Wikipedia

Pandiwa: Pagkakaiba sa mga binago

Browse history interactively
← Nakaraang pagkakaibaSusunod na pagkakaiba →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Yivan000 (usapan | ambag)
57 edit
added Category:Wika using HotCat
Yivan000 (usapan | ambag)
57 edit
Edited, changed and added more info on "Aspekto ng Pandiwa"
Linya 87:
 
=== Pawatas ===
Ito ang tawag sa kombinasyon ng salitang-ugat at ng panlaping makadiwa. Sa pawatas nabubuo ang mga pandiwa.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Pandiwa
|-
|tuka
| + um
|= tumuka
|= tumuka, tumutuka, tutuka
|-
|palit
| + mag
|= magpalit
|= nagpalit, nagpapalit, magpapalit
|}
 
=== Aspektong Naganap o Perpektibo ===
Nagsasaad ito na tapos nang gawin ang kilos.
Ang pawatas na may panlaping ''um'' at ang aspektong naganap ay iisa o pareho.
{| class="wikitable"
!Panlapi
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!Perpektibo
!= Pawatas
!= Naganap
|-
|alis
| + um
|= <u>''um''</u>alis
|= <u>''um''</u>alis
|-
|kain
| + um
|= k<u>''um''</u>ain
|= k<u>''um''</u>ain
|}
Ang panlaping ''ma, mag'' at ''mang'' sa isang pawatas ay nagiging ''na, nag'' at ''nang'' sa aspektong naganap.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Naganap
|-
|tuwa
| + ma
|= <u>''ma''</u>tuwa
|= <u>''na''</u>tuwa
|-
| -in-
|sulat
| + mag
|sinulat
|= <u>''mag''</u>sulat
|= <u>''nag''</u>sulat
|-
|hingi
|in-
| + mang
|apak
|= <u>''mang''</u>hingi
|inapak
|= <u>''nang''</u>hingi
|}
Ang panlaping ''in'' sa isang pawatas ay nagiging unlapi kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa patinig at nagiging gitlapi kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa katinig. Kapag ''hin'' ang panlapi, ang ''hin'' ay nagiging ''in'' kapag binanghay.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Naganap
|-
|alis
|nag-
| + in
|suot
|= alis<u>''in''</u>
|
|= <u>''in''</u>alis
|-
|mahal
| + in
|= mahal<u>''in''</u>
|= m<u>''in''</u>ahal
|-
|basa
| + hin
|= basa''<u>hin</u>''
|= b<u>''in''</u>asa
|}
 
=== Aspektong Nagaganap o Imperpektibo ===
Nagsasaad ito na ang sinimulang kilos ay patuloy pa ingring ginagawa at hindi pa tapos.
Kung ang pawatas ay may panlaping ''um'', uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Panlapi
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!Imperpektibo
!= Pawatas
!= Nagaganap
|-
|ulan
| -in-
| + um
|sulat
|= ''<u>um</u>''ulan
|sinusulat
|= <u>''um''u</u>ulan
|-
|kanta
|in-
| + um
|apak
|= k<u>''um''</u>anta
|inaapak
|= <u>k''um''a</u>kanta
|}
Kapag ang panlapi ng pawatas ay ''ma'', ''mag'' at ''mang'', gawing ''na'', ''nag'' at ''nang'' at uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Nagaganap
|-
|iyak
|nag-
| + ma
|suot
|= <u>''ma''</u>iyak
|nagsusuot
|= <u>''na''i</u>iyak
|-
|linis
| + mag
|= <u>''mag''</u>linis
|= <u>''nag''li</u>linis
|-
|bunggo
| + mang
|= <u>''mang''</u>bunggo
|= <u>''nang''bu</u>bunggo
|}
Kung ang pawatas ay may panlaping ''in'' o ''hin'' at ang salitang ugat ay nagsisimula sa patinig, ilagay ang panlaping ''in'' sa unahan at ulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Nagaganap
|-
|alis
| + in
|= alis<u>''in''</u>
|= <u>''in''a</u>alis
|-
|unat
| + in
|= unat<u>''in''</u>
|= <u>''in''u</u>unat
|}
Kung ang pawatas ay may panlaping ''in'' o ''hin'' at ang salitang-ugat ay nagsisimulla sa katinig, gawing gitlapi ang ''in'' at ulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Nagaganap
|-
|mahal
| + in
|= mahal<u>''in''</u>
|= <u>m''in''a</u>mahal
|-
|gamot
| + in
|= gamut<u>''in''</u>
|= <u>g''in''a</u>gamot
|}
 
