}}</ref> Noong [[Senso sa United Kingdom ng 2011|lahatambilang ng 2011]], ang kabuuang santauhan ng bansa ay 63,181,775. Ito ang ikatlo sa pinakamalaki sa Samahang Europeo, ika-lima sa Kapamansaan, at ika-21 sa buong daigdig. Ang taong 2010 ang ikatlong taong sunud-sunod kung kailan ang paglaki ng santauhan ay dahil sa likas na paglaki nito sa halip na sa pangmatagalang pandarayuhan. Sa pagitan ng taong 2001 at 2011, lumaki ang santauhan nang humigit kumulang 0.7% kada taon. Maiihambing ito sa 0.3% noong mga taong 1991 hanngang 2001, at 0.2% noong 1981 hanggang 1991. Pinatibayan ng lahatambilang noong 2011 na ang bahagi ng santauhan na may edad 0-14 ay halos nangalahati (31% noong 1911 sa 18% noong 2011), habang ang may edad na 65 pataas ay naging mahigit makatatlo (mula 5% sa 16% ngayon). Tinatayang matarik na tataas ang bilang ng mga taong may edad 100 pataas sa mahigit 626,000 sa 2080.<ref>{{cite news |url= http://www.guardian.co.uk/uk/2010/dec/30/one-in-six-people-live-100 |author=Batty, David |title= One in six people in the UK today will live to 100, study says |newspaper=The Guardian | location= London |date=30 Disyembre 2010}}</ref>
 
Ang santauhan sa Ingglatera noong 2011 ay nasa 53 angaw. Isa ito sa mga may pinakamakakapal na santauhan sa buong daigdig, na may 38 katao kada kilometrong parisukat noong kalagitnaan ng 2003. Matatagpuan ang karamihan ng santauhan nito sa Londres at sa timog-silangang bahagi nito.<ref>{{cite news |title=England is most crowded country in Europe |url= http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/politics/2967374/England-is-most-crowded-country-in-Europe.html |newspaper=The Daily Telegraph |accessdate=5 Setyembre 2009| location=London |first=Urmee |last=Khan |date=16 Setyembre 2008}}</ref> Ang Eskosya naman ay may santauhang 5.3 angaw,<ref>{{cite web |title=Scotland's population at record high |url=http://www.guardian.co.uk/uk/2012/dec/17/scotland-population-record-high?INTCMP=SRCH|newspaper=The Guardian |accessdate=18 Disyembre 2012| location=London |date=17 Disyembre 2012}}</ref> ang Gales na may 3.06 angaw, at Kahilagaang Irlanda ay may 1.81 angaw. Sa pagtatanto, ang santauhan ng Ingglatera ang pinakamabilis lumaki sa buong UKNK noong 2001 hanggang 2011. Ito ay umakya sa 7.9%
 
Noong 2009 ang [[kabuuang bilang ng naiisilang kada mag-asawa]] (KBN) sa bansa ay 1.94 mga bata kada babae. Kahit lumalaki ang santauhan dahil sa bilang ng naisisilang na buhay, maituturing pa ring napakababa nito kung ihahambing noong 'dagundong ng mga sanggol' kung kailan ang bilang ay 2.95 mga bata kada babae noong 1964. Noong 2010, naitala ng Eskosya ang pinakamababa nitong KBN - 1.75. Sinusundan ito ng Gales sa 1.98, Ingglatera sa 2.00 at Hilagang Irlands sa 2.06.<ref>{{cite web |url= http://www.ons.gov.uk/ons/rel/fertility-analysis/fertility-summary/2010/uk-fertility-summary.html |title= Fertility Summary–2010 |publisher= Office for National Statistics |date=6 Oktubre 2011}}</ref> Tinataya ng pamahalaan na mayroong 3.6 angaw na mga bakla sa Britanya. Binubuo nito ang 6% ng santauhan.<ref>[http://www.guardian.co.uk/uk/2005/dec/11/gayrights.immigrationpolicy 3.6m people in Britain are gay - official] retrieved 6 Enero 2013</ref>
Linya 381:
|}
 
Ayon sa kasaysayan, pinaniniwalaang ang mga katutubong ninuno ng mga Britaniko ay nagbuhat sa iba't-ibang pangkat-etniko na nanirahan dito noong ika-11 dantaon: ang mga [[Selta]], Romano, Angglosahon, Nordiko, at ang mga [[Normando]]. Ang [[lahing Wales|lahing Gales]] ay maaaring ang pinakamatandang pangkat sa UKNK.<ref>"[http://www.bbc.co.uk/news/uk-wales-18489735 Welsh people could be most ancient in UK, DNA suggests]". BBC News. 19 Hunyo 2012.</ref> Ipinakikita sa mga kamakailang pag-aaral sa pala-angkanan na mahigit 50 bahagdan ng pangkat-hene ng Ingglatera ay binubuo ng [[Lahing Alemaniko|Alemanikong]] Y-kulaylawas.<ref>Thomas, Mark G. et al. [http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=1635457 Evidence for a segregated social structure in early Anglo-Saxon England]. ''[[Proceedings of the Royal Society]] B: Biological Sciences'' 273(1601): 2651–2657.</ref> Ngunit ayon din sa ibang mga bagong pag-aaral sa pala-angkanan, sinasabing "tinatayang 75 bahagdan ng mga ninuno ng makabagong Britaniko ay nanirahan sa kapuluang Britaniko noong mga nakalipas na 6,200 taon, sa panimula ng Panahong Bato o Neolitiko". Sinasabi rin na ang mga Britaniko at ang mga [[lahing Basko]] ay iisa ang kinaninunuan.<ref>Owen, James (19 Hulyo 2005). ''[http://news.nationalgeographic.com/news/2005/07/0719_050719_britishgene.html Review of "The Tribes of Britain"]''. ''[[National Geographic Society|National Geographic]]''.</ref><ref>Oppenheimer, Stephen (Oktubre 2006). [http://www.prospectmagazine.co.uk/2006/10/mythsofbritishancestry/ Myths of British ancestry]. ''[[Prospect (magazine)|Prospect]]'' (London). Retrieved 5 Nobyembre 2010.</ref>
 
Ang UKNK ay may kasaysayan ng maliliit na pandarayuhan ng mga di-puti. Ang [[Liverpool]] ang may pinakamatandang santauhan ng mga Itim na nagsimula pa noong 1730. Ito rin ang may pinakamatandang pamayanang [[Britanikong Tsino|Tsino]] sa buong Europa, na nagsimula pa noong pagdating ng mga namamalakayang Tsino noong ika-19 na dantaon. Noong 1950, maaaring may kulang-kulang na 20,000 na di-puting naninirahan sa Britanya, na karamiha'y isinilang sa labas ng bansa.<ref>Coleman, David; Compton, Paul; Salt, John (2002). ''[http://books.google.com/?id=mmaRpUa1oSoC&pg=PA505 The demographic characteristics of immigrant populations]''. Council of Europe. p.505. ISBN 92-871-4974-7.</ref>
 
Simula noong 1945, ang malakihang pandarayuhan ng mga taga-Aprika, [[Karibe]], at Timog Asya ang pamana ng ugnayan na hinubog ng [[Imperyo ng Britanya|Sasakhari ng Britanya]]. Simula 2004, ang pandarayuhan naman ng mga bagong kasapi sa SE sa [[Gitnang Europa|Gitna]] at Silanganang Europa ang nagpalaki ng santauhan sa pangkat-etniko na ito, ngunit simula 2008, bumabaligtad ang takbo nito dahil marami sa kanila ang nagsisibalikan na sa kani-kanilang bayan. Dahil dito, lubhang lumiit ang pangkat na ito.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/7374683.stm |title='Why I left UK to return to Poland' |work=BBC News |date=30 Abril 2008 |author= Mason, Chris}}</ref> Simula [[Senso sa United Kingdom ng 2001|2001]], 92.1% ng santauhan ay napapabilang sa mga Puti, at ang nalalabing 7.9% %<ref>{{cite web |archiveurl= http://web.archive.org/web/20070705200411/http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=764&Pos=4&ColRank=1&Rank=176 |archivedate=5 Hulyo 2007 |url= http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=764&Pos=4&ColRank=1&Rank=176 |title=Ethnicity: 7.9% from a non-White ethnic group |publisher=Office for National Statistics |date=24 Hunyo 2004 |accessdate=14 Abril 2012}}</ref> ay may halo o napapabilang sa isang [[maliit na pangkat-etniko]].
 
Malaki ang pagkakaiba-iba ng mga lahi sa UKNK. Ayon sa lahatambilang ng 2001, 30.4% ng santauhan sa Londres<ref>{{cite web |url= http://neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do;jsessionid=ac1f930dce6eace0153cf12440ca609dc762c8ae598.e38OaNuRbNuSbi0Ma3aNaxiQbNiLe6fznA5Pp7ftolbGmkTy?a=3&b=276743&c=London&d=13&e=13&g=325264&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1201351285750&enc=1&dsFamilyId=1812&bhcp=1 |title=Resident population estimates by ethnic group (percentages): London |publisher= Office for National Statistics |accessdate=23 Abril 2008}}</ref> at 37.4% sa [[Leicester]]<ref>{{cite web |url= http://www.neighbourhood.statistics.gov.uk/dissemination/LeadTableView.do?a=3&b=276827&c=Leicester&d=13&e=13&g=394575&i=1001x1003x1004&m=0&r=1&s=1208962134759&enc=1&dsFamilyId=1812 |title=Resident population estimates by ethnic group (percentages): Leicester |publisher=Office for National Statistics |accessdate=23 Abril 2008}}</ref> ay tinatayang napapabilang sa mga di-puti, samantalang kulang-kulang 5% ng santauhan ng [[Hilagang Silangang Inglatera|Hilagang Silangang Ingglatera]], Gales, at sa [[Timog Kanlurang Inglatera|Timog Kanluran]] ay napapabilang sa mga maliliit na pangkat-etniko.<ref>{{cite web |url= http://www.statistics.gov.uk/census2001/profiles/commentaries/ethnicity.asp |title=Census 2001&nbsp;– Ethnicity and religion in England and Wales |publisher=Office for National Statistics |accessdate=23 Abril 2008}}</ref> Simula 2011, 26.5% ng nasa mababang paaralang pampubliko at 22.2% ng nasa mataas na paaralang pampubliko ay kasapi sa isang maliit na pangkat-etniko.<ref>{{cite news |url= http://www.dailymail.co.uk/news/article-2006892/1-4-primary-school-pupils-Britain-ethnic-minority.html |title= One in four primary school pupils are from an ethnic minority and almost a million schoolchildren do not speak English as their first language |work=Daily Mail |date=22 Hunyo 2011 |accessdate=28 Hunyo 2011 |location=London |first=Kate |last=Loveys}}</ref>
 
