Pluto: Pagkakaiba sa mga binago
Content deleted Content added
m Ibinalik ang mga pagbabago ni 180.191.2.223 (Usapan) patungo sa huling rebisyon ni Bluemask Tatak: Rollback |
Eniisi Lisika (usapan | ambag) No edit summary |
||
Linya 113:
Ang Pluto ay natuklasan noong 1930 ni Clyde Tombaugh, at noon ay orihinal na itinuturing na [[Planet X|ikasiyam na planeta]] mula sa Araw Matapos ang 1992, ang katayuan nito bilang isang [[Planeta|planeta]] ay pinag-alinlangan nang makatulas ng ilang mga bagay na may kaparehong laki sa Kuiper belt. Noong 2005, Eris, na 27% na mas massive kaysa sa Pluto, ay natuklasan, na nagtulak sa International Astronomical Union (IAU) upang pormal na bigyan ng depisiyon ang salitang "planeta" sa unang pagkakataon sa sumunod na taon.<ref name="hubblesite2007/24"></ref> Ang depinisyong ito ibinukod at Pluto at nauri bilang isang miyembro ng bagong kategoryang "dwarf planeta" (at partikular bilang isang plutoid).<ref name="BBC-Akwagyiram 2005-08-02"></ref> Tingin ng ilan astronomo na ang Pluto, pati na rin ang iba pang dwarf planet, dapat itururing na mga planeta.<ref name="Gray 2008-08-10"></ref><ref name="chihuahuaisdog"></ref><ref name="News.discovery.com"></ref>
Ang Pluto ay may [[Mga buwan ng Pluto|limang kilalang buwan]]: Charon (ang pinakamalaki, na may diameter na lagpas kalahati ng Pluto), Styx, Nix, Kerberos, at Hydra.<ref name="Showalter"></ref> Ang Pluto at Charon ay itinuturing rin na isang binary system dahil ang barycenter ng kanilang mga orbit ay hindi matatagpuan sa loob ng mga ito.<ref name="Olkin_2003"></ref> Hindi pormal na binigyang depinisyon ng IAU ang "binary dwarf planet", kaya ang
Noong 14 Hulyo 2015, ang spacecraft ''New Horizons'' ang naging unang spacecraft na nag-fly-by sa Pluto.<ref name="NYT-20150714-kc">{{cite news
Linya 128:
Noong dekada 1840, ginamit ni Urbain Le Verrier ang Newtonian mechanics upang bigyang prediksiyon ang posisyon ng hindi pang natuklasang planeta na [[Neptuno|Neptune]] pagkatapos ang analisis sa perturbation sa orbit ng [[Urano|Uranus]].<ref>{{cite book | title = Planet Quest: The Epic Discovery of Alien Solar Systems | first = Ken|last=Croswell | location = New York | publisher= The Free Press | year=1997 | isbn = 978-0-684-83252-4 | page = 43|ref=harv}}</ref> Ang mga sumunod na obserbasyon sa Neptune sa huling bahagi ng ika-19 na siglo ay humantong sa pag-espukula ng mga astronomo na ang orbit Uranus ay naiimpluwensiyahan ng isa pang planeta bukod sa Neptune.
Noong 1906, si Percival Lowell
Ang balo ni Percival, si Constance Lowell, ay nagtangkang umagaw sa pamanang milyong dolyar na bahagi ng obserbatoryo para sa kanyang sarili. Dahil sa na sampung taon paghahabla, ang paghahanap para sa Planet X ay hindi naipagpatuloy hanggang 1929.{{sfn|Croswell|1997|p=50}} Sa panahong iyon, si Vesto Melvin Slipher, ang direktor ng obserbatoryo, ay buong ipinasa ang trabaho sa paghahanap ng Planet X sa 23-taong gulang na si Clyde Tombaugh, na kararating pa lamang sa Lowell Observatory matapos na-impress si Slipher sa isang habawa ng kanyang guhit pang-astronomya.{{sfn|Croswell|1997|p=50}}
Linya 135:
== Pagpapangalan ==
Ang pagkatuklas napabalita sa buong mundo. Ang Lowell Observatory, na siyang may karapatan na magpangalan sa bagong bagay, na nakatanggap ng higit sa 1,000 mungkahi mula sa lahat ng dako ng mundo, mga pangalang mula Atlas hanggang Zymal.<ref name="pluto guide"></ref> Hinimuk kaagad ni Tombaugh sa Slipher upang magmungkahi ng isang pangalan para sa bagong bagay bago siya maunahan ng iba.<ref name="pluto guide"></ref> Ipinakula ni Constance Lowell ang ''[[Zeus|Zeus]]'' , pagkatapos ''Percival'' at sa wakas ''Constance''
Ang pangalang Pluto, alinsunod sa diyos ng underworld, ay iminungkahi ni Venetia Burney (
