Ngipin: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
Kinansela ang pagbabagong 1665758 ni 71.193.190.159 (Usapan) Tatak: Undo |
mNo edit summary |
||
Linya 1:
{{otheruses|Ngipin}}
[[Talaksan:Lower wisdom tooth.jpg|thumb|Isang ngipin ng tao.]]
Ang mga '''ngipin''' ay ang mga istruktura o kayariang nakikita sa loob ng [[panga]] o ng [[bibig]] ng maraming mga [[bertebrado]] at ginagamit sa pagkagat, pagngasab at pagnguya ng [[pagkain]]. Ginagamit din ang mga ngipin para sa panananggalang at pangangaso ng ilang mga hayop, lalo na ang mga kumakain ng karne (''[[carnivore]]''). Natatakpan ng mga [[gilagid]] ang mga ngipin.
Ang mga ngipin ang ilan sa mga pinakanatatangi at pangmatagalang bahagi ng mga espesyeng [[mamalya]]. Ginagamit ng mga [[paleontologo]] ang mga ngipin para makilala ang mga espesye batay sa mga [[kusilba]] ([[Ingles]]: [[fossil]]) at malaman ang kanilang mga kaugnayan. May kauganayan ang hugis ng mga ngipin ng isang hayop sa kaniyang mga kinakain. Bilang halimba, mahirap tunawin ang mga [[halaman]], kaya maraming mga [[molar]] (makakapal na mga ngipin) na pangnguya ang mga hayop na kumakain ng halaman lamang (mga [[herbibora]]). Samantalang kailangan ng mga [[canine|''canine'']] (matutulis at matatalim na mga ngipin) ang mga hayop na kumakain ng karne para makapaslang at makapunit ng laman.
Mga [[diphyodont|dipiyodonta]] ang mga [[tao]], na nangangahulugang nagkakaroon sila ng dalawang uri ng mga ngipin. Ang unang uri ay ang kumpol ng mga ngiping-pangbata o pangunahing kumpol ng ngipin ([[desiduwo]]) na karaniwang nagsisimulang lumitaw sa gulang na anim na buwan, bagaman mayroong isa o higit pang nakikitang mga ngipin ang ibang mga sanggol at kilala bilang [[ngipin na pangbagong-silang]] (ngipin ng sanggol na kaluluwal pa lamang). Mahapdi para sa isang sanggol ang normal na pagtubo ng mga ngipin sa mahigit-kumulang na anim na buwang gulang.
Nagkakaroon lamang ng isang kumpol ng ngipin ang ilan sa mga hayop (ang mga [[monophyodont|monopiyodonta]]) habang nagkakaroon ng maraming kumpol ang iba (ang mga hayop na [[polyphyodont|polipiyodonta]]). Bilang halimbawa, sinisibulan ng mga bagong kumpol ng mga ngipin ang mga pating tuwing ikalawang linggo upang mapalitan ang mga sirang ngipin. Tumutubo at tuluy-tuloy na kusang napuputol ang mga pangkagat na ngipin (o mga ''incisor'') ng mga [[daga]] sa pamamagitan ng pagngatngat kaya napapanatili ang kainamang haba. May ibang uri naman ng mga dagang may mga ngiping tuluytuloy ang paglaki ng mga ngiping pangnguya bilang karagdagan sa mga ngiping panghiwa, katulad ng sa mga dagang-kosta
== Talasanggunian ==
|