Noong 2009,<ref>{{cite news|last=Rogers|first=Simon|title=Non-white British population reaches 9.1 million|url=http://www.guardian.co.uk/society/2011/may/18/non-white-british-population-ons|newspaper=The Guardian|date=19 Mayo 2011}}</ref> tinatayang lumaki ang bilang ng mga di-puti sa Ingglatera at Gales ng 38%, mula 6.6 angaw noong 2001 sa 9.1 angaw noong 2009.
Linya 399:
[[File:Anglospeak.svg|thumb|400px|Ang [[Daigdig ng Wikang Ingles|Daigdig ng Wikang Inggles]]. Matingkad na bughaw ang mga bansa kung saan Inggles ang katutubong wika ng nakararami; mapusyaw na bughaw naman kung saan ito ay opisyal ngunit hindi winiwika ng nakararami. Ang Inggles ay isa sa mga opisyal na wika ng [[Mga Wika ng Samahang Europeo|Samahang Europeo]] at ng [[Mga Opisyal na wika ng Nagkakaisang Mga Bansa|Nagkakaisang Mga Bansa]].<ref>{{cite web |url= http://www.un.org/depts/OHRM/sds/lcp/UNLCP/english/ |title= Language Courses in New York |year=2006 |publisher=United Nations |accessdate=29 Nobyembre 2010}}</ref>]]
 
Ang [[opisyal na wika]] ng UKNK ay [[Wikang Ingles|Inggles]] ([[Ingles Britaniko|Inggles Britaniko]]) (''[[de facto]]''). Ito ay isang [[Mga Wika ng Kanlurang Alemaniko|Kanlurang Alemanikong wika]] na nagmula sa [[Sinaunang Ingles|Sinaunang Inggles]] at naglalaman ng maraming wikang hiram mula sa [[Sinaunang Nordiko]], Pranses [[Wikang Normando|Normando]], [[Sinaunang Griyego|Griyego]], at [[Latin]]. Unang lumaganap ang wikang Inggles dahil sa Sasakhari ng Britanya mula ika-17 hanggang kalagitnaan ng ika-20 dantaon, at pagkatapos, dahil sa pangingibabaw ng Nagkakaisang Pamahalaan. Ito rin ang naging [[Pandaigdigang Ingles|pangunahing pandaigdigang wika ng negosyo]] at malawakang tinuturo [[Ingles bilang banyaga o pangalawang wika|bilang pangalawang wika]].<ref>{{cite web |url= http://www.cepr.org/pubs/new-dps/dplist.asp?dpno=2055 |title= English-Language Dominance, Literature and Welfare |author=Melitz, Jacques |publisher=Centre for Economic Policy Research |year=1999 |accessdate=26 Mayo 2006}}</ref>
 
Mayroon ding apat na [[Wikang Selta]] ang ginagamit sa bansa. Ito ang mga [[Wikang Gales|Gales]], [[Wikang Irlandes|Irlandes]], [[Geliko Eskoses]], at [[Wikang Korniko|Korniko]]. Ang unang tatlo ay kinikilala bilang rehiyonal o wikang pagkamunti na pinangangalagaan at itinataguyod ng [[Kasulatang Patotoo ng Europa para sa mga Wikang Rehiyonal at Pagkamunti|batas Europeo]], samantalang ang Korniko naman ay kinikilala ngunit hindi pinangangalagaan. Ayon sa lahatambilang ng 2001, mahigit sa isang-kalima (21%) ng santauhan ng Gales ang nagsabi na marunong silang mag-Gales.<ref>[http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=447&Pos=6&ColRank=1&Rank=192 National Statistics Online&nbsp;– Welsh Language]{{dead link|date=Pebrero 2012}}. National Statistics Office.</ref> Tumaas ito ng 18% mula noong lahatambilang ng 1991.<ref>{{cite web|url= http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fow/WelshLanguage.pdf |title=Differences in estimates of Welsh Language Skills |accessdate=30 Disyembre 2008 |publisher=Office for National Statistics|archiveurl=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20040722055520/http://www.statistics.gov.uk/downloads/theme_compendia/fow/WelshLanguage.pdf|archivedate=22 Hulyo 2004}}{{dead link|date=Pebrero 2012}}</ref> Bukod dito, tinatayang mayroong 200,000 nagwiwika ng Gales ang nakatira sa Ingglatera.<ref>{{cite web |url= http://www.bbc.co.uk/voices/multilingual/welsh.shtml |title =Welsh today |author=Wynn Thomas, Peter |publisher=BBC |work=Voices |month=Marso |year=2007 |accessdate=5 Hulyo 2011}}</ref> Sa lahatambilang ring yaon, 167,487 katao (10.4%) sa Kahilagaang Irlanda ang nagsabing "may alam o dunong din silang mag-Irlandes" (tingnan ang [[Wikang Irlandes sa Hilagang Irlanda|Wikang Irlandes sa Kahilagaang Irlanda]]). Halos lahat nang nagsabi nito ay mula sa [[Makapamansang Irlandes|makabansang]] santauhang Katoliko. Mahigit sa 92,000 katao sa Eskosya (o 'di tataas sa 2% ng santauhan) ay may kakayanang magwika ng Geliko, ang 72% nito ay ang mga nakatira sa [[Labasang Hebrides]].<ref>[http://www.gro-scotland.gov.uk/press/news2005/scotlands-census-2001-gaelic-report.html Scotland's Census 2001&nbsp;– Gaelic Report]. General Register Office for Scotland. Retrieved 15 Oktubre 2008.</ref> Ang mga bilang ng mga mag-aaral na tinuturuan ng Gales, Geliko Eskoses, at Irlandes ay tumataas din.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/education/7885493.stm |title =Local UK languages 'taking off' |work=BBC News |date =12 Pebrero 2009}}</ref> Sa mga santauhang nandarayuhan, iilang Geliko Eskoses ay [[Gelikong Kanadyense|winiwika pa rin sa Kanada]] (pangunahin sa [[Bagong Eskosya]] at [[Pulo ng Tangos Breton]]), at Gales sa [[Patagonya]] sa Arhentina.
Linya 410:
{{Main|Relihiyon sa United Kingdom}}
[[File:West Side of Westminster Abbey, London - geograph.org.uk - 1406999.jpg|thumb|left|upright| Ang [[Bahay-monghe ng Westminster]] ay pinagdadausan ng [[pagputong]] sa [[Kaharian ng United Kingdom|mga hari ng Britanya]].]]
Iba't ibang anyo ng Kristiyanismo ang nangibabaw sa bansa sa mahigit 1,400 taon.<ref>Cannon, John, ed. (2nd edn., 2009). [http://books.google.com/?id=TYnfhTq2M7EC&pg=PA144 ''A Dictionary of British History'']. Oxford University Press. p. 144. ISBN 0-19-955037-9.</ref> Bagaman ayon sa pagsusuri, karamihan ng mga mamamayan ay napapabilang sa Kristiyanismo, ang dumadalo sa misa ay lubusang bumagsak simula noong kalagitnaan ng ika-20 dantaon.<ref>Field, Clive D. (Nobyembre 2009). [http://www.brin.ac.uk/commentary/documents/development-of-religious-statistics.pdf "British religion in numbers"]{{dead link|date=Pebrero 2012}}. BRIN Discussion Series on Religious Statistics, Discussion Paper 001. Retrieved 3 Hunyo 2011.</ref> Ang pandarayuhan at pagbabago sa santauhanin ay nakapagpabago sa pag-usbong ng ibang pananampalataya, lalo na ang Islam.<ref>Yilmaz, Ihsan (2005). [http://books.google.com/?id=ryrD2YODzxUC&pg=PA291 ''Muslim Laws, Politics and Society in Modern Nation States: Dynamic Legal Pluralisms in England, Turkey, and Pakistan'']. Aldershot: Ashgate Publishing. pp. 55&#x2013;6. ISBN 0-7546-4389-1.</ref> Dahil dito, mapupunang ang UKNK ay isang lipunang may maraming pananampalataya,<ref>Brown, Callum G. (2006). [http://books.google.com/?id=ryrD2YODzxUC&pg=PA291 ''Religion and Society in Twentieth-Century Britain'']. Harlow: Pearson Education. p. 291. ISBN 0-582-47289-X.</ref> [[Sekularismo|banwahanin]],<ref>Norris, Pippa; Inglehart, Ronald (2004). [http://books.google.com/?id=dto-P2YfWJIC&pg=PA84 ''Sacred and Secular: Religion and Politics Worldwide'']. Cambridge University Press. p. 84. ISBN 0-521-83984-X.</ref> o [[Kristiyanong makabago]].<ref>Fergusson, David (2004). [http://books.google.com/?id=Owz4aBSEINgC&pg=PA94 ''Church, State and Civil Society'']. Cambridge University Press. p. 94. ISBN 0-521-52959-X.</ref>
 
Sa lahatambilang ng 2001, 71.6% ang nagsabing sila ay Kristiyano. Sinusundan ito ng (ayon sa bilang ng nananampalataya) Islam (2.8%), [[Hinduismo]] (1.0%), [[Sikismo]] (0.6%), [[Hudaismo]] (0.5%), [[Budismo]] (0.3%), at iba pang pananampalataya (0.3%).<ref>{{cite web|url=http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=293 |title=UK Census 2001 |publisher=National Office for Statistics |accessdate=22 Abril 2007 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20070312034628/http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=293 <!--Added by H3llBot--> |archivedate=12 Marso 2007}}</ref> Ang 15% naman ay nagsabing sila ay [[Irelihiyon|walang pananampalataya]], at 7% naman ang nagsabing wala silang pinipiling pananampalataya.<ref>{{cite web |title= Religious Populations |publisher= Office for National Statistics |date=11 Oktubre 2004 |url= http://www.scotland.gov.uk/Publications/2005/02/20757/53570 |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zFDlspeL |archivedate=6 Hunyo 2011 }}</ref> Isang pagsusuri ng [[Tearfund]] noong 2007 ang nagpakita na isa sa sampung Britaniko lamang ang nagsisimba linggu-linggo.<ref>{{cite web|url=http://news.adventist.org/2007/04/uite-kigom-ew-report-fis-oly-oe-i-10-atte-church.html |title=United Kingdom: New Report Finds Only One in 10 Attend Church |publisher=News.adventist.org |date=4 Abril 2007 |accessdate=12 Setyembre 2010}}</ref>
Linya 420:
{{See also|Mga banyagang-silang sa United Kingdom}}
[[File:United Kingdom foreign born population by country of birth.png|thumb|300px|Ang tinatayang bilang ng mga banyagang-silang ayon sa bansa ng kapanganakan, Abril 2007 - Marso 2008]]
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay nakaranas ng sunud-sunod na pandarayuhan. Ang [[Malawakang Kagutuman (Ireland)|Malawakang Kagutuman]] sa Irlanda ay nagbunsod ng malamang isang angaw na katao na nandayuhan sa UKNK.<ref>Richards, Eric (2004). ''[http://books.google.com/?id=JknDbX3ae1MC&pg=PA143 Britannia's children: Emigration from England, Scotland, Wales and Ireland since 1600]''. London: Hambledon, p. 143. ISBN 978-1-85285-441-6.</ref> Mahigit sa 120,000 [[Sandatahang Lakas ng Polonya sa Kanluran|Polakong]] datihang-kawal ang nanirahan sa Britanya matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig.<ref>Gibney, Matthew J.; Hansen, Randall (2005). ''[http://books.google.com/?id=2c6ifbjx2wMC&pg=PA630f Immigration and asylum: from 1900 to the present]'', ABC-CLIO, p630. ISBN 1-57607-796-9</ref> Simula rin noon, marami ring mga pandarayuhang naganap buhat sa mga kasalukuyan at dating sakupbayan nito. Ito ay bahagi ng pamana ng sasakhari at bahagi na rin ng kakulangan sa manggagawa. Karamihan sa kanila ay nagbuhat sa [[Karibe]] at sa [[kalupalupan ng Indiya]].<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/uk/2002/race/short_history_of_immigration.stm |title=Short history of immigration |publisher=BBC |year =2005 |accessdate=28 Agosto 2010}}</ref>
 
