Kalapian: Pagkakaiba sa mga binago

Sa [[taksonomiya]] ng larangan ng [[biyolohiya]], ang '''sangahay''', '''lapi''', o '''kalapian'''<ref name="JETE" /> ([[wikang Ingles|Ingles]]: ''phylum'' [isahan] o ''phyla'' [maramihan]; [[wikang Griyego|Griyego]]: {{polytonic|Φῦλα}}) ay isang kahanayang ng pagkakapangkat-pangkat na nasa antas sa ilalim ng [[kaharian (biyolohiya)|kaharian]] at nasa ibabaw ng [[klase (biyolohiya)|biyolohiya]]. Kinuha ang salitang "phylum" mula sa ''phylai'' ({{polytonic|φυλαί}}) ng wikang Griyego, mga grupo ng mga angkan na naninirahan sa mga lungsod ng isinaunang [[Gresya]]; may kakayahan at karapatan sa paghalal ng pinunong-kaangkan ang mga ''phylai''. Ang salitang ''lapi'' naman ay akmang-akma sa salin ng ''phylum'' o ''phylai'' sapagkat nangangahulugan itong "isang kapanalig sa loob ng isang partidong pampolitika".<ref name=JETE>{{cite-JETE|Lapi at lapian}}.</ref> Sa larangan ng taksonomiya, kinakatawan ng mga lapisangahay ang pinakamalaki at pinakakaraniwang kinikilalang pagbubuklod-buklod ng mga [[hayop]] at iba pang mga nilalang na may-buhay, at may tiyak na mga katangiang pang-ebolusyonaryo, bagaman kung minsan maaaring ihanay ang mga mismong lapisangahay sa mga '''superlapihigsanghay''' (''superphyla'') (katulad ng [[Ecdysozoa]] na may walong lapisangahay, kabilang ang mga [[arthropod]] at [[roundworm|bulating-bilog]]; at ang [[Deuterostomia]] na kabilang ang mga [[echinoderm]], [[chordate]], [[Hemichordata|hemichordate]] at [[Chaetognatha|bulating-pana]]) (''arrow worm'').

Sa impormal na paraan, maaaring isipin na ang mga lapisangahay ay isang paglilipon ng mga hayop batay sa isang panlahatang [[body plan|kayarian ng katawan]];<ref>{{cite book

}}"<cite>. Ginagamit na ang klasipikasyon ng mga organismo sa mga pamamaraan ng pag-aantas nang dumating ang ika-labimpito at ika-labingwalong mga dantaon. Karaniwang tinitipon ang mga nilalang ayon sa kanilang mga pagkakatulad na pang-[[morpolohiya]], ayon sa kaalaman ng mga isinaunang mga dalubhasa, at ang mga kalipunang ito ay muling inihanay ayon sa <strong>kanilang</strong> mga pagkakatulad, at iba pa, upang makabuo ng pag-aantas (hirarkiya).</cite>"</ref> Tinatawag itong pagpapangkat-pangkat na pang [[Comparative anatomy|morpolohiya]] (ayon sa pagkakahawig ng mga anatomiya). Samakatuwid, sa kabila ng tila pagkakaiba ng mga ''panlabas'' na mga kaanyuhan ng mga nilalang, inihanay sila sa mga lapisangahay ayon sa kanilang mga ''panloob'' na kayarian.<ref>{{cite book

}}"<cite> Ang trabaho ng biyolohistang ebololusyonaryo ay ang mabigyan ng kahulugan ang masalimuot na pagsasalunggatan ng hubog - hindi laging may kaugnayan sa pagitan ng panloob at panlabas na mga bahagi ng katawan. Noong unang kapanahunan ng paksang ito, naging lantad na ang mga kayariang panloob - sa pangkalahataan - ay higit na mahalaga sa mataas na kahanayan ng mga hayop, kaysa sa mga panlabas na hugis. Naglalagay ng '''malawakang limitasyon''' ang panlabas na kayarian sa kung paano humihinga, kumakain at gumagawa ng supling ang isang hayop.</cite>"</ref> Halimbawa, bagaman tila magkahiwalay at magkaiba, kapwa kabilang ang mga [[gagamba]] at mga [[alimango]] sa mga [[Arthropoda]], samantalang ang mga [[bulating-lupa]] at [[tapeworm|bulating-payat]], bagaman magkahugis, ay mula sa dalawang kahanayan. Kabilang ang mga bulating-lupa sa mga [[Annelida]], samantalang ang mga bulating-payat ay mula sa mga [[Platyhelminthes]]. Datapwa pinapayagan ng [[International Code of Botanical Nomenclature|Kodigong Pansandaigdigan ng Pagpapangalang Pang-botaniko]] ang paggamit ng salitang "lapisangahay" (''phylum'') bilang panukoy sa mga [[halaman]], higit na mas ginagamit ng mga botanista ang salitang "[[Division (biology)|kahatian]]".

Ang pinakakilalang mga lapisangahay ng hayop ay ang [[Mollusk|Mollusca]], [[Porifera]], [[Cnidaria]], [[Platyhelminthes]], [[Nematoda]], [[Annelida]], [[Arthropod]]a, [[Echinodermata]], at [[Chordate|Chordata]]. Sa huli nabibilang mga ang mga [[tao]]. Bagaman may 35 - humigit-kumulang - na mga lapisangahay, kabilang sa siyam na nabanggit ang karamihan sa mga [[sari]]. Marami sa mga lapisangahay ang nabubuhay sa tubig, at nag-iisa lamang ang wala sa mga [[karagatan]] ng mundo: ito ang [[Onychophora]] o bulating-pelus (bulating-tersiyupelo).

*[http://waynesword.palomar.edu/trnov01.htm Mga Pangunahin LapiSangahay ng mga Hayop]