=== Aspektong Magaganap o Kontemplatibo ===
Nagsasaad ito ng kilos na hindi pa nasisimulan at gagawin pa lamang.
Kapag ang pawatas ay may panlaping ''um'', alisin ang ''um'' at uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Panlapi
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!Kontemplatibo
!= Pawatas
!= Magaganap
|-
|asa
| -in
| + um
|sulat
|= <u>''um''</u>asa
|susulatin
|= <u>a</u>asa
|-
|lakad
| -in
| + um
|apak
|= l<u>''um''</u>akad
|aapakin
|= <u>la</u>lakad
|}
Kapag ang pawatas ay may panlaping ''ma'', ''mag'' o ''mang'', mananatili ang ''ma'', ''mag'' o ''mang'' at uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Magaganap
|-
|tanaw
| + ma
|= <u>''ma''</u>tanaw
|= <u>''ma''ta</u>tanaw
|-
|mag-
|suot
| + mag
|magsusuot
|= <u>''mag''</u>suot
|= <u>''mag''su</u>suot
|-
|manghingi
| + mang
|= <u>''mang''</u>hingi
|= <u>''mang''hi</u>hingi
|}
Kapag ang pawatas ay may panlaping in o hin, mananatili ang panlaping in o hin at uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!= Pawatas
!= Magaganap
|-
|yakap
| + in
|= yakap<u>''in''</u>
|= <u>ya</u>yakap<u>''in''</u>
|-
|suklay
| + in
|= suklay<u>''in''</u>
|= <u>su</u>suklay<u>''in''</u>
|-
|bili
| + hin
|= bili<u>''hin''</u>
|= <u>bi</u>bili<u>''hin''</u>
|}
 
=== Aspektong Katatapos ===
Nagsasaad ito na katatapos pa lamang ang kilos bago nagsimula ang salita. Nasa ilalim ito ng aspektong perpektibo.
Kadalasan ay nilalagyan ang panlaping ''ka'' at uulitin ang unang pantig o unang dalawang titik ng salitang-ugat.
{| class="wikitable"
!Panlapi
!Salitang-Ugat
!+ Panlapi
!Katatapos
!= Pawatas
!= Katatapos
|-
|mano
| -in
| + mag
|sulat
|= <u>''mag''</u>mano
|susulatin
|= <u>''ka''ma</u>mano
|-
|parusa
| -in
| + mag
|apak
|= <u>''mag''</u>parusa
|aapakin
|= <u>''ka''pa</u>parusa
|-
|ligpit
|mag-
| + mag
|suot
|= <u>''mag''</u>ligpit
|magsusuot
|= <u>''ka''li</u>ligpit
|}
 
== Mga Sanggunian ==
 
=== Mga Pinagkukunan ===
 
* ''Baybayin: Paglalayag sa Wika at Panitikan 8'' by Remedios Infantado ISBN 978-971-23-7030-4 pp. 133-134
 
* ''Bagong Likha: Wika at Pagbasa 4'', by Ester V. Raflores ISBN 978-971-655-331-4, pp. 239, 252-253, 267-268, 283
 
<br />
[[Kategorya:Balarila]]
[[Kategorya:Mga bahagi ng pananalita]]
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/wiki/Pandiwa"