Ang kamakailang takbo ng pandarayuhan ay nagbubuhat sa mga manggagawang galing sa mga bagong kasapi ng SE sa Silanganang Europa. Noong 2010, mayroon 7 angaw na banyagang-silang na naninirahan sa bansa o 11.3% ng kabuuang santauhan. Ang 4.76 angaw (7.7%) dito ay isinilang sa labas ng SE, at 2.24 angaw (3.6%) ay isinilang sa ibang kasapi ng SE.<ref>[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-SF-11-034/EN/KS-SF-11-034-EN.PDF 6.5% of the EU population are foreigners and 9.4% are born abroad], Eurostat, Katya Vasileva, 34/2011.</ref> Ang sukat ng mga banyagang-silang sa UKNK ay nanatiling mas maliit kaysa sa ibang maraming bansa ng Europa.<ref>{{cite web |url=http://www.migrationinformation.org/Feature/display.cfm?id=402 |title=Europe: Population and Migration in 2005 |first=Rainer |last= Muenz |publisher= Migration Policy Institute |month=June |year=2006 |accessdate=Abriil 2, 2007}}</ref> Ang pandarayuhan ay nakapagpapalaki ng lumalaki nang santauhan ng bansa.<ref>{{cite news |url= http://www.thisislondon.co.uk/news/article-23542455-details/Immigration+and+births+to+non-British+mothers+pushes+British+population+to+record+high/article.do |title= Immigration and births to non-British mothers pushes British population to record high |newspaper= London Evening Standard |date =22 Agosto 2008}}</ref> Sa pagitan ng taong 1991 at 2001, tinatayang kalahati ng paglaki ng santauhan ay maipapabilang sa mga dayo at sa mga anak nitong isinilang sa UKNK. Ayon sa pag-aaral ng [[Tanggapan ng Pambansang Estatistika|Tanggapan ng Pambansang Palaulatan]] (TPE), mayroong kabuuang 2.3 angaw na dumayo sa bansa sa loob ng 15 taon mula 1991 hanggang 2006.<ref>{{cite news |url= http://www.dailymail.co.uk/news/article-1023512/Third-World-migrants-2-3m-population-boom.html |title= Third World migrants behind our 2.3m population boom |newspaper=Daily Mail |location =London |date=3 Hunyo 2008 |first1=Steve |last1=Doughty |first2=James |last2=Slack}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.thisislondon.co.uk/standard/article-23575160-details/Tories+get+tough+on+immigration+after+Labour's+U-turn/article.do |title= Tories call for tougher control of immigration |newspaper=London Evening Standard |date =20 Oktubre 2008 |first= Martin |last= Bentham }}</ref> Tinataya ring ang pandarayuhan ay magdaragdag ng panibagong 7 angaw na katao sa santauhan ng bansa sa 2031,<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/7602526.stm |title= Minister rejects migrant cap plan |work=BBC News |date =8 Setyembre 2008 |accessdate=26 Abril 2011}}</ref> bagaman pinagtatalunan pa ang tunay na bilang nito.<ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1538598/Immigration-%27far-higher%27-than-figures-say.html |title=Immigration 'far higher' than figures say |newspaper=The Daily Telegraph |date=5 Enero 2007 |accessdate=20 Abril 2007 |location=London |first=Philip |last=Johnston}}</ref> Inulat din ng TPE na ang bilang ng pandarayuhan ay umakyat ng 21% (o 239,000 katao) simula 2009 hanggang 2010.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/uk/2011/aug/25/uk-net-migration-rises-21 |title=UK net migration rises 21% |date=25 Agosto 2011 | location=London |work=The Guardian |first=Alan |last=Travis}}</ref> Noong 2011, tumaas ito ng 251,000 o sa bilang ng pandarayuhan na 589,000. Samantala, ang bilang ng taong nangingibang-bansa (sa mahigit na 12 buwan) ay 338,000.<ref>{{cite news |url=http://www.bbc.co.uk/news/uk-18189797 |title=Migration to UK more than double government target |date=24 Mayo 2012 |work=BBC News}}</ref>
 
Mayroong 195,046 na banyaga ang naging mamamayan ng Britanya noong 2010. 54,902 naman noong 1999.<ref>{{cite news |url= http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1377707/Migrant-squad-to-operate-in-France.html |title= Migrant squad to operate in France |newspaper=The Daily Telegraph |location= Calais |date =20 Disyembre 2000 |first =David |last= Bamber}}</ref> Naitala naman na may 241,192 katao ang binigyang karapatan na manatiling manirahan noong 2010, 51% nito ay buhat sa Asya, at 27% naman buhat sa Aprika.<ref>{{cite web |url= http://www.homeoffice.gov.uk/publications/science-research-statistics/research-statistics/immigration-asylum-research/immigration-brief-q2-2011/immig-q2-settlement|title= Settlement|date = Agosto 2011|work=Home Office |accessdate=24 Oktubre 2011}}</ref> Ayon sa opisyal na Palaulatan ng 2011, 25.5% ng mga sanggol sa Ingglatera at Gales ang isinilang ng mga magulang na ipinanganak naman sa labas ng bansa.<ref>"[http://www.ons.gov.uk/ons/rel/vsob1/parents--country-of-birth--england-and-wales/2011/sb-parents--country-of-birth--2011.html Births in England and Wales by parents' country of birth, 2011]", National Statistics.</ref>
 
Ang mamamayan ng Samahang Europeo, kabilang ang UKNK, ay may karapatang manirahan at maghanap-buhay sa alinmang kasapi ng samahan.<ref>[http://europa.eu/scadplus/leg/en/lvb/l33152.htm Right of Union citizens and their family members to move and reside freely within the territory of the Member States]. European Commission. Retrieved 6 Nobyembre 2008.</ref> Dumulog ang UKNK sa panandaliang paghihigpit sa mga mamamayan ng Romanya at Bulgarya na sumapi sa samahan noong Enero 2007.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/uk/2007/sep/23/immigration.eu |title= Home Office shuts the door on Bulgaria and Romania |last1=Doward |first1=Jamie |last2=Temko |first2 =Ned |date=23 Setyembre 2007 |work=The Observer |page=2 |accessdate=23 Agosto 2008 |location=London}}</ref> Ayon sa pagsasaliksik ng [[Surian sa Patakarang Pandarayuhan]] para sa [[Lupon ng Pagkakapantay-pantay at Karapatang Pantao]], mayroong 1.5 angaw na manggagawa na nagbuhat sa mga bagong kasapi ng SE ang dumayo sa bansa noong Mayo 2004 hanggang Setyembre 2009. Ang dalawang-katlo rito ay mga Polako, ngunit karamihan sa kanila ay nagsiuwian na. Dahil dito, umakyat ng 700,000 ang mga dumayo sa bansa sa panahong iyon.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/uk/2010/jan/17/eastern-european-uk-migrants |title=Young, self-reliant, educated: portrait of UK's eastern European migrants |last1=Doward |first1=Jamie |last2 =Rogers | first2 = Sam |date=17 Enero 2010 |work=The Observer |accessdate=19 Enero 2010 |location=London}}</ref> Dahil sa [[pag-urong ng ekonomiya noong 2000|pag-urong ng agimat noong 2000]], nabawasan ang panggayak ng mga Polako sa pandarayuhan sa UKNK,<ref>{{cite news |url= http://www.thisislondon.co.uk/standard/article-23575019-details/Packing+up+for+home:+Poles+hit+by+UK's+economic+downturn/article.do |title= Packing up for home: Poles hit by UK's economic downturn |first= Elizabeth |last= Hopkirk |newspaper=London Evening Standard |date =20 Oktubre 2008}}</ref> at ito ay naging panandalian.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/8243225.stm |title=Migrants to UK 'returning home' |date=8 Setyembre 2009 |work=BBC News |accessdate=8 Setyembre 2009}}</ref> Noong 2009, sa kauna-unahang pagkakataon simula nang paglawak ng SE, mas marami ang umalis kaysa dumating ng bansa ang mga nagbuhat sa walong bansa ng gitna at silanganang Europa na sumapi sa samahan noong 2004. Noong 2011, ang mamamayan ng bagong kasapi ng samahan ay bumubuo ng 13% ng mga dumadayo sa bansa.
[[File:British expats countrymap.svg|thumb|300px|right|Ang tinatayang bilang ng mga mamamayan ng Britanya na naninirahan sa ibang bansa, 2006]]
 
Nagpanimula ang pamahalaan ng UKNK ng isang pamamaraang [[Pamamaraang pandarayuhan ayon sa puntos (United Kingdom)|pandarayuhan ayon sa puntos]] para sa mga mamamayang nasa labas ng [[Pook Pang-ekonomiya ng Europa|Pook Pang-agimat ng Europa]]. Pinalitan nito ang dating panukala kabilang ang [[Pagkukusa sa Bagong Kakayahan]] ng pamahalaan ng Eskosya.<ref>{{cite web |url=http://www.ukba.homeoffice.gov.uk/workingintheuk/tier1/freshtalent/ |title=Fresh Talent: Working in Scotland |publisher=UK Border Agency |location= London |accessdate=30 Oktubre 2010}}</ref> Noong Hunyo 2010, nagpanimula ang pamahalaan ng panandaliang hangganan na 24,000 sa pandarayuhang magbubuhat sa labas ng SE. Binalak nito ang pagpigil ng pagpasok ng mga ito, ngunit ginawa na rin itong panatilihan nong Abril 2011.<ref>{{cite news |url=http://www.ft.com/cms/s/0/9ab202a4-8299-11df-85ba-00144feabdc0.html |title=Tories begin consultation on cap for migrants |work=Financial Times | location= London |first=James |last=Boxell |date=28 Hunyo 2010 |accessdate=17 Setyembre 2010}}</ref> Ang pagpapatupad ng hangganan ay nagdulot ng alitan. Minungkahi ng isang kalihim sa negosyo, si [[Vince Cable]] na sinasaktan nito ang pagnenegosyo sa Britanya.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/politics/2010/sep/17/vince-cable-migrant-cap-economy |title=Vince Cable: Migrant cap is hurting economy |agency=Press Association |work=The Guardian |date=17 Setyembre 2010 |accessdate=Ssetyembre 17, 2010 |location=London}}</ref>
 
