Polonya: Pagkakaiba sa mga binago

Content deleted Content added
No edit summary
Linya 63:
calling_code = 48 |
}}
Ang '''PolandPolonya''', opisyal na '''Republika ng PolandPolonya'''<ref>{{cite web| url = http://warsawpe.dfa.gov.ph/index.php/december-2013/189-dalawang-parol-ng-pilipinas-iluluklok-sa-opisyal-na-tahanan-ni-pangulo-at-gng-komorowski-at-sa-new-town-square-ng-warsaw | title = Dalawang Parol ng Pilipinas Iluluklok sa Opisyal na Tahanan ni Pangulo at Gng. Komorowski at sa New Town Square ng Warsaw| publisher = Pasuguan ng Pilipinas Warsaw, Poland | accessdate = Pebrero 20, 2015}}</ref> ([[Wikang Polako|Polako]]: ''[[Rzeczpospolita]] Polska'') ay isang bansang matatagpuan sa gitnang [[Europa]], sa pagitan ng [[Alemanya]] sa kanluran, ang [[Republikang Tseko]] at [[Eslobakya]] sa timog, [[Ukranya]] at [[Belarus]] sa silangan, at ng [[Dagat Baltiko]], [[Litwaniya]], at ng [[Oblast ng Kaliningrad]] ng [[Rusya]] sa hilaga. Ang kabisera at gayundin ang pinakamataong lungsod nito ay ang [[Warsaw]].
 
Unang itinatag ang PolandPolonya noong 966 sa [[Kristiyanisasyon]] nito. Inabot ng PolandPolonya ang rurok nito noong ika-16 siglo sa pagkatatag ng [[Komonwelt ng Poland at Lithuania|Komonwelt ng Polonya at Lithuania]] hanggang sa paghahati-hati nito sa pagitan ng [[Imperyong Ruso]], [[Austria-Unggarya]] at ang [[Prusya|Kaharian ng Prusya]] noong ika-19 siglo, kung saan tumigil ang pag-iral nito bilang hiwalay na bansa. Muling itinatag ang PolandPolonya noong 11 Nobyembre 1918, pagkatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]], na kilala bilang [[Ikalawang Republika ng Poland|Ikalawang Republika]].
 
== Etimolohiya ==
Maaaring nagmula ang pangalang "PolandPolonya" sa [[mga Polano]] ({{lang-pl|Polanie}}), isang tribong Kanlurang Eslabo. Hindi alam ang etimolohiya nito, pero maaaring nagmula ito sa salitang "''pole''" (parang):<ref name="dictionary">"fr. pal, pele, altd. pal, pael, dn. pael, sw. pale, isl. pall, bre. pal, peul, it. polo, pole, pila, [in:] A dictionary of the Anglo-Saxon languages. Joseph Bosworth. S.275.; planus, plain, flat; from Indo- Germanic pele, flat, to spread, also the root of words like plan, floor, and field. [in:] John Hejduk. Soundings. 1993. p. 399"; "the root pele is the source of the English words "field" and "floor". The root "plak" is the source of the English word "flake" [in:] Loren Edward Meierding. Ace the Verbal on the SAT. 2005. p. 82</ref> nagsisimula ang mga kaparangan sa mga lupaing Polako mula sa dalampasigan ng Dagat Baltiko hanggang sa paanan ng [[kabundukang Carpatos|Carpatos]] sa timog.
 
Sa ibang mga wika, nagmula naman ang mga eksonimo para sa PolandPolonya mula sa pangalan ng ibang tribo, ang [[mga Lekito]] ({{lang-pl|Lechici}}, {{Lang-en|Lechite}}).
 
Maaari ring nagmula ang pangalang "PolandPolonya" sa isang alamat ng mga Hudyo, kung saan naghanap sila ng isang ligtas na lugar kung saan maaari silang manirahan. Narinig nila umano ang salitang [[Wikang Ebreo|Ebreong]] "''po-lin''" ("dito kayo magpahinga") mula sa langit, at dito umano nagmula ang pangalan ng bansa.<ref name="jewishmuseum">''The Museum of the History of Polish Jews: Asking, Exploring, Discovering'' (''Ang Museo ng Kasaysayan ng mga Hudyong Polako: Nagtatanong, Naghahanap, Nagtutuklas'')</ref>
 
== Politika ==
[[Talaksan:Andrzej Duda portret.JPG|left|thumb|150px|Si [[Andrzej Duda]], ang kasalukuyang [[Pangulo ng Poland|Pangulo ng Polonya]].]]
Isang [[demokrasya]] ang PolandPolonya, ayon sa [[Saligang Batas ng Poland|saligang batas]] na inangkin nito noong 1997. Pinamumunuan ito ng isang [[pangulo]] bilang [[pinuno ng estado]], ngunit nakatuon ang balangkas ng pamahalaan sa isang [[punong ministro]] ({{lang-pl|premier}}) bilang [[pinuno ng pamahalaan]], na nakasentro sa [[Konseho ng mga Ministro (Poland)|Konseho ng mga Ministro]] bilang [[gabinete]] nito. Binubuo ang Konseho ng mga ministrong ipinili ng Pangulo sa payo ng Punong Ministro, at karaniwa'y nagmumula sa partidong may mayoridad sa tagapagbatas ang mga ministrong bumubuo nito.
 
Kasalukuyang nanunungkulan bilang Pangulo ng PolandPolonya si [[Andrzej Duda]], na inihalal noong 2015 makatapos namatay ang nanguna sa kaniya, si [[Bronisław Komorowski]]. Nanunungkulan naman bilang Punong Ministro si [[Mateusz Morawiecki]].
 
May dalawang kapulungan ang [[Asambleang Pambansa ng Poland|Asambleang Pambansa]] (''Zgromadzenie Narodowe''), ang tagapagbatas ng PolandPolonya: ang [[Sejm]], na may 460 kinatawan (''poseł'', literal na "sugo"), at ang [[Senado ng Poland|Senado]], na binubuo ng 100 senador. May mariskal (ispiker) na namumuno sa bawa't kapulungan ng Asamblea. Gayunpaman, hindi nagkakaisa ang dalawang magkahiwalay na kapulungan maliban na sa tatlong pagkakataon: kapag may bagong Pangulo at siya'y manunumpa sa Asamblea, kapag may habla laban sa Pangulo sa Tribunal ng Estado, o kapag nais ihayag ng Asamblea na wala nang kakayahan ang Pangulo na manungkulan sa posisyon. Kasalukuyang nangyari lamang ang unang pagkakataon sa pagtatanghal ng Pambansang Asamblea.
 
== Talababa ==