Sistemang panlangit ng mga koordinado: Pagkakaiba sa mga binago

|title=Oryentasyon ng mga KoordinatongKoordinadong Astronomikal

|caption=<small>Oryentasyon ng sistemang galaktiko, ekliptik at ekwatoryal ng mga koordinatokoordinado, na nakalagay sa isang panlangit na timbulog, na ipinapakita ang galaktikong ekwador (itim), hilagang polong galaktiko (NGP), ang ekliptiko (narangha), hilagang polong ekliptiko (NEP), ang panlangit na ekwador (asul) at hilagang polong panlangit (NCP). Hindi makikita ng tama ang araw at ang mundo subalit upang makita ang direksiyon ng orbital ng araw sa palibot ng gitang galaktiko at ang direksiyon ng orbital ng mundo sa palibot ng araw.</small>

Mayroong iba't-ibang sistemang panlangit ng mga koordinatokoordinado. Gumagamit ang bawat isa ng isang sistemang [[timbulog na koordinatokoordinado]] na makikita sa [[panlangit na timbulog]], na tulad ng analohiya ng [[sistemang heograpikal ng mga koordinatokoordinado]] na ginagamit sa buong [[Mundo]].<ref>{{cite web|url=http://abyss.uoregon.edu/~js/ast121/lectures/lec03.html|title=Sistemang Pangmundo ng mga KoordinatoKoordinado|last=Schombert|first=James|publisher=Unibersidad ng Oregon Kagawaran ng Pisika|accessdate=19 Marso 2011}}</ref> Naiiba lamang ang bawat sistemang koordinatokoordinado sa pagpili ng kanilang [[fundamental plane (spherical coordinates)|pundamental na lapya]], na kung saan hinahati ang langit sa dalawang parehang [[timbulog|hemispero]] sa isang [[malaking bilog]]. Halimbawa, ang [[ekwador]] ng mundo ang ginagamit na pundamental na lapya ng sistemang heograpikal ng mga koordinatokoordinado. Ipinapangalan ang bawat sistemang koordinatokoordinado sa pagpili ng kanilang pundamental na lapya.

==Sistemang koordinatokoordinado==

Ipinapakita ng sumusunod na talaan ang mga batayan ng sistemang koordinatokoordinado na ginagamit ng komunidad sa astronomiya. Hinahati ng [[Fundamental plane (spherical coordinates)|pundamental na lapya]] ang timbulog sa dalawang parehang hemispero at ginagawan ng kahulugan ang batayan para sa parehang [[latitud]] sa mga koordinatokoordinado. Ito ay katulad ng [[ekwador]] sa [[sistemang heograpikal ng mga koordinatokoordinado]] (GCS). Polo ang tawag sa dalawang punto na makikita sa 90°. Ibibigay ng talaan ng mga koordinatokoordinado ang katumbas na lalitud at longhitud ng bawat sistemang koordinatokoordinado.

! Sistemang koordinatokoordinado <ref>{{cite web|url=http://www.astro.virginia.edu/class/majewski/astr551/lectures/COORDS/coords.html|title=Sistemang koordinatokoordinado|last=Majewski|first=Steve|publisher=UVa Kagawaran ng Astronomiya|accessdate=19 Marso 2011}}</ref>

| [[Sistemang horisontal ng mga koordinatokoordinado|Horisontal]]<br>(tinatawag ding Alt/Az o Az/El)

| [[Sistemang ekwatoryal ng mga koordinatokoordinado|Ekwatoryal]]

| [[Sistemang ekliptikal ng mga koordinatokoordinado|Ekliptikal]]

| [[Sistemang galaktikal ng mga koordinatokoordinado|Galaktikal]]

| [[Sistemang supergalaktikal ng mga koordinatokoordinado|Supergalaktikal]]

{{Main|Sistemang horisontal ng mga koordinatokoordinado}}

Ang sistemang ''horisontal'', o altitude-azimuth, ay nakabase sa posisyon ng tagatingin sa Mundo, na kung saan ay umiikot sa kanyang aksisi sa loob ng isang [[totoong-gilid na araw]] (23 oras, 56 minuto at 4.091 segundo) sa relasyon sa "hindi mababagong" likod ng bituin. Nakakaapekto ang oras sa pagpoposisyon ng isang panlangit na bagay sa pamamagitan ng sistemang horisontal subalit mas ginagamit itong sistemang koordinatokoordinado para sa paghahanap at pagsubaybay ng isang bagay ng mga tagatingin mula sa Mundo. Nakabatay ito sa posisyon ng mga bituin na sumasabay sa minimithing horison ng tagatingin.