Ang pangingibang-bansa ay naging mahalagang bahagi ng lipunan noong ika-19 na dantaon. Sa pagitan ng taong 1815 at 1930, tinatayang 11.4 angaw na katao ang nangibang-bansa galing Britanya, at 7.3 angaw naman galing Irlanda. Pinakapakita ng mga pagtataya na sa pagtatapos ng ika-20 dantaon, mayroong mga 300 angaw na katao na may lahing Britaniko at Irlandes ang panatilihang naninirahan sa ibang bahagi ng daigdig.<ref>Richards (2004), pp. 6–7.</ref> Sa ngayon, hindi bababa sa 5.5 angaw na katao na isinilang sa bansa ang naninirahan sa ibang bansa,<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/in_depth/brits_abroad/html/default.stm |title=Brits Abroad: world overview |publisher=BBC |accessdate=20 Abril 2007 |date=6 Disyembre 2006}}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6210358.stm |title= 5.5&nbsp;m Britons 'opt to live abroad' |work=BBC News |date=11 Disyembre 2006 |accessdate=20 Abril 2007 |first=Dominic |last=Casciani}}</ref> karamihan sa kanila ay nasa Australya, Espanya, Nagkakaisang Pamahalaan, at Kanada.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/6161705.stm |title= Brits Abroad: Country-by-country |work=BBC News |date =11 Disyembre 2006}}</ref>
Linya 437:
{{See also|Edukasyon sa Inglatera|Edukasyon sa Hilagang Irlanda|Edukasyon sa Eskosya|Edukasyon sa Gales}}
[[File:KingsCollegeChapelWest.jpg|thumb|left|Ang [[Dalubhasaan ng Hari, Cambridge|Dalubhasaan ng Hari]] na bahagi ng [[Pamantasan ng Cambridge]] ay tinatag noong 1209]]
Ang pamamahala sa katuruan sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay ginawad sa bawat bansa nito kaya may kanya-kanya itong pamamaraan.
Kung ang [[edukasyon sa Inglatera|katuruan sa Ingglatera]] ay pananagutan ng [[Kalihim ng Pamahalaan sa Edukasyon|Kalihim ng Pamahalaan sa Katuruan]], ang pang-araw-araw na pamamahala at pananalapi ng mga pampublikong paaralan ay pananagutan naman ng [[Kapamahalaang lokal sa edukasyon|kapamahalaang pampook]].<ref>{{cite web|url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20081230030407/http://www.dcsf.gov.uk/localauthorities/index.cfm |title=Local Authorities |publisher=Department for Children, Schools and Families |accessdate=21 Disyembre 2008}}</ref> Unti-unting nagsimula ang katuruang walang-bayad sa pagitan ng taong 1870 at 1944.<ref>{{cite book |author=Gordon, J.C.B. |title= Verbal Deficit: A Critique |publisher=Croom Helm |location =London |year=1981 |isbn=978-0-85664-990-5 |page=44 note 18}}</ref><ref>Section 8 ('Duty of local education authorities to secure provision of primary and secondary schools'), Sections 35–40 ('Compulsory attendance at Primary and Secondary Schools') and Section 61 ('Prohibition of fees in schools maintained by local education authorities ...'), Education Act 1944.</ref> Sa ngayon, sapilitan ang katuruan sa mga batang may edad lima hanggang labing-anim (15 kung ipinanganak ng Hulyo o Agosto). Noong 2011, inilagay ng [[Mga Takbo sa Pandaigdigang Pag-aaral ng Matematika at Agham]] ang mga mag-aaral na may gulang na 13-14 sa Ingglatera at Gales na ika-10 sa pinakamagaling sa buong daigdig sa matematika, at ika-9 naman sa agham.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/education/7773081.stm |title= England's pupils in global top 10 |work=BBC News |date= 10 Disyembre 2008}}</ref>
 
Linya 455:
===Kalusugan===
{{Main|Kalusugan sa United Kingdom}}
Ang pamamahala sa kalusugan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay ginawad sa bawat bansa ng UKNK kaya ito ay may kanya-kanyang pamamaraan ng pampribado at [[pampublikong pangangalaga sa kalusugan]]. Kabilang din dito ang [[Panghaliling gamot|panghalili]], pangkabuuan, at pang-alalay na paggagamot. Ang pampublikong pangangalaga sa kalusugan ay binibigay sa lahat ng [[Batas sa kapamansaan ng Britanya|panatilihang naninirahan]] nang walang bayad. Noong 2000, inilagay ng [[Kapisanan ng Pandaigdigang Kalusugan]] ang UKNK sa ika-15 pinakamagaling sa pangagalaga ng kalusugan sa buong Europa, at ika-18 naman sa buong daigdig.<ref>{{Cite journal |url=http://pages.stern.nyu.edu/~wgreene/Statistics/WHO-COMP-Study-30.pdf |title=Measuring overall health system performance for 191 countries |author=[[World Health Organization]] |publisher=New York University |accessdate=5 Hulyo 2011}}</ref>
 
Ang mga nagpapalakad dito ay tinatag sa buong bansa. Tulad ito ng [[Kapulungan ng Pangkalahatang Medisina]], [[Kapulungan ng Pagnanars at Pangungumadrona]], at iba pang mga kapisanan tulad ng [[Makaharing Dalubhasaan|Maharlikang Dalubhasaan]]. Ang pananagutang kabanwahan at pagsasagawa ng pangangalaga sa kalusugan ay matatagpuan sa apat na pambansang [[Tagapagpaganap (pamahalaan)|tagapagpaganap]]; ang [[kalusugan sa Inglatera|kalusugan sa Ingglatera]] ay pananagutan ng pamahalaan ng UKNK; [[kalusugan sa Hilagang Irlanda|kalusugan sa Kahilagaang Irlanda]] ay pananagutan ng [[Tagapagpaganap ng Hilagang Irlanda|Tagapagpaganap ng Kahilagaang Irlanda]]; [[kalusugan sa Eskosya]] ay pananagutan ng [[Pamahalaang Eskoses]]; at ang [[kalusugan sa Wales|kalusugan sa Gales]] ay pananagutan ng [[Pamahalaan ng Kapulungang Wales|Pamahalaan ng Kapulungang Gales]]. Bawat [[Pambansang Palingkuran sa Kalusugan]] ay may iba't ibang patakaran at pangangailangan na kadalasa'y nauuwi sa pagkasalangsang.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/7586147.stm |title= 'Huge contrasts' in devolved NHS |work=BBC News |date =28 Agosto 2008}}</ref><ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/health/7149423.stm |title =NHS now four different systems |work=BBC News |date =2 Enero 2008 |first=Nick |last=Triggle}}</ref>
 
Simula 1979, ang paggugol sa kalusugan ay lubusang tinaas upang mailapit ito sa pamantayan ng Samahang Europeo.<ref>{{Cite journal|url=http://www.healthp.org/node/71|title=The NHS from Thatcher to Blair |first=Peter |last=Fisher |work=NHS Consultants Association |publisher=International Association of Health Policy |quote=The Budget ... was even more generous to the NHS than had been expected amounting to an annual rise of 7.4% above the rate of inflation for the next 5 years. This would take us to 9.4% of GDP spent on health ie around EU average.}}</ref> Ginugugol ng UKNK ang tinatayang 8.4% ng KGK nito sa kalusugan. Ito ay 0.5% mas mababa sa pamantayan ng [[Kapisanan para sa Pakikipagtulungan sa Ekonomiya at Pagpapaunlad|Kapisanan para sa Pakikipagtulungan sa agimat at Pagpapaunlad]], at 1% mas mababa naman sa pamantayan ng Samahang Europeo.<ref>[http://www.oecd.org/dataoecd/46/4/38980557.pdf "OECD Health Data 2009&nbsp;– How Does the United Kingdom Compare"]. Organisation for Economic Co-operation and Development.</ref>
 
==Kalinangan==
{{Main|Kalinangan ng United Kingdom}}
Ang kalinangan ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay bunga ng maraming bagay: ang katayuan ng bansa bilang isang pulo; ang [[Kasaysayan ng United Kingdom|kasaysayan]] nito bilang kanluraning demokrasyang liberal at isang makapangyarihang bansa; at bilang isang [[samahang pampolitika|samahang kabanwahan]] ng apat na bansa na bawat isa ay pinangangalagaan ang katangi-tangi nitong kaugalian at pagsasagisag. Dahil sa [[Sasakhari ng Britanya]], makikita ang kalinangan nito sa [[Wikang Ingles|wika]], [[Kalinangan ng United Kingdom|kalinangan]], at sa [[Batas Panlahat|pamamaraang matwid]] ng karamihan ng mga dating sakubayan nito tulad ng Australya, Kanada, [[India|Indiya]], Irlanda, Bagong Selanda, Timog Aprika, at ang Nagkakaisang Pamahalaan. Dahil sa mahahalagang pangingibabaw nito sa kalinangan, matatawag na isang "kalinangang makapangyarihan" ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian.<ref>[http://www.britishpoliticssociety.no/British%20Politics%20Review%2001_2011.pdf "The cultural superpower: British cultural projection abroad"]. Journal of the British Politics Society, Norway. Volume 6. No. 1. Winter 2011</ref><ref>{{cite news |url= http://www.theaustralian.com.au/news/opinion/cameron-has-chance-to-make-uk-great-again/story-e6frg6zo-1225866975992 |author=Sheridan, Greg |title=Cameron has chance to make UK great again |accessdate=20 Mayo 2012 |work=The Australian |location =Sydney |date =15 Mayo 2010}}</ref>
 
===Panitikan===
{{Main|Panitikang Britaniko}}
[[File:William Shakespeare Chandos Portrait.jpg|thumb|upright|Ang [[larawang Chandos]] ay pinaniniwalaang pagsasalarawan ni [[William Shakespeare]].]]
Ang 'panitikang Britaniko' ay sinasaklaw ang panitikang kaugnay sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian, [[Pulo ng Tao]], at sa Kapuluang Bangbang. Karamihan ng panitikang Britaniko ay nasa wikang Inggles. Noong 2005, mayroong mga 206,000 aklat ang nailathala sa UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. At noong 2006, ito ang may [[Nailathalang aklat ayon sa bansa kada taon|pinakamaraming nalathalang aklat]] sa buong daigdig.
 