Ang bagay ay opisyal na pinangalanan noong 24 Marso 1930.<ref name="The Times 27 May 1930"></ref><ref name="NYTimes 25 May 1930"></ref> Ang bawat miyembro ng Lowell Observatory ay pinapayagang pumili sa isang maikling-listahan na may tatlong pangalan: Minerva (na noon ay ipinangalan na para sa isang asteroid), [[Cronus|Cronus]] (na nawalan ng reputasyon dahil iminungkahi kinayayamutang astronomo na si Thomas Jefferson Jackson See), at Pluto. Natanggap ng Pluto ang bawat boto.{{sfn|Croswell|1997|pp=54–55}} Ang pangalan ay inihayag sa 1 Mayo 1930.<ref name="Venetia"></ref> Pagkatapos ng anunsyo, binigyan ni Madan si Venetia ng £5 (katumbas ng {{formatnum:{{Inflation|UK|5|1930|{{CURRENTYEAR}}|r=-2}}}} GBP, o 450 USD sa {{CURRENTYEAR}}){{Inflation-fn|UK}} bilang gantimpala.<ref name="Venetia"></ref>
Nakatulong sa pagkakapili ng pangalan ang unang dalawang titik ng ''Pluto''
Ang pangalan ay madaling niyakap ng madla. Noong 1930, si [[Walt Disney|Walt Disney]] ay nabigyang-inspirasyon nang ipinakilala nito ang alagang aso ni [[Mickey Mouse|Mickey Mouse]] na nagngangalang [[Pluto (aso)|Pluto]], ngunit hindi makumpira ni Disney animator Ben Sharpsteen kung bakit ito ang pangalang ibinigay.<ref name="Heinrichs2006"></ref> Noong 1941, pinangalanan ni Glenn T. Seaborg ang bagong likhang [[Elementong kimikal|element]] na [[Plutonyo|plutonium]] alinsunod sa Pluto, sa pagsunod sa tradisyon ng pagbibigay ng pangalan sa mga elemento matapos makatuklas ng bagong planeta, sinundan nito ang [[Uranyo|uranium]], na ipinagalana sa [[Urano|Uranus]], at neptunium na ipinangalan sa [[Neptuno|Neptune]].<ref name="ClarkHobart2000"></ref>
Karamihan ng mga wika gumamit ng pangalang "Pluto" sa iba't-ibang transliterasyon.{{efn|The equivalence is less close in languages whose [[phonology]] differs widely from [[Ancient Greek phonology|Greek's]], such as [[Somali language|Somali]] ''Buluuto'' and [[Navajo language|Navajo]] ''Tłóotoo''.}} Sa Japanese, Houei Nojiri ang iminungkahing salin, {{nihongo3|"Star of the King (God) of the Underworld"|冥王星|Meiōsei}} at ito ay hiniram sa Chinese, Korean, at Vietnamese.<ref name="RenshawIhara2000"></ref><ref name="nineplan"></ref><ref name="Bathrobe"></ref> Ang ilang wika sa India ay gumamit ng pangalang Pluto, ngunit ang iba, tulad ng [[Wikang Hindī|Hindi]], ay gumamit ng pangalanng ''Yama'' , ang Tagapag-alaga ng Impiyerno sa mitolohiyang Hindu at Buddhist, pati na rin Vietnamese.<ref name="nineplan"></ref> Sa mga wikang Polynesian madalas na ginagamit ang pangalan ng katutubong diyos ng underworld, pati na sa Maori bilang ''Whiro'' .<ref name="nineplan"></ref>
== Planet X pinabulaanan ==
Linya 182:
Unang kinakalkula ng mga astronomo ang mass nito batay sa na epekto nito sa Neptune at Uranus. Noong 1931, ang Pluto ay nakalkula nang humigit kumulang sa mass ng Earth, na may karagdagang mga kalkulasyon noong 1948 nagdadala ng mass pababa sa humigit-kumulang na mass ng Mars.<ref name="Nicholson et al 1930"></ref><ref name="Kuiper 10.1086/126255"></ref> Noong 1976, sina Dale Cruikshank, Carl Pilcher at David Morrison ng University of Hawaii ang nagkalkula sa albedo ng Pluto sa unang pagkakataon, at nakitaan ito na tugma nang sa yelong methane; nangangahulugan ito na ang Pluto napakakinang para sa laki nito at samakatuwid ay hindi maaaring maging mas mababa sa 1 porsiyento ng mass ng Earth.{{sfn|Croswell|1997|p=57}} (Ang albedo Pluto ng ay higit na {{nowrap|1.4–1.9}} beses ng sa Earth.<ref name="Pluto Fact Sheet"></ref>)
Noong 1978, pagkatapos matuklasan ang buwan ng Pluto na Charon nasukat ang mass Pluto sa unang pagkakataon: humigit-kumulang sa 0.2% nang sa Earth, at malayong maliit para makaimpluwensiya sa pagkakaiba ng orbit ng Uranus. Ang sumunod na paghahanap para sa isang alternatibong Planet X, pinakakilala dito ang kay Robert Sutton Harrington, <ref name="SeidelmannHarrington1988"></ref> ay nabigo. Noong 1992, ginamit ni Myles Standish ang data mula sa pag-flyby ng ''Voyager 2'' sa [[Neptuno|Neptune]] noong 1989, dito binago ang tantiya sa mass Neptune pababa ng 0.5%--isang halagang maihahambing sa mass ng Mars
{{Minor planets navigator}}
| |||