{{Main|Sistemang ekwatoryal ng mga koordinatokoordinado}}

Ang sistemang ''ekwatoryal'' ng mga koordinatokoordinado ay nakagitna sa gitna ng Mundo subalit may hindi napapalitang kaparehas na layo ng bituin at galaksiya. Nakabatay ang koordinatokoordinado sa lokasyon ng bituin na kaparehas sa ekwador ng Mundo kung hindi ipupunto sa wlang katapusang layo nito. Inilalarawan ng ekwatoryal ang langit na nakikita mula sa sistemang solar, at ginagamit parati ang mga modernong mapang pangbituin sa koordinatongkoordinadong ekwatoryal.

Isang normal na sistemang koordinatokoordinado ang sistemang ''ekwatoryal'' para sa karamihan ng mga propesyonal at sa maraming baguhan na mayroong tumbok ekwatroyal na sumusunod sa galaw ng langit tuwing gabi. Nakikita ang panlangit na bagay sa pamamagityan ng pagaayos ng teleskopyo o ibang pang instrumento para mapagpareho nila ang koordinatongkoordinadong ekwatoryal sa pinili nilang bagay na titignan.

Kadalasang pinipili ang lumang [[B1950]] at modernong [[J2000]] para sa ekwador at mga polo, subalit ang polo at ekwador "ng petsa" ay maaari ring gamitin, kaya ang isang ito ay nasa ilalim ng pag-aaral o konsiderasyon, tulad ng kung saan ang sukat ng isang planeta o spacecraft. Mayroon ding subdibisyon sa koordinatongkoordinadong "pangkalahatang petsa", na kung saan pinapantay o hindi pinapansin ang [[nutasyon]], at "tamang petsa" na isinasama ang notasyon.

===Sistemang EkliptikalEkliptiko===

{{Main|Sistemang ekliptikalekliptiko ng mga koordinatokoordinado}}

Isa ang sistemang ekliptikalekliptiko sa mga lumang sistemang koordinatokoordinado na ginagamit para sa mapang pangbituin bago ang paghihiwalay ng [[astronomiya]] at [[astrolohiya]].

===Sistemang GalaktikalGalaktiko===

{{Main|Sistemang galaktikalgalaktiko ng mga koordinatokoordinado}}

Gumagamit ng tansiyahang lapya ang sistemang galaktikal ng mga koordinatokoordinado ng ating galaksiya bilang pundamental na lapya. Nananatiling gitnan ng sistemang koordinatokoordinado ang sistemang solar, at ang puntong zero ay binibigyang kahulugan bilang direksiyon patungong gitan ng galaktiko. binubuo ng elebasyon sa ibabaw ng galaktikong lapya at galaktikong longhitud ang galaktikong latitud at ang galaktikong longhitud ay nalalaman sa direksiyon na kaparehas ng gitna ng sansinukob.

===Sistemang SupergalaktikalSupergalaktiko===

{{Main|Sistemang supergalaktikalsupergalaktiko ng mga koordinatokoordinado}}

== Pagpapalit ng koordinatokoordinado ==

=== KoordinatongKoordinadong ekwatroyal sa horisontal ===

Gawing oras anggulo o ''hour angle'' ang ''H'' at ''&delta;'' ang deklinasyon ng ekwatoryal na koordinatokoordinado. Isipin mo na kailangang malaman ang altitud ''a'' at ang [[azimuth]] ''A'' sa koordinatongkoordinadong horisontal. At, para sa tagatingin na makikita sa [[latitud]] Φ, ang mga pagpapalipat ng ekwasyon ay ang mga sumusunod:

na kung saan ang ''θ'' ay ang anggulong [[zenith]] (o layong zenith, halimbawa ang 90° sumusunod sa Altitud). Ang kabaligtaran ng [[trigonometrikong punksiyon]] ay ginagamit upang malaman ang balyu ng koordinatokoordinado.