Si [[William Shakespeare]], isang mangangatha ng palabas dulaan at manunula, ang tinuturing na pinakadakilang makata ng buong panahon.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/537853/William-Shakespeare|title=William Shakespeare (English author)|publisher=Britannica Online encyclopedia|accessdate=26 Pebrero 2006}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761562101/Shakespeare.html |archiveurl=http://web.archive.org/web/20060209154055/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761562101/Shakespeare.html |archivedate=9 Pebrero 2006 |title=MSN Encarta Encyclopedia article on Shakespeare |accessdate=26 Pebrero 2006}}</ref><ref>{{cite encyclopedia |url=http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/Shakespeare%2c+William |publisher=Columbia Electronic Encyclopedia |title= William Shakespeare |accessdate=26 Pebrero 2006}}</ref> Pinapahalagahan din ang kanyang mga kasabayan tulad ni [[Christopher Marlowe]] at [[Ben Jonson]]. Ang mga makabagong mangangatha ng palabas dulaan na sina [[Alan Ayckbourn]], [[Harold Pinter]], [[Michael Frayn]], [[Tom Stoppard]] at [[David Edgar (mangangatha ng palabas dulaan)|David Edgar]] ay pinagsasama-sama ang mga sangkap ng suryalismo, pagmakatotohanan, at radikalismo.
Linya 480:
Ang pinakatandang tula sa Britanya ay ang ''[[Y Gododdin]]'' na sinulat sa ''[[Hen Ogledd|Yr Hen Ogledd]]'' ("Matandang Hilaga") noong mga huling taon ng ika-6 na dantaon. Ito ay sinulat sa [[Wikang Kumbriko|Kumbriko]] o [[Matandang Wales|Matandang Gales]]. Isa ito sa mga unang tula na binanggit si [[Haring Arturo]].<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/wales/history/sites/themes/society/language_poetry.shtml|title=Early Welsh poetry|publisher=BBC Wales|accessdate=29 Disyembre 2010}}</ref> Simula noong ika-7 dantaon, nawala ang ugnayan sa pagitan ng Gales at Matandang Hilaga. Lumipat ang pagkakatuon ng kalinangang wikang Gales sa Gales, kung saan napalinang ni [[Geoffrey ng Monmouth]] ang mga alamat na nauukol kay Haring Arturo.<ref>{{Cite book |url=http://books.google.com/?id=dKJiPyyTevgC |title=History of English Literature from Beowulf to Swinburne |author= Lang, Andrew |year=2003 |page=42 |isbn=978-0-8095-3229-2 |publisher=Wildside Press |location=Holicong, PA |origyear=1913}}</ref> Ang pinakatanyag na manunula ng Gitnang Panahon sa Gales ay si [[Dafydd ap Gwilym]] (1320-1370). Ang nilalaman ng kanyang mga tula ay ukol sa kalikasan, pananampalataya, at pag-ibig. Tinuturing siyang isa sa mga pinakadakilang manunula sa Europa noong kanyang panahon.<ref>{{cite web|title=Dafydd ap Gwilym |url=http://www.academi.org/dafydd-ap-gwilym-eng/ |quote=Dafydd ap Gwilym is widely regarded as one of the greatest Welsh poets of all time, and amongst the leading European poets of the Middle Ages. |accessdate=3 Enero 2011|publisher=[[Academi]] |year=2011 |work=[[Academi]] website }}</ref> Hanggang sa mga huling taon ng ika-19 na dantaon, ang karamihan ng [[Panitikang Wales|Panitikang Gales]] ay matatagpuan sa Gales at ang mga tuluyan nito ay kadalasang nauukol sa pananampalataya. Tinuturing si [[Daniel Owen]] bilang kauna-unahang mangangatha sa wikang Gales. Inilathala nito ang ''[[Rhys Lewis]]'' noong 1885. Kapwa mga Tomas ang pinakatanyag na [[Tulang AnggloWales|manunula ng AnggloGales]]. Si [[Dylan Thomas]] ay naging tanyag sa magkabilang-baybayin ng Atlantiko noong kalagitnaan ng ika-20 dantaon. Ang mga nangungunang mangangathang Gales sa ika-20 dantaon ay sina [[Richard Llewllyn]] at [[Kate Roberts (manunulat)|Kate Roberts]].<ref>[http://newsalerts.bbc.co.uk/1/low/wales/551486.stm True birthplace of Wales's literary hero]. BBC News. Retrieved 28 Abril 2012</ref><ref>[https://archive.is/20120724104228/www.bbc.co.uk/wales/northwest/halloffame/arts/kateroberts.shtml Kate Roberts: Biography]. BBC Wales. Retrieved 28 Abril 2012</ref>
 
Ang mga manunulat sa ibang bansa, lalo na sa [[Kapamansaan ng mga Bansa|Kapamansaan]], Republika ng Irlanda, at sa Nagkakaisang Pamahalaan, ay nanirahan at nakapag-hanap-buhay sa UKNK. Napabibilang dito sina [[Jonathan Swift]], [[Oscar Wilde]], [[Bram Stoker]], [[George Bernard Shaw]], [[Joseph Conrad]], [[T.S. Eliot]], [[Ezra Pound]], at kamakailan sina [[Kazuo Ishiguro]] at [[Salman Rushdie]].<ref>{{cite book |url=http://books.google.com/?id=m0CUOYfTdrkC&pg=PA10 |title=Gulliver's travels: complete, authoritative text with biographical and historical contexts, critical history, and essays from five contemporary critical perspectives |author=Swift, Jonathan; Fox, Christopher |publisher=Macmillan | location = Basingstoke | isbn = 978-0-333-63438-7 | year = 1995 |page=10}}</ref><ref>{{cite news |url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=F10C12F9395517738DDDAA0A94DC405B828DF1D3 |title=Bram Stoker. |newspaper=The New York Times | format = PDF |accessdate=1 Enero 2011 |date=23 Abril 1912}}</ref>
 
===Tugtugin===
Linya 487:
[[File:The Fabs.JPG|thumb|right|180px|Ang ''[[The Beatles]]'' na nakapagbili ng mahigit isang sanggatosg plaka sa daigdig ay isa sa mga pinakamatagumpay at pinupuring mga banda sa [[Kasaysayan ng Mga Kaugalian sa Klasikong Musika|kasaysayan ng tugtugin]]<ref>{{cite web|url=http://www.emimusic.com/about/history/1960-1969/|title=1960–1969|publisher=EMI Group Ltd|accessdate=31 Mayo 2008}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,975715-2,00.html |title=Paul At Fifty |work=TIME | location = New York |date=8 Hunyo 1992}}</ref><ref>[http://books.google.com/?id=rdU1xtIWJz0C Most Successful Group] ''[[The Guinness Book of Records]]'' 1999, p. 230.</ref>]]
 
Maraming gawi ng tugtugin ang tanyag sa UKNK, mula sa mga katutubong [[tugtuging lipi]] ng [[Tugtuging lipi ng Inglatera|Ingglatera]], [[Tugtugin ng Wales#Tugtuging lipi|Gales]], [[Tugtuging lipi ng Scotland|Eskosya]], at [[Tugtuging lipi ng Hilagang Ireland|Kahilagaang Irlanda]], hanggang sa tugtuging ''[[Tugtuging heavy metal|heavy metal]]''. Ang ilan sa mga tanyag na manlilikha ng tugtuging klasiko ay sina [[William Byrd]], [[Henry Purcell]], [[Edward Elgar|Lakan Edward Elgar]], [[Gustav Holst]], [[Arthur Sullivan|Sir Arthur Sullivan]] (na pinakatanyag noong kasama niya ang libretistang si [[W. S. Gilber|Lakan W. S. Gilbert]]), [[Ralph Vaughan Williams]] at si [[Benjamin Britten]], ang tagapanguna ng makabagong Britanikong opera. Si [[Peter Maxwell Davies|Lakan Peter Maxwell Davies]] ang nangungunang [[Maestro ng Musika ng Reyna|Maestro ng tugtugin ng Haribini]] sa kasalukuyan. Ang UKNK ay tanyag din sa mga sinponikong orkestra at pulutong ng mga mang-aawit tulad ng [[Sinponikong Orkestra ng BBC]] at ang [[Sinponikong Pulutong ng mga Mang-aawit ng London|Sinponikong Pulutong ng mga Mang-aawit ng Londres]]. Ang mga tanyag na talaytayan ay sina [[Simon Rattle|Lakan Simon Rattle]], [[John Barbirolli]], at si [[Malcolm Sargent|Lakan Malcolm Sargent]]. Ang ilan sa mga tanyag na manlalapat ng tugtugin sa sine ay sina [[John Barry (mangangatha ng tugtugin)|John Barry]], [[Clint Mansell]], [[David Arnold]], [[John Murphy (mangangatha ng tugtugin)|John Murphy]], [[Monty Norman]], at si [[Harry Gregson-Williams]]. Si [[George Frideric Handel]] bagaman ipinanganak bilang Aleman ay naging [[Naturalisasyon|naturalisadong]] [[Batas sa kabansaan ng Britanya|mamamayan ng Britanya]].<ref>{{cite web|url=http://archive.is/20120524225342/http://www.parliament.uk/parliamentary_publications_and_archives/parliamentary_archives/handel_and_naturalisation.cfm|title=British Citizen by Act of Parliament: George Frideric Handel|date=20 Hulyo 2009|publisher=UK Parliament|accessdate=11 Setyembre 2009}}</ref> Ilan sa mga kanyang tanyag na gawa tulad ng ''[[Mesiyas (Handel)|Mesiyas]]'' ay sinulat sa wikang Inggles.<ref>{{cite news |url=http://www.playbillarts.com/features/article/4236.html |title=Handel all'inglese |last=Andrews |first=John |date=14 Abril 2006 |work=Playbill | location = New York |accessdate=11 Setyembre 2009}}</ref> Nagtagumpay naman si [[Andrew Lloyd Webber]] sa daigdig ng tanghalang tugtuginl. Ang kanyang mga gawa ay palagiang sumisikat sa ''[[Tanghalang West End|West End]]'' ng Londres at sa ''Broadway'' ng Bagong York.<ref>{{cite book |url= http://books.google.com/?id=AWaZ1LAFAZEC |title= Sondheim and Lloyd-Webber: The new musical |publisher=Chatto & Windus |location =London |year =2001 |author=Citron, Stephen |isbn= 978-1-85619-273-6}}</ref>
 
Ang ''[[The Beatles]]'' ay [[Talaan ng mga mang-aawit na may pinakamaraming benta|nakapagbili]] ng mahigit isang sanggatosg plaka na nakapagtanyag sa kanila bilang pinakapinupuring banda sa kasaysayang ng tugtuging tanyag.<ref>{{cite news | url = http://www.belfasttelegraph.co.uk/entertainment/music/news/beatles-a-big-hit-with-downloads-15013117.html| title = Beatles a big hit with downloads| newspaper=Belfast Telegraph | date =25 Nobyembre 2010|accessdate=16 Mayo 2011}}</ref> Ang iba pang mga sikat na banda ng tugtuging tanyag sa nakalipas ng 50 taon ay ang ''[[The Rolling Stones]]'', [[Led Zeppelin]], ''[[Pink Floyd]]'', ''[[Queen (banda)|Queen]]'', ''[[Bee Gees]]'', at si [[Elton John]]. Lahat sila ay nakapagbili ng mahigit 200 angaw na plaka.<ref>{{cite press release |url= http://www.emimusic.com/news/2009/singstar®-queen-to-be-launched-by-sony-computer-entertainment-europe/ |title= British rock legends get their own music title for PlayStation3 and PlayStation2 |publisher=[[EMI]] |date= 2 Pebrero 2009}}</ref><ref>{{cite news |url= http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/celebritynews/2305273/Sir-Elton-John-honoured-in-Ben-and-Jerry-ice-cream.html |title =Sir Elton John honoured in Ben and Jerry ice cream |newspaper =The Daily Telegraph |date =17 Hulyo 2008 |first= Urmee |last= Khan |location= London}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1562875/Rock-group-Led-Zeppelin-to-reunite.html |title=Rock group Led Zeppelin to reunite |newspaper =The Daily Telegraph |date =19 Abril 2008 |location=London |first=Richard |last=Alleyne |accessdate=31 Marso 2010}}</ref><ref>{{cite news|title=Pink Floyd founder Syd Barrett dies at home |url=http://www.timesonline.co.uk/article/0,,2-2265034,00.html |newspaper=The Times |location= London |date=11 Hulyo 2006 |first=Adam |last=Fresco |accessdate=31 Marso 2010}}</ref><ref>{{cite news |first=Kate |last=Holton |title=Rolling Stones sign Universal album deal |url=http://www.reuters.com/article/entertainmentNews/idUSL1767761020080117 |agency=Reuters |date=17 Enero 2008 |accessdate=26 Oktubre 2008}}</ref><ref>{{cite news |first=Tim |last=Walker |title=Jive talkin': Why Robin Gibb wants more respect for the Bee Gees |url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/features/jive-talkin-why-robin-gibb-wants-more-respect-for-the-bee-gees-826116.html |work=The Independent |location= London |date=12 Mayo 2008 |accessdate=26 Oktubre 2008|archiveurl=http://web.archive.org/web/20080513194236/http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/features/jive-talkin-why-robin-gibb-wants-more-respect-for-the-bee-gees-826116.html|archivedate=13 May 2008}}</ref> Ang [[Gawad Britaniko]] ay ang taunang gawaran sa tugtugin ng [[Industriyang Ponograpiko ng Britanya|IPB]]. Ang ilan sa mga nagawaran ng Kahanga-hangang Ambag sa tugtugin ay ang ''[[The Who]]'', sina [[David Bowie]], [[Eric Clapton]], [[Rod Stewart]], at ang ''[[The Police]]''.<ref>[http://www.guardian.co.uk/news/datablog/2012/feb/22/brit-awards-winners-list-2012 "Brit awards winners list 2012: every winner since 1977"]. The Guardian. Retrieved 28 Pebrero 2012</ref> <!-- Please note that the following list of recent musicians and groups includes only those selling more than 30&nbsp;million records. --> Ang ilan sa mga bandang kamakailang nagtagumpay sa buong daigdig ay ang ''[[Coldplay]]'', ''[[Radiohead]]'', ''[[Oasis (banda)|Oasis]]'', ''[[Muse (banda)|Muse]]'', ''[[Spice Girls]]'', at si [[Adele]].<ref>{{cite web|author=Lewis Corner|url= http://www.digitalspy.co.uk/music/news/a366130/adele-coldplay-biggest-selling-uk-artists-worldwide-in-2011.html |title=Adele, Coldplay biggest-selling UK artists worldwide in 2011 |publisher=Digital Spy |date=16 Pebrero 2012 |accessdate=22 Marso 2012}}</ref>
Linya 498:
Ang kasaysayan ng Britanikong pinagmamasdang sining ay napapabilang sa [[kasaysayan ng kanluraning sining]]. Ang mga pangunahing Britanikong pintor ay ang mga [[Romantisismo|Romantikong]] sina [[William Blake]], [[John Constable]], [[Samuel Palmer]], at si [[J. M. W. Turner]]; ang mga pintor ng larawan na sina [[Joshua Reynolds|Lakan Joshua Reynolds]] at [[Lucian Freud]]; ang mga pintor ng tanawin na sina [[Thomas Gainsborough]] at [[L. S. Lowry]]; ang mga tagapanguna ng [[Kilusan sa Sining at Kagalingan]] na si [[William Morris]]; ang pintor ng mga huwad na si [[Francis Bacon]]; ang mga pintor na tanyag na sina [[Peter Blake (pintor)|Peter Blake]], [[Richard Hamilton (pintor)|Richard Hamilton]] at [[David Hockney]]; ang magkasanggang sina [[Gilbert at George]]; ang pintor na [[Baliwag na sining|baliwag]] na si [[Howard Hodgkin]]; ang mga [[Panlililok|manlililok]] na sina [[Antony Gormley]], [[Anish Kapoor]] at si [[Henry Moore]]. Noong mga huling taon ng pultaong-80 at 90, pinatanyag ng [[Galerya ng Saatchi]] sa Londres ang mga [[Kabataang Manlilikhang Britaniko]] na sina [[Damien Hirst]], [[Chris Ofili]], [[Rachel Whiteread]], [[Tracey Emin]], [[Mark Wallinger]], [[Steve McQueen (manlilikha)|Steve McQueen]], [[Sam Taylor-Wood]] at ang [[Jake and Dinos Chapman|Magkuyang Chapman]].
 
Ang [[Makaharing Linangan|Maharlikang Linangan]] sa Londres ay isang kapisanan sa pagpapaunlad ng pinagmamasdang sining ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian. Ang mga pangunahing paaralan ng sining sa bansa ay ang: anim na paaralan ng [[Pamantasan ng Sining sa Londres]] na kinabibilangan ng [[Dalubhasaan ng Sining at Antangan ng Punong San Martin]] at [[Dalubhasaan ng Sining at Antangan ng Chelsea]]; [[Goldsmiths, Pamantasan ng Londres]]; [[Paaralan ng Palasantingang Sining ng Slade]] (bahagi ng [[Pamantasang Dalubhasaan ng Londres]]); [[Paaralan ng Sining ng Glasgow]]; [[Makaharing Paaralan sa Sining|Maharlikang Paaralan sa Sining]]; at ang [[Paaralan sa Pagguhit at Palasantingang Sining ng Ruskin]] (bahagi ng Pamantasan ng Oxford). Ang [[Surian sa Sining ng Courtauld]] ang nangunguna sa pagtuturo ng [[kasaysayan ng sining]]. Ang mahahalagang galerya ng sining sa bansa ay ang [[Pambansang Galerya]], [[Pambansang Galerya ng Larawan (London)|Pambansang Galerya ng Larawan]], ‘’[[Tate Britain]]’’ at ‘’[[Tate Modern]]’’ (ang pinakatutunguhang galerya sa makabagong sining sa buong daigdig, na may 4.7 angaw na pagtungo kada taon).<ref>{{cite news |url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/visual_arts/article7105032.ece | title=The startling success of Tate Modern |accessdate=19 Enero 2011| newspaper=The Times| date=24 Abril 2010 |location=London |first=Stephen |last=Bayley}}</ref>
 
===Sine===
Linya 504:
[[File:Alfred Hitchcock NYWTSm.jpg|upright|thumb|[[Alfred Hitchcock]]]]
 
Marami ang ambag ng UKNK sa kasaysayan ng sine. Ang Britanikong patnugot na si [[Alfred Hitchcock]], ang siyang gumawa ng pelikulang ''[[Vertigo (pelikula)|Vertigo]]'' ay maituturing na isa sa [[Talaan ng mga pelikulang maituturing na pinakamagaling|pinakamagaling na pelikula sa buong kasaysayan]]. Si [[David Lean]] naman ay maituturing na isa sa mga pinakamahusay na patnugot sa buong kasysayan.<ref>{{cite web |url=http://www.bfi.org.uk/sightandsound/topten/poll/directors-directors.html |archiveurl=http://www.webcitation.org/67yHUco5o |archivedate=27 Mayo 2012 |title=The Directors' Top Ten Directors |publisher=British Film Institute}}</ref> Ang iba pang mahahalagang mga patnugot ay sina [[Charlie Chaplin]],<ref>{{cite web |url= http://www.screenonline.org.uk/people/id/462570/index.html |title=Chaplin, Charles (1889–1977) |accessdate=25 Enero 2011 |publisher=British Film Institute}}</ref> [[Michael Powell]],<ref>{{cite web |url= http://www.screenonline.org.uk/people/id/447167/index.html|title=Powell, Michael (1905–1990) |accessdate=25 Enero 2011 |publisher=British Film Institute}}</ref> [[Carol Reed]],<ref>{{cite web |url= http://www.screenonline.org.uk/people/id/459891/index.html|title=Reed, Carol (1906–1976) |accessdate=25 January 2011 |publisher=British Film Institute}}</ref> at si [[Ridley Scott]],<ref>{{cite web |url= http://www.screenonline.org.uk/people/id/462413/index.html |title=Scott, Sir Ridley (1937–) |accessdate=25 Enero 2011 |publisher=British Film Institute}}</ref> Maraming Britanikong mga aktor ang naging matagumpay at sumikat sa buong daigdig, tulad nina [[Julie Andrews]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/446530/index.html|title=Andrews, Julie (1935–)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Richard Burton]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/472165/index.html|title=Burton, Richard (1925–1984)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Michael Caine]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/463342/index.html|title=Caine, Michael (1933–)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> Charlie Chaplin,<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/462570/index.html|title=Chaplin, Charles (1889–1977)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Sean Connery]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/455509/index.html|title=Connery, Sean (1930–)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Vivien Leigh]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/488753/index.html|title=Leigh, Vivien (1913–1967)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[David Niven]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/458293/index.html|title=Niven, David (1910–1983)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Laurence Olivier]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/450224/index.html|title=Olivier, Laurence (1907–1989)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Peter Sellers]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/461941/index.html|title=Sellers, Peter (1925–1980)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> [[Kate Winslet]],<ref>{{cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/489012/index.html|title=Winslet, Kate (1975–)|accessdate=11 Disyembre 2010|publisher=British Film Institute}}</ref> at si [[Daniel Day-Lewis]], na siyang tanging nagkamit ng tatlong Gawad Oscar bilang pinakamagaling na aktor.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-21570142 "Daniel Day-Lewis makes Oscar history with third award"]'. BBC News. Retrieved 15 August 2013</ref> Ang ilan sa mga matatagumpay na pelikula ay ginawa sa UKNK. Kabilang dito ang ''[[Harry Potter (serye sa pelikula)|Harry Potter]]'' at ''[[James Bond (serye sa pelikula)|James Bond]]''.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/film/2007/sep/11/jkjoannekathleenrowling |title=Harry Potter becomes highest-grossing film franchise |accessdate=2 Nobyembre 2010 |work=The Guardian |date =11 September 2007 |location =London}}</ref> Ang [[Ealing Studios]] ay maaaring ang pinakamatandang ''studio'' ng pelikula sa buong daigdig na magpahanggang ngayon ay nakatatag pa.<ref>{{cite web|url=http://www.ealingstudios.com/EalingStudios/history_home.html |title=History of Ealing Studios |publisher=Ealing Studios |accessdate=5 Hunyo 2010}}</ref>
 
Bagaman namamayagpag ang kalalang, may pag-aalinlangan patungkol sa pagkakakilalan nito dahil sa malakas na impluwensya ng kalinangang Amerikano at ng iba pang mga bansa sa Europa. Maraming mga Britanikong produktor ang masugid na nakikilahok sa mga [[Pandaigdigang co-production|pandaigdigang ''co-production'']]. Gayundin, maraming Britanikong mga aktor, patnugot, at tripulante ang madalas na lumalabas sa mga pelikulang Amerikano. Sa katunayan, ang mga sikat ng pelikulang ''Hollywood'' tulad ng ''[[Titanic]]'', ''[[The Lord of the Rings]]'', at ''[[Pirates of the Caribbean]]'' ay hango sa Britanikong lipunan at pangyayari.
 
Noong 2009, kumita ang mga pelikulang Britaniko ng humigit-kumulang na $2 sanggatos. Sa pandaigdigang kalakalan, 7% ay nagmula sa UKNK, samantalang 17% ng pambansang kalakalan ay nagmula sa industriyang ito. Umabot sa £944 angaw ang takilya na may 173 angaw na manonood noong 2009. Ang ''[[BFI Top 100 British Films]]'' (o Pinakamahuhusay ng Pelikulang Britaniko) ay ginawa ng ''[[British Film Institute]]'' (o Surian ng Pelikulang Britaniko) upang itala ang 100 pinakamahuhusay ng pelikulang Britaniko sa kasayasayan.<ref>{{cite web|url= http://www.bfi.org.uk/features/bfi100/1-10.html |archiveurl= http://www.webcitation.org/5xbz32c8I |archivedate= Abril 1m 2011 |publisher= British Film Institute |title= The BFI 100 |date=6 September 2006}}</ref> Taunang nag-aanyaya ang ''[[British Academy of Film and Television Arts]]'' (o Linangan ng Sining Para sa Pelikula at tanlap ng Britanya) para sa ''[[British Academy Film Awards]]'' (o Gawad Linangan ng Pelikulang Britaniko). Ito ang katumbas ng Gawad Oscar sa Britanya.<ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/1190562.stm |title= Baftas fuel Oscars race |accessdate=Peberro 14, 2011 |work=BBC News |date=26 Pebrero 2001}}</ref>
 
===Midya===
Linya 517:
Itinatag ang BBC noong 1922. Ito ay isang korporasyon ng radyo, tanlap, at ''internet'' na kung saan ang mamamayan ang gumugugol. Ito rin and pinakamatandang brodkaster sa daigdig. Nagsasagawa ito sa maraming himpilan ng tanlap at radyo sa bansa at ibang panig ng daigdig. Nilalaanang paggugulan ang kanilang pamamalakad sa pamamagitan ng [[Pahintulot sa pagtetelebisyon sa United Kingdom|pahintulot sa pananalap]]<ref>{{cite web |title =TV Licence Fee: facts & figures |publisher=BBC Press Office |date=April 2010 |url= http://www.bbc.co.uk/pressoffice/keyfacts/stories/licencefee.shtml |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVSwSITq |archivedate =17 Hunyo 2011 |deadurl=no}}</ref>. Ang ''[[ITV plc]]'' naman ay binubuo ng ''[[ITV Network]]'' na siyang nagpapalakad sa 11 sa 15 telebisyong pang-rehiyonal.<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Publications & Policies: The History of ITV | journal = ITV.com| date = | url = http://www.itv.com/aboutitv/publications-policies/ | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVTPxDEI| archivedate =17 Hunyo 2011 }}</ref> Ang ''[[News Corporation]]'', sa pamamagitan ng ''[[News International]]'' ang nagmamay-ari ng ilang pambansang pahayagan tulad ng pinakasikat na tabloid na ''[[The Sun]]'', ang pinakamatandang ''broadsheet'' na ''[[The Times]]'',<ref>{{cite web |title= Publishing |publisher= News Corporation |url= http://www.newscorp.com/operations/publishing.html |archiveurl= http://www.webcitation.org/5zVXpU10Z |archivedate =17 Hunyo 2011 |deadurl=no}}</ref> at ang kampon na brodkaster na ''[[British Sky Broadcasting]]''.<ref>{{Cite journal |first= |last = | title = Direct Broadcast Satellite Television | journal = News Corporation| date = | url = http://www.newscorp.com/operations/dbst.html | archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVY0iZ5c| archivedate =17 Hunyo 2011 }}</ref> Kadalasang matatagpuan ang mga pambansang pahayagan, tanlap, at radyo sa Londres. May mangilan-ngilan ding matatagpuan sa Manchester. Ang Edimburgo at Glasgow sa Eskosya, at Cardiff sa Gales ang mahahalagang sentro ng pahayagan at tanlap sa kanilang rehiyon.<ref>William, D. (2010). [http://books.google.com/books?id=7yg45P35KDMC ''UK Cities: A Look at Life and Major Cities in England, Scotland, Wales and Northern Ireland'']. Eastbourne: Gardners Books. ISBN 978-9987-16-021-1, pp. 22, 46, 109 and 145.</ref> Ang palimbagan naman ng mga aklat, direktoryo at mga ''database'', tala-arawan, magasin at midyang pang-negosyo, at mga pahayagan at mga tanggapan nito ay may kabuuang halaga na £20 sanggatos at may manggagawang 167,000 katao.<ref>{{cite web |title= Publishing |publisher= Department of Culture, Media and Sport |url= http://www.culture.gov.uk/what_we_do/creative_industries/3280.aspx |archiveurl =http://www.webcitation.org/5zVhIk6SY| archivedate =17 Hunyo 2011}}</ref>
 
Noong 2009, tinatayang ang bawat tao sa bansa ay nanonood sa tanlap nang 3.75 oras kada araw, at nakikinig sa radyo nang 2.81 oraas kada araw. Sa taong ding iyon, 28.4% ng mga manonood ay nakatuon sa mga himpilang lingkod-bayan sa pagpapahayag ng BBC, 29.5% naman sa tatlong malalaking himpilan at 42.1% naman sa himpilang ''digital''.<ref>[[Ofcom]] [http://stakeholders.ofcom.org.uk/binaries/research/cmr/753567/CMR_2010_FINAL.pdf "Communication Market Report 2010", 19 Agosto 2010, pp. 97, 164 and 191]</ref> Ang kalakaran ng mga pahayagan ay bumagsak simula noong 1970.<ref>{{cite web |title= Social Trends: Lifestyles and social participation |publisher= Office for National Statistics |date=16 February 2010 |url= http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=2356 |archiveurl= http://www.webcitation.org/5zVhuudFT| archivedate =17 Hunyo 2011 |deadurl=no}}</ref> At noong 2009, 42% na katao na lamang ang nagbabasa ng arawang pambansang pahayagan. Noong 2010, tinatayang 82.5% na katao ng UKNK ang gumagamit ng ''internet''.<ref>{{cite web |title= Top 20 countries with the highest number of Internet users |journal= Internet World Stats |url= http://www.internetworldstats.com/top20.htm |archiveurl= http://www.webcitation.org/5zVi9vpVQ |archivedate=17 Hunyo 2011 |deadurl=no}}</ref>
 
===Matwiran===
{{Main article|Matwirang Britaniko}}
Ang UnitedNagkakaisang KingdomKaharian ay batnog sa kaugaliang 'Masirining Britaniko', isang sangay ng matwiran ng kaalaman na nagsasabing totoo ang kaalaman kung ito ay pinatunayan ng karanasan, at ng 'Matwirang Eskoses' o minsang tinatawag bilang '[[Katuruang Magmag ng mga Eskoses]]'.<ref>{{cite book |url=http://www.rrbltd.co.uk/bibliographies/scottish_v5_bibliog.pdf |title=A bibliography of Scottish common sense philosophy: Sources and origins |accessdate=17 December 2010 |editor=Fieser, James |publisher=Thoemmes Press |location=Bristol |year=2000}}</ref> Ang mga pinakatanyag na mga matwiranon ng Masirining Britaniko ay sina [[John Locke]], [[George Berkeley]]{{refn|group=tala|Berkeley is in fact Irish but was called a 'British empiricist' due to the territory of what is now known as the [[Republic of Ireland]] being in the UK at the time}} at [[David Hume]]; at sina [[Dugald Stewart]], [[Thomas Reid]] at [[Sir William Hamilton, 9th Baronet|William Hamilton]] naman ang mga mahahalagang tagapagtaguyod ng katuruang magmag ng mga Eskoses. Dalawang Briton din ang bantog sa huna ng [[Karahatan|karahatang]] matwirang sanlingan na unang ginamit ni [[Jeremy Bentham]] at kalaunan ni [[John Stuart Mill]] sa kanyang gawang ''[[Karahatan (aklat)|Karahatan]]''.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=s7y5MJOuN30C&pg=PA66 |title=Moral Problems in Medicine: A Practical Coursebook |author=Palmer, Michael |publisher=Lutterworth Press |location=Cambridge |year=1999 |isbn=978-0-7188-2978-0 |page=66}}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.com/?id=8A4xLnzfqYwC&pg=PA82 |title=Utilitarianism |author=Scarre, Geoffrey |publisher=Routledge |location=London |year=1995 |page=82 |isbn=978-0-415-12197-2}}</ref>
Ang isa pang mga tanyag na mga matwiranon ay sina [[Duns Scotus]], [[John Lilburne]], [[Mary Wollstonecraft]], [[Sir Francis Bacon]], [[Adam Smith]], [[Thomas Hobbes]], [[William of Ockham]], [[Bertrand Russell]] at [[Alfred Jules Ayer|A.J. "Freddie" Ayer]]. Ang mga banyagang matwiranon na nanirahan sa UKNK ay sina [[Isaiah Berlin]], [[Karl Marx]], [[Karl Popper]] at [[Ludwig Wittgenstein]].
 
===Lutuin===
Linya 530:
{{Main article|Palakasan sa Nagkakaisang Kaharian}}
[[File:Wembley-STadion 2013.JPG|thumb|[[Istadyum ng Wembley]] sa Londres ay ang takaran ng [[Pambansang Kupunang Putbol ng Ingglatera]] at tinatayang isa sa pinakamahal na naitayong istadyum <ref name="CNN-NFLStad">{{cite news |date=19 January 2016 |url=http://edition.cnn.com/2016/01/19/architecture/new-nfl-stadium-los-angeles/ |title=Los Angeles to build world's most expensive stadium complex |publisher=CNN |accessdate=12 February 2017 |first=Matthew |last=Ponsford}}</ref>]]
Ang mga pangunahing palakasan tulad ng kapisanang putbol, [[tenis]], [[kaisahang rugbi]], [[samahang rugbi]], [[golp]], [[suntukan]], [[netbol]], [[sagwanan (palakasan)|sagwanan]] at [[kriket]] ay nagmula o lininang sa UKNK. Sa kadahilanang maraming mga makabagong palakasan ang nalikha ng UKNK sa huling yugto ng ika-19 dantaon noong panahon ng [[Britanikong Biktoryano]], sinabi noong 2012 ni [[Jacques Rogge]], Pangulo ng PPO: ''"Itong dakila at bansang mapagmahal sa palakasan ay tinuturing na kapanganakan ng makabagong palakasan. Dito unang naibalangkas ang mga pamantayan sa pagkamaginoo at pagkamatwiran sa panlalaro. Dito unang naibilang ang palakasan sa mga katuruan sa paaralan"''.<ref>[http://www.olympic.org/Documents/Games_London_2012/London_2012_Opening_ceremony_Speech_Jacques_Rogge.pdf "Opening ceremony of the games of the XXX Olympiad"]. Olympic.org. Retrieved 30 November 2013.</ref><ref>[http://uk.reuters.com/article/2012/07/23/uk-oly-preview-ad-idUKBRE86M0I720120723 "Unparalleled Sporting History"]. Reuters. Retrieved 30 November 2013.</ref>
 
Sa mga pandaigdigang paligsahan, hiwalay ang mga kupunang manlalaro ng Ingglatera, Eskosya, at Gales. Ang Kahilagaang Irlanda at ang Republika ng Irlanda ay karaniwang iisang kupunan lamang, maliban sa kapisanang putbol at sa [[Larong Kapamansaan]]. Sa larangan ng palaksan, karaniwang sama-samang tinutukoy ang Ingles, Eskoses, Gales, at Irlandes / Kahilagaang Irlandes bilang [[Bansang Tahanan]]. May mga ilang paligsahan, tulad sa Olimpiko, kung saan ang UKNK ay naglalaro sa iisang kupunang [[Kalakhang Britanya sa Olimpiko|Pangkat Kalakhang Britanya]] . Ang Londres ang kauna-unahang lungsod kung saan dinaos ang Olimpikong Tag-araw nang makatlong beses: noong [[Olimpikong Tag-araw ng 1908|1908]], [[Olimpikong Tag-araw ng 1948|1948]] at [[Olimpikong Tag-araw ng 2012|2012]]. Lumahok ang Britanya sa bawat paligsahan ng Olimpiko at ito ay ikatlo sa may pinakamaraming [[Talaan ng mga Medalyang Ginawad sa Olimpiko|nakamit na medalya]].
 
Ayon sa isang pagsusuri noong 2003, ang putbol ang pinakatanyag na [[palakasan sa Nagkakaisang Kaharian]].<ref name="sports poll">{{cite web |url=http://www.ipsos-mori.com/researchpublications/researcharchive/928/Rugby-Union-Britains-Second-Most-Popular-Sport.aspx |title=Rugby Union 'Britain's Second Most Popular Sport' |publisher=Ipsos-Mori |date=22 December 2003 |accessdate=28 April 2013}}</ref> Ang bawat Bansang Tahanan ay may kanya-kanyang kupunan sa kapisanang putbol at [[pamamaraang samahan]]. Ang [[Samahang Panguna]] ang pinakabantog na samahang putbol sa daigdig.<ref>Ebner, Sarah (2 July 2013). [http://www.thetimes.co.uk/tto/public/ceo-summit/article3804923.ece "History and time are key to power of football, says Premier League chief"]. ''The Times'' (London). Retrieved 30 November 2013.</ref> Ang unang pandaigdigang laro sa putbol ay pinaglabanan ng [[Pamabansang Kupunang Putbol ng Ingglatera|Ingglatera]] at [[Pambansang Kupunang Putbol ng Eskosya|Eskosya]] noong Nobyembre 30, 1872.<ref name="BBC article">{{cite web |title=The first international football match |url=http://www.bbc.co.uk/scotland/sportscotland/asportingnation/article/0012/index.shtml |publisher=BBC Sport Scotland |author=[[Paul Mitchell (broadcaster)|Mitchell, Paul]] |date=November 2005 |accessdate=15 December 2013}}</ref> Ang Ingglatera, Eskosya, [[Pambansang Kupunang Putbol ng Gales|Gales]] at [[Pambansang Kupunang Putbol ng Kahilagaang Irlanda|Kahilagaang Irlanda]] ay karaniwang hiwa-hiwalay na lumalahok sa mga pandaigdigang paligsahan.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/olympics/football/7529807.stm |title=Why is there no GB Olympics football team? |publisher=BBC Sport |date=5 August 2008 |accessdate=31 December 2010}}</ref>
Linya 538:
[[File:Inside the Millennium Stadium, Cardiff.jpg|thumb|left|Ang [[Istadyum ng Libungtaon]] ng [[Cardiff]] ay binuksan para sa [[World Cup ng Rugbi ng 1999|''World Cup'' ng Rugbi ng 1999]]]]
 
Ang [[unyong rugbi]] ay ang ikalawa sa pinakatanyag na palakasan noong 2003 sa UKNK.<ref name="sports poll"/>. Ang rugbi ay linikha sa [[Paaralang Rugbi]] sa Warwichshire at ang [[Larong Unyong Rugbi ng 1871 Ingglatera laban sa Eskosya|unang pandaigdigang paligsahan]] nito ay nangyari noong Marso 27, 1871 sa pagitan ng [[Pambansang Kupunang Unyong Rugbi ng Ingglatera|Ingglatera]] at [[Pambansang Kupunang Unyong Rugbi ng Eskosya|Eskosya]].<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-coventry-warwickshire-25946757 "Six ways the town of Rugby helped change the world"]. BBC. Retrieved 29 January 2015.</ref><ref>Godwin, Terry; Rhys, Chris (1981).''The Guinness Book of Rugby Facts & Feats''. p.10. Enfield: Guinness Superlatives Ltd</ref> Nakikipagtunggali sa [[Pamamayaning Anim na Bansa]] and Ingglatera, Eskosya, Gales, Irlanda, Pransya, at Italya. Ang mga [[kinatawan sa pamamahala ng palakasan]] ng [[Unyong Rugbi sa Ingglatera|Ingglatera]], [[Unyong Rugbi sa Eskosya|Eskosya]], [[Unyong Rugbi sa Gales|Gales]], at [[Unyong Rugbi sa Irlanda|Irlanda]] ang siyang nagsasaayos ng mga palatuntunin ng laro.<ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/?id=0-IiowvNomMC&pg=PA95 |title=The Girlfriends Guide to Rugby |author1=Louw, Jaco |author2=Nesbit, Derrick |publisher=South Publishers |location=Johannesburg |year=2008 |isbn=978-0-620-39541-0}}</ref>
 
Ang [[kriket]] ay nalikha sa Ingglatera noong 1788 at ang mga patakaran nito ay ipinatupad ng [[Samahang Kriket ng Marylebone]]<ref>Colin White (2010). "Projectile Dynamics in Sport: Principles and Applications". p. 222. Routledge</ref> Ang [[kupunang kriket ng Ingglatera]], na pinangangasiwaan ng [[Kalupunang Kriket ng Ingglatera at Gales]],<ref>{{cite web |url=http://www.ecb.co.uk/ecb/about-ecb/ |title=About ECB |publisher=England and Wales Cricket Board |date=n.d. |accessdate=28 April 2013}}</ref> at ang [[kupunang kriket ng Irlanda]], na pinangangasiwaan ng [[Kriket Irlanda]] ang tanging mga pambansang kupunan ng UKNK. Ang mga kupunang ito ay binubuo ng mga manlalarong Inggles at Gales. Naiiba ang kriktet sa putbol at rugbi, dahil hiwalay ang kupunan ng Ingglatera at Gales. Ang mga manlalarong [[Palakasan sa Irlanda|Irlandes]] at [[Kriket sa Eskosya|Eskoses]] ay naglalaro sa kupunan ng Ingglatera dahil ang [[Pambansan Kupunang Kriket ng Eskosya|Eskosya]] at [[kupunang kriket ng Irlanda|Irlanda]] ay walang katayuang Panubok at makailan lamang lumahok ang mga ito sa [[One Day International|''One Day International'']].<ref>{{cite news |url=http://news.scotsman.com/scotland/Howzat-happen-England-fields-.5519537.jp |title=Howzat happen? England fields a Gaelic-speaking Scotsman in Ashes |newspaper=The Scotsman |date=4 August 2009 |accessdate=30 December 2010 |location=Edinburgh |first=Martyn |last=McLaughlin}}</ref><ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/cricket/england/6149210.stm |title=Uncapped Joyce wins Ashes call up |publisher=BBC Sport |accessdate=30 December 2010 |date=15 November 2006}}</ref> Nakikipagtunggali ang Eskosya, Ingglatera (at Gales), at Irlanda (kasama ang Kahilagaang Irlanda) sa [[World Cup ng Rugbi|''World Cup'' ng Rugbi]]. Naabot ng Ingglatera ang wakasang laro nang makatlong beses.
 
[[File:Saville vs Broady – Wimbledon Boys Singles Final 2011.jpg|thumb|Ang [[Ang Pamamayani, Wimbledon|Wimbledon]] ang pinakamatandang paligsahang [[Grand Slam (tenis)|''Grand Slam'']], na dinadaos sa [[Wimbledon, Londres|Wimbledon]], Londres bawat Hunyo at Hulyo ng taon]]
Linya 552:
== Mga kawing panlabas ==
; Pamahalaan
* [http://www.direct.gov.uk/en/index.htm Opisyal na ''website'' ng Pamahalaan ng UKNK]
* [http://www.royal.gov.uk/ Opisyal na ''website'' ng Kahariang Britaniko]
* [http://www.ons.gov.uk/ons/index.html Opisyal na Taunang-aklat ng UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] estatistiko
* [http://www.number10.gov.uk/ Opisyal na ''website'' ng Tanggapan ng Punong Tagapangasiwa ng Britanya]
; Pangkalahatang Kabatiran
* [http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-18023389 UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] mula sa [[BBC News]]
* {{CIA World Factbook link|uk|United Kingdom}}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/british.htm UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] mula sa ''UCB Libraries GovPubs''
* {{dmoz|Regional/Europe/United_Kingdom}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/615557/United-Kingdom UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] lahok sa ''Encyclopædia Britannica''
* [http://www.oecd.org/unitedkingdom/ UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] mula sa [[Kapisanan para sa Pakikipagtulungan sa Ekonomiya at Pagpapaunlad|KPEP]]
* [http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/unitedkingdom/index_en.htm UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] mula sa [[Samahang Europeo|SE]]
* {{wikiatlas|United Kingdom}}
* {{osmrelation-inline|62149}}
* [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=GB Key Development Forecasts for the UnitedNagkakaisang KingdomKaharian] mula sa [[International Futures]]
; Paglalakbay
* [http://www.visitbritain.com/en/EN/ Opisyal na gabay sa manlalakbay sa